What You Cannot Avoid: Thomas Pynchon’s Inherent Vice as a Pastiche of Hard-boiled Detective Fiction

Wat je niet kan vermijden: Inherent Vice van Thomas Pynchon als pastiche van het hard-boiled detective genre

Stel dat je een roman schrijft die zich afspeelt in het Californië van 1970 en de bijbehorende hippiecultuur en die bovendien een aan marihuana verslaafde privédetective als hoofdpersonage heeft. Kan je dan het hard-boiled detective genre geloofwaardig imiteren? En dit genre tegelijkertijd verwerpen? Dit is precies wat Thomas Pynchon doet in zijn roman Inherent Vice. Hij slaagt er met deze op het eerste zicht vreemde combinatie in om de typische elementen van hard-boiled detectives zowel te imiteren als te verwerpen en zo een pastiche op het genre te creëren.

Larry ‘Doc’ Sportello is een privédetective die probeert zich staande te houden in een omgeving waarin de corruptie welig tiert. Zijn voorliefde voor joints en de desastreuze gevolgen hiervan voor zijn vermogen tot helder denken maken het hem niet bepaald gemakkelijk. In Inherent Vice (een maritieme term die verwijst naar gebreken die eigen zijn aan de aard van bepaalde goederen, zoals eieren die tijdens het vervoer makkelijk kunnen breken) past Thomas Pynchon de literaire techniek van pastiche toe op het hard-boiled detective genre. Hierdoor worden de typische elementen van hard-boiled detectives zowel geïmiteerd als verworpen in zijn tekst.

Hard-boiled detective

Het genre van de hard-boiled detective ontwikkelde zich in Amerika tussen de beide Wereldoorlogen, waar het op een groeiend lezerspubliek kon rekenen. Dashiell Hammett en even later Raymond Chandler worden als de grondleggers van het genre beschouwd. Zij bepaalden de vaste elementen, zoals het gebruik van spreektaal, een complexe intrige met een privédetective als hoofdpersonage en onbetrouwbare cliënten. Ook corruptie en de femme fatale zijn onmisbare elementen van het genre. De stedelijke omgeving wordt benadrukt door het (al dan niet criminele) gebruik van de auto. Bovendien speelt het verhaal zich bij deze schrijvers bijna uitsluitend in Californië af. Dit is een bewuste keuze, want het falen van het individu wordt extra in de verf gezet juist omdat Californië eindeloos veel mogelijkheden lijkt te bieden om succesvol te zijn.

Pastiche

De term pastiche ontstond oorspronkelijk in het achttiende-eeuwse Italië, waar het verwees naar het gebruik van verschillende technieken in de schilderkunst. Daarna breidde de betekenis zich via het Frans uit tot alle kunstvormen. Hoewel er veel onduidelijkheid bestaat rond pastiche, zijn de belangrijkste kenmerken enerzijds de bewuste link tussen het origineel en de imitatie (waardoor vooral de oudere vormen van het genre worden geïmiteerd, omdat de typische elementen hierin het duidelijkst te onderscheiden zijn) en anderzijds de overdrijving van deze typische elementen. Hierin ligt het ambigue van de pastiche: omdat het origineel verworpen wordt, kan het niet volledig geïmiteerd worden. Inherent Vice van Thomas Pynchon kan gelezen worden als een pastiche van het hard-boiled detective genre, omwille van deze gelijktijdige imitatie en verwerping van het origineel.

Imitatie

Pynchon imiteert het origineel door de typische elementen van het genre in Inherent Vice te verwerken, onder andere door het gebruik van spreektaal. Doc Sportello is een privédetective met een aantal onbetrouwbare cliënten, zoals Crocker Fenway. De politie is zo corrupt dat ze een huurmoordenaar in dienst heeft en verschillende vrouwelijke personages fungeren als femme fatale. Doc verplaatst zich constant door een stedelijke omgeving met zijn auto, die onder andere op een plaats delict opduikt en die later gebruikt wordt om cocaïne te smokkelen. Er wordt impliciet verwezen naar de originele teksten van het genre via intertekstualiteit met diezelfde teksten. Vooral het werk van Raymond Chandler vormt een grote inspiratiebron voor Pynchon: zowel op gebied van personages (Japonica Fenway herinnert de lezer aan Carmen Sternwood uit The Big Sleep) als van plaatsen (de ‘klinieken’ van louche dokters zoals Tubeside en Threeply zijn geïnspireerd door gelijkaardige instellingen bij Chandler). Specifieke situaties vertonen zelfs sterke gelijkenissen met het origineel (het moment waarop Doc Mickey Wolfmann herkent in de Kismet Lounge lijkt erg op een gelijkaardige situatie in Farewell, My Lovely). Ook ten opzichte van L.A. Confidential van James Ellroy vertoont Inherent Vice opvallende gelijkenissen: Bigfoot Bjornsen vertoont overeenkomsten met verschillende personages in de tekst van Ellroy. De duidelijkste gelijkenis vindt men echter in de verhaallijn zelf: zowel in Inherent Vice als in L.A. Confidential wordt een samenzwering door een schietpartij aan het licht gebracht. Ook de verfilmingen van hard-boiled detectives dienen als inspiratiebron: Shasta Fay, de naam van de ex-vriendin van Doc, verwijst naar de verfilming van The Maltese Falcon, waarin een schip de naam Shasta King draagt.

Verwerping

Door de typische elementen van hard-boiled detectives te overdrijven, verwerpt Pynchon ook het genre. Volgens Doc kan zo ongeveer alles dienen om notities te nemen, tot een luciferdoosje toe. Het ‘buikgevoel’ van de detective wordt een ‘lopende neus’ bij Doc. Er wordt meermaals naar het Pinkerton Detectivebureau gerefereerd, zoals in het logo van het detectivebureau van Doc, namelijk een psychedelische oogbal die is gebaseerd op het originele geopende oog. Bovendien is Doc ervan overtuigd dat fictieve personages, zoals Sherlock Holmes, echt hebben bestaan.

Verder verwerpt Pynchon het geïdealiseerde gezin. Het huwelijk van Mickey en Sloane Wolfmann draait alleen maar om uiterlijk vertoon en Coy en Hope Harlingen zijn enkel getrouwd om zo goedkoper aan drugs te geraken. Hoewel de Tweedles in een aangename buitenwijk wonen, vinden ze het noodzakelijk om hun kinderen te leren om met wapens om te gaan. Ook familiebanden worden op de korrel genomen: zowel de tante als de broer van Doc zijn succesvolle zakenmensen, maar ze hebben allebei hun huwelijk op de klippen zien lopen.

Wat je niet kan vermijden

Tijdens het lezen van Inherent Vice kan je de duidelijke imitatie van hard-boiled detectives niet ontkennen, onder andere door de vele herkenbare typische elementen en intertekstuele verwijzingen. Maar de verwerping van de typische elementen, zoals de overdrijving van bepaalde elementen en de kritiek op het geïdealiseerde gezin, kan je ook niet negeren. Door dit contrast is Thomas Pynchon er in Inherent Vice in geslaagd om een pastiche van het hard-boiled detective genre te schrijven.