Vlaamse preventie tegen extremisme na 22/3
We leven in woelige en onzekere tijden. Vooral na de aanslagen van 22/3 in Brussel en Zaventem werd ons land in de spotlights geplaatst door de buitenlandse media. Molenbeek zou een broeihaard zijn van extremisme, het Belgische beleid zou falen en de overheden zouden de problematiek niet meer in de hand hebben. Bij deze masterproef werd nagegaan wat er kan verbeterd worden op vlak van het Vlaamse preventiebeleid tegen extremisme. Daarbij werd er een vergelijkende analyse gemaakt met hoofdzakelijk het beleid van het Verenigd Koninkrijk en Nederland, om te bekijken of België hier eventueel iets uit kan leren.
Wat duidelijk werd tijdens dit onderzoek was dat er op vlak van samenwerking nog heel wat verbeterd kon worden. Zo leek op het moment van de interviews het vaak nog georganiseerde chaos te zijn. Daarbij voert iedereen wel tamelijk goed uit wat zijn/haar bevoegdheden zijn maar blijft iedereen teveel op zijn eiland zitten. Vandaar ook het voorstel in dit beleidsrapport om te werken met een Nationale Coördinator Contra-Extremisme die het beleid in goede banen kan leiden op nationaal niveau. Op lokaal niveau werd er gesuggereerd om te werken met een aangepaste versie van Channel. Channel is een omstreden programma in het Verenigd Koninkrijk waarbij alle relevante actoren op lokaal niveau zoeken naar een oplossing op maat van een extremiserend individu. In het Verenigd Koninkrijk lijkt dit soms te zorgen voor stigmatisering ten opzichte van de moslims. Vandaar er in dit beleidsrapport werd gepleit voor een aangepaste versie van Channel die steeds waakzaam is voor stigmatisering van een bepaalde bevolkingsgroep. Toch is het belangrijk om op tijd in te grijpen vooraleer het extremiseringsproces ontspoort. Wel moet daarbij steeds uitgekeken worden dat het programma (zoals Channel) dat men vrijwillig volgt op zichzelf geen extra boost is om te extremiseren.
Verder werd er in dit rapport ook voorgesteld dat er moet gezocht worden naar meer vertrouwen tussen lokale actoren. Daarbij lijkt er op dit moment vooral een gebrek aan vertrouwen te zijn tussen de politie enerzijds en sociale werkers, onderwijswereld anderzijds. Steden en de Vlaamse regering zouden moeten proberen om te zorgen dat er meer vertrouwen komt in de politie. Als dit niet het geval is dreigt cruciale informatie te laat bij de politie te komen, met aanslagen als potentieel gevaar. Wel dienen sociale werkers en leerkrachten slechts in uitzonderlijke omstandigheden de vertrouwensrelatie met leerlingen op te heffen en dit maar te doen vanaf ze voelen dat ze de grip op een bepaalde jongere totaal aan het verliezen zijn. Ze moeten steeds proberen om in dialoog met hen te blijven gaan als men verder extremisme wenst tegen te gaan. Toch moet men ook durven om raad in te roepen van de stad (die vervolgens info kan doorspelen aan politie wanneer het om echt verontrustende informatie zou gaan) wanneer men zich grote zorgen maakt over iemand. Als men dit niet doet dreigt men in een situatie van schuldig verzuim terecht te komen.
Ook werd in dit onderzoek duidelijk dat er verder dient gezocht te worden naar een aanpak ten opzichte van minderjarige extremisten. Wanneer deze zouden overgaan tot terroristische daden blijkt onze huidige rechtsstaat daar geen passend antwoord voor klaar te hebben. Daarbij moet er een pedagogisch element in blijven zitten, maar moet het tegelijk repressief genoeg zijn om door de maatschappij aanvaard te blijven worden. Wanneer de sanctie te soft is dreigt er een gevoel van straffeloosheid op te treden waardoor men alsmaar minder goed van kwaad kan onderscheiden. Wanneer de sanctie te hard is ten opzichte van minderjarigen dreigt men hen nog meer in de handen van ronselaars te duwen, waardoor hun extremiseringsproces verder zou kunnen ontsporen. Het is dus een grote uitdaging om te zoeken naar een evenwicht hiertussen waardoor zulke jongeren nog een volwaardig lid van de maatschappij kunnen worden. Toch moeten we dit zowel in het belang van de jongere in kwestie als de maatschappij blijven proberen. Daarbij zouden de ouders en directe omgeving (vrienden, familie, imam, leerkrachten,…) van de extremiserende jongere kunnen helpen bij het zoeken naar de noden van deze jongere om hem terug op een pad te krijgen die mogelijk is binnen onze democratische rechtsstaat.
Tot slot moet het beleid rond de afgezonderde gedetineerden met een extremismeprofiel geëvalueerd worden. In de interviews kwam duidelijk naar voor dat dit een enorme zoektocht blijft. Er dient vermeden te worden dat andere gedetineerden kunnen extremiseren door ronselaars. Tegelijk moet vermeden worden dat de afgezonderde gedetineerden een heldenstatus krijgen, zich helemaal kunnen afzonderen of plannen kunnen maken met andere extremisme-gerelateerde gedetineerden. Wanneer men hier geen rekening mee zou houden riskeert men hen extra te laten extremiseren en een nog groter gevaar te maken voor de maatschappij wanneer men vrij zou komen (waarvan bij de meeste zeker is dat men dit ooit zal doen). Vandaar moet er tijdens de detentieperiode ingezet worden op een intensieve begeleiding en samen met hen gezocht worden naar een interpretatie van de islam waarbij men geweld afzweert. Verder moet er ook ingezet worden op nazorg en gekeken worden hoe men het leven na de gevangenis kan opbouwen. Dit geldt voor alle gedetineerden, maar gezien de huidige problematiek en het gevaar voor de maatschappij dienen deze categorie van gedetineerden extra aandacht te krijgen.
Dit alles is geen garantie op het absoluut voorkomen van alle aanslagen. Wel zouden deze aanbevelingen moeten zorgen voor een effectiever en efficiënter veiligheidsbeleid dat extremisme in de kiem probeert te smoren. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen wat er verder kan worden gedaan om extremisme doeltreffend aan te pakken.
Bij dit onderzoek werd gebruik gemaakt van een literatuurstudie (met zowel grijze als wetenschappelijke literatuur) in combinatie met het interviewen van relevante actoren rond dit thema. Daarbij werden in totaal 11 interviews afgelegd, waarvan 2 per mail. Volgende groepen (waarvan sommigen met een overlappende functie) werden daarbij geïnterviewd: ministers met belangrijke rol rond dit fenomeen, medewerkers van ministers, een burgemeester uit stad die cruciale rol speelt rond dit fenomeen, stedelijke ambtenaren uit steden met divers profiel, islamitische actoren, verantwoordelijken van politionele-, onderwijs-, penitentiaire- en hulpverleningssector. Daardoor werd er getracht om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen op de problematiek, al werd de focus wel gelegd op politieke overheden.
Bibliografie
AIVD (2016). Jaarverslag 2015. Retrieved from: https://www.aivd.nl/publicaties/jaarverslagen/2016/04/21/jaarverslag-ai…
Alde’emeh, M. (2016a). Montasser AlDe'emeh aan de hypocriete moslim: 'Het wordt tijd dat je wijst naar de imam die je taal niet spreekt'. Retrieved from: http://www.knack.be/nieuws/belgie/montasser-alde-emeh-aan-de-hypocriete…
Alde’emeh, M. (2016b). Montasser AlDe'emeh: 'Waarom ik stop: ik heb geen zin om voor mijn centrum te worden doodgeschoten'. Retrieved from: http://www.knack.be/nieuws/belgie/montasser-alde-emeh-waarom-ik-stop-ik…
Alde’emeh, M. (2016c). Gewezen Al-Qaedastrijder Mourad Benchellali waarschuwt jongeren voor de jihad. Retrieved from: http://magazine.knack.be/makr/voor-abonnees/knack/printarticle/4464207/…
Alde’emeh, M., & Stockmans, P. (2015). De jihadkaravaan: Reis naar de wortels van de haat. Tielt: Lannoo.
Al Jazeera (2015). Report: Muslims avoiding UK anti-radicalisation scheme. Retrieved from: http://www.aljazeera.com/news/2015/12/report-muslims-avoiding-uk-anti-t…
Belgian Federal Government (2016a). Unit Radicalisme. Retrieved from: https://www.besafe.be/wie-zijn-wij/unit-r
Belgian Federal Government (2016b). Bounce wil de weerbaarheid van jongeren versterken. Retrieved from: https://www.besafe.be/kennisdatabank/bounce-wil-weerbaarheid-van-jonger…
Bermingham, A., Conway, M., McInerney, L. , O'Hare, N., & Smeaton, A.F. (2009). Combining social network analysis and sentiment analysis to explore the potential for online radicalisation. Retrieved 28/05/2014, from: http://doras.dcu.ie/4554/3/DCU_asonam09.pdf
Bouhana, N., & Wikström, P.H. (2008). Theorizing Terrorism: Terrorism as moral action. Retrieved from: https://www.ucl.ac.uk/scs/downloads/research-reports/bouhana-2008
Ceulemans, E. (2016). 'Onvermijdelijk' en 'geen toeval': buitenlandse media zijn kritisch voor ons land. Retrieved from: http://www.demorgen.be/binnenland/-onvermijdelijk-en-geen-toeval-buiten…
CNN (2016). Paris Terror Attacks. Retrieved from: http://edition.cnn.com/specials/paris-terror-attacks
Departement Vorming & Onderwijs (2016). Handvaten voor de preventie, aanpak en omgang met radicalisering binnen onderwijs [Beleidsdocument]. Retrieved from: http://onderwijs.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/Handvatt…
Deredactie.be (2016a). Aanslagen Parijs. Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/2.41769
Deredactie.be (2016b). FACT CHECK: feestende moslims na de aanslagen?. Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2632801
Deredactie.be (2016c). Contract voor nieuwkomers: "Wie niet integreert, moet terug". Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/politiek/1.2615976
Deredactie.be (2016d). Veel minder volk dan verwacht op mars tegen terreur. Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2631206
Deredactie.be (2016e). Honderden hooligans verstoren herdenking aan Beursplein. Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/brussel/1.2613307
De Schepper, D. (2015). Jihadisme! En nu? Op zoek naar een Belgische aanpak. Gent: Masterproef UGent.
De Standaard (2016). Europese terreurcoördinator uit kritiek op België. Retrieved from: http://www.standaard.be/cnt/dmf20160417_02242925?shareid=3e452ed80e0fdb…
Eén (2016). Molenbeek. Retrieved from: http://www.een.be/programmas/molenbeek
European Commission (2016). Radicalisation Awareness Network (RAN). Retrieved from: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/networks/radicalisation…
Europese Commissie (2016). Radicalisering voorkomen: De rol van de Europese commissie. Retrieved from: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/e-library/docs/fight-against-radic…
Exit Deutschland (2016). About EXIT-Germany. Retrieved from: http://www.exit-deutschland.de/english/
Federale Overheidsdienst Justitie (2015). Actieplan: Aanpak radicalisering in gevangenissen [Beleidsdocument]. Retrieved from: https://cdn.nimbu.io/s/1jn2gqe/assets/Actieplan_aanpak_radicalisering_i…
Federale Overheidsdienst Justitie (2016). Wat is de uithandengeving?. Retrieved from: http://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/kinderen_en_jongeren/j…
Gemeente Almere (2016). Mensen maken de stad. Retrieved from: https://mensenmakendestad.almere.nl/
Gemeente Amsterdam (2004). Actieplan wij amsterdammers [Beleidsdocument]. Retrieved from: toolbox-extremisme.nctv.nl
Gemeente Amsterdam (2012). Openbare samenvatting van Rapportage Aanpak terrorisme en radicalisering 2004-2011 [Beleidsdocument]. Retrieved from: http://www.rotterdam.nl/Directie%20Veilig/PDF/Trendrapportage%20radical…
Gemeente Rotterdam (2005). Meedoen of achterblijven, actieprogramma tegen radicalisering en voor kansen voor Rotterdammers [Beleidsdocument]. Retrieved from: www.rotterdam.nl
Gemeente Rotterdam (2015). Programma: ‘Rotterdamse aanpak radicalisering’ 2015-2018 [Beleidsdocument]. Retrieved from: http://www.persberichtenrotterdam.nl/uploads/programma%20radicalisering…
Génération Identitaire (2016). Grande manifestation européenne le 2 avril à Molenbeek : « Expulsons les islamistes ! ». Retrieved from: https://www.generation-identitaire.com/grande-manifestation-europeenne-…
Gielen, A. (2008). Radicalisering en identiteit: Radicale rechtse en moslimjongeren vergeleken. Amsterdam: Aksant.
Gov.uk (2016a). Counter-terrorism strategy (CONTEST) [Beleidsdocument]. Retrieved from: https://www.gov.uk/government/publications/counter-terrorism-strategy-c…
Gov.uk (2016b). France UK Summit: conclusions [Beleidsdocument]. Retrieved from: https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/fi…
Het journaal (2016). Islam en democratie, daar hebben we geen problem mee. Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/journaal/2.43338…
HLN (2015). 20000 IS-terroristen tussen Syrische vluchtelingen. Retrieved from: http://www.hln.be/hln/nl/33982/Islamitische-Staat/article/detail/245636…
HM Government (2013). CONTEST The United Kingdom’s Strategy for Countering Terrorism: annual report 2012 [Beleidsdocument].
HM Government (2014). CONTEST The United Kingdom’s Strategy for Countering Terrorism: annual report 2013 [Beleidsdocument]. Retrieved from: https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/fi…
HM Government (2015a). CONTEST The United Kingdom’s Strategy for Countering Terrorism: annual report for 2014 [Beleidsdocument]. Retrieved from: https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/fi…
HM Government (2015b). Channel Duty Guidance: Protecting vulnerable people from being drawn into terrorism [Beleidsdocument]. Retrieved from: https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/fi…
Hooper, S. (2014). Denmark introduces rehab for Syrian fighters. Retrieved from: www.aljazeera.com
Institute for Strategic Dialogue (2016). About. Retrieved from: http://www.strategicdialogue.org/
Khaleeli, H. (2015). 'You worry they could take your kids': is the Prevent strategy demonising Muslim schoolchildren?. Retrieved from: http://www.theguardian.com/uk-news/2015/sep/23/prevent-counter-terroris…
Klasse (2016). Dossier Radicalisering. Retrieved from: https://www.klasse.be/radicalisering/
Koomen, W., & Van der Pligt, J. (2009). Achtergronden en determinanten van radicalisering en terrorisme. Tijdschrift voor Criminologie, 51(4), 345–359.
Lambrecht, J. (2015). IS: Het nieuwe terrorisme van Daesh en de ondergang van de Moslimbroederschap. Leuven: Uitgeverij Van Halewyck.
Lanting, B. (2015). België verhardt strijd tegen terreur: 'Fanatisme is gif'. Retrieved from: http://www.volkskrant.nl/buitenland/belgie-verhardt-strijd-tegen-terreu…
Mufson, S. (2016). How Belgian prisons became a breeding ground for Islamic extremism. Retrieved from: https://www.washingtonpost.com/world/europe/how-belgian-prisons-became-…
Mvslim (2016). Our story. Retrieved from: http://mvslim.com/our-story/
NCTV (2011). Nationale contraterrorismestrategie 2011-2015 [Beleidsdocument]. Retrieved from: https://www.nctv.nl/Images/nationale-contraterrorismestrategie-2011-201…
NCTV (2016). NCTV Toolbox. Retrieved from: https://www.nctv.nl/
Nieuwsuur (2014). Zachte aanpak voor Deense jihadisten. Retrieved from: http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2001015-zachte-aanpak-voor-deense-jihad…
Nieuwsuur (2016). Wijkagent als geheim wapen tegen radicalisering. Retrieved from: http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2103689-wijkagent-als-geheim-wapen-tege…
Nolf, J. (2015). Veiligheid en/of vrijheid? 3 kerndiscussies rond de anti-terreurmaatregelen. Retrieved from: http://www.knack.be/nieuws/belgie/veiligheid-en-of-vrijheid-3-kerndiscu…
Noppe, J., Ponsaers, P., Verhage, A., De Ruyver, B., & Easton, M. (2011). Preventie van radicalisering in België. Antwerpen: Maklu.
N-VA (2016). Voor Groen geldt enkel het verhaal van de rechten. Retrieved from: https://www.n-va.be/persbericht/voor-groen-geldt-enkel-het-verhaal-van-…
Olesen, T. (2009). Social movement theory and radical Islamic activism. Aarhus: Centre for Studies in Islamism and radicalisation, Aarhus University.
Panorama (2016). De jihadi’s next door. Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/panorama/2.42956
Pauwels, L., Brion, F., Schils, N., Laffineur, J., Verhage, A., De Ruyver, B., & Easton, M. (2014). Explaining and understanding the role of exposure to new social media in violent extremism: an integrative quantitative and qualitative approach. Gent: Academia Press.
Praet (2014). Internet en gewelddadige radicalisering: Het duwtje in de rug. Gent: Bachelorproef UGent.
Praet (2015). Sanctioneren van radicalisme: jongeren versus beleidsmakers. Gent: Masterproef UGent.
Premier.be (2014). Regeerakkoord 9 oktober 2014 [Beleidsdocument]. Retrieved from: http://www.premier.be/sites/default/files/articles/Accord_de_Gouverneme…
Qurashi, F. (2016). Prevent gives people permission to hate Muslims – it has no place in schools. Retrieved from: http://www.theguardian.com/commentisfree/2016/apr/04/prevent-hate-musli…
RAN (2016). Update 26 [Beleidsdocument]. Retrieved from: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/networks/radicalisation…
Raqqa is being slaughtered silently (2016). About us. Retrieved from: http://www.raqqa-sl.co/en/?page_id=35
Richards, A. (2011). The problem with ‘radicalisation’: the remit of ‘Prevent’ and the need to refocus on terrorism in the UK.
Rijksoverheid (2014). Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme [Beleidsdocument]. Retrieved from: http://www.rijksoverheid.nl/
Silke, A. (2008). Holy wars: Exploring the psychological processes of Jihadi radicalisation. European Journal of Criminology, 5(1), 99–123.
Simi, P., & Futrell, R. (2006). Cyberculture and the endurance of white power activism. Journal of Political and Military Sociology, 34(1), 115-142.
Slotervaart (2007). Actieplan Slotervaart: Het tegengaan van radicalisering [Beleidsdocument]. Retrieved from: http://www.polarisatie-radicalisering.nl/fileadmin/user_upload/pdf/Acti…
Somers, B., De Wever, B., Bonte, H., & Creemers, J. (2013) Beheersen van moslimradicalisering: handreiking voor beleid en praktijk [Beleidsdocument].
Stahl, A. (2016). Concern over 'political' use of solitary confinement in European prisons. Retrieved from: http://www.theguardian.com/world/2016/may/02/solitary-confinement-europ…
Terzake (2016a). Unieke reportage over jihadi’s in Pakistan. Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/terzake/2.43056?…
Terzake (2016b). Geens: “In normale omgeving zetten is beste bestrijding radicalisering”. Retrieved from: http://www.koengeens.be/news/2016/04/11/geens-in-normale-omgeving-zette…
Terzake (2016c). Wat is het salafisme? Retrieved from: http://www.canvas.be/video/terzake/voorjaar-2016/woensdag-13-april-2016…
Terzake (2016d). Salafisme, ‘de zuivere islam’. Retrieved from: http://www.canvas.be/video/terzake/voorjaar-2016/donderdag-14-april-201…
Van Broeckhoven, K. (2014). Een lokaal beleid voor Vlaamse Syriëstrijders. Gent: Masterproef UGent.
Van den Bos, K., Loseman, A., & Doosje, B. (2009). Waarom jongeren radicaliseren en sympathie krijgen voor terrorisme: Onrechtvaardigheid, onzekerheid en bedreigde groepen. Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatie Centrum.
Van Loon, M. (2015). Islamofobie en aanvallen tegen moslims fors toegenomen na Charlie Hebdo. Retrieved from: http://newsmonkey.be/article/29899
Van Ostaeyen, P. (2016). Belgium’s Foreign Fighters in Syria and Iraq ~ May 2016. Retrieved from: https://pietervanostaeyen.wordpress.com/2016/05/07/belgiums-foreign-fig…
Van San, M. (2013). 'Als Allah mij kiest' Rechtvaardigingen voor martelaarschap en geweld op Facebook. Tijdschrift voor criminologie, 55(2), 139-154.
Vlaamse regering (2015). Actieplan ter preventie van radicaliseringsprocessen die kunnen leiden tot extremisme en terrorisme [Beleidsdocument]. Retrieved from: http://www.vvsg.be/radicalisering/Documents/actieplan_radicalisering.pdf
Vlaamse regering (2016). Actieplan ter preventie van radicaliseringsprocessen die kunnen leiden tot extremisme en terrorisme: tweede rapportage: april 2016 [Beleidsdocument].
Winter, C. (2015). The Virtual ‘Caliphate’: Understanding Islamic State’s Propaganda Strategy. The Quilliam Foundation. Retrieved from: http://www.quilliamfoundation.org/wp/wp-content/uploads/publications/fr…
Zuallaert, J. (2016). Racisme bij de arm der wet: ‘Binnen de politie heerst nog steeds de omerta: zwijgen en toedekken’. Retrieved from: http://www.knack.be/nieuws/belgie/racisme-bij-de-politie-nog-steeds-hee…
