Topvrouwen op de arbeidsmarkt
Topvrouwen op de arbeidsmarkt
De afgelopen decennia is er een opmerkelijke stijging van het aantal vrouwen in de
bedrijfswereld waar te nemen. Steeds meer vrouwen willen zich profileren om een
topfunctie op de arbeidsmarkt te bekomen. Deze evolutie kan zowel in het binnen- als in
het buitenland worden vastgesteld. De vrouwelijke bevolking begint langzaam maar
zeker te beseffen dat ze in de 21ste eeuw ook kans maakt op een functie in de hogere
regionen van het bedrijfsleven. De vraag is echter of deze vrouwelijke opmars van een
leien dakje zal lopen. Deze vraag vormde dan ook de uitgangspositie en de rode draad
van het onderzoek.
Tijdens het kwalitatieve onderzoek werd een zo volledig mogelijk beeld geschetst van de
verschillende motiveringen die leven bij bepaalde topvrouwen. Dit onderzoek gebeurde op een
relatief kleine schaal waarbij de meest waardevolle informatie werd bekomen aan de hand van
diepte-interviews bij een aantal topvrouwen. De volgende topvrouwen verleenden hieraan hun
medewerking: Ingrid Lieten (De Lijn), Mimi Lamote (SCF), Martine De Rouck (Bank van De
Post) en Hedwige Nuyens (KUL). Om de wetenschappelijkheid van het onderzoek te
garanderen, verliep het in vier opeenvolgende fasen: het bepalen van de informatie, het opstellen
van het onderzoeksplan, het verzamelen van de gegevens en als laatste de verwerking van de
gegevens. Tijdens het onderzoek werden er een aantal hypothesen opgesteld en getoetst aan hun
waarheidsgehalte.
De ondervertegenwoordiging van vrouwen in het topmanagement
De startfase van het onderzoek moest aantonen dat er daadwerkelijk sprake was van een
ondervertegenwoordiging van vrouwen in het topmanagement. De afgelopen jaren is het aantal
vrouwen op de arbeidsmarkt enorm toegenomen, dat is een feit. Men kan dus met andere
woorden stellen dat de instroom van vrouwen goed is, maar daartegenover staat wel dat de
doorstroom uitdrukkelijk te wensen overlaat. Vrouwen zijn niet evenredig terug te vinden op alle
niveaus van de arbeidsmarkt. In het topmanagement zijn er maar weinig vrouwen tewerkgesteld
en dit in tegenstelling tot de lagere niveaus waar er een massale aanwezigheid van vrouwelijke
arbeidskrachten waar te nemen is. Vrouwen hebben nog al te vaak te kampen met tal van
belemmeringen, obstakels en vooroordelen waardoor de kansen op een mooie loopbaan
gehypothekeerd worden. Deze moeilijkheden liggen mee aan de basis van de te geringe
doorstroom van vrouwen en leiden zo tot de ondervertegenwoordiging van deze sekse in
leidinggevende functies. De toekomst van de vrouw ziet er met andere woorden niet zo
rooskleurig uit.
Het onderzoek wees uit dat de redenen van de ondervertegenwoordiging onder te verdelen zijn
in twee grote luiken. Enerzijds kan het probleem worden toegewezen aan de vrouwen zelf.
Doordat zij zichzelf ondergeschikt voelen aan de man en doordat ze op een aantal vlakken tekort
schieten om een topfunctie te kunnen beoefenen, durven ze de grote en ultieme stap niet te
wagen. Anderzijds hebben vrouwen te maken met verschillende vormen van discriminatie. Deze
oorzaken kunnen samengevoegd worden tot de problematiek van ‘het glazen plafond’. Dit is een onzichtbare barrière die het doorstromen van vrouwen naar het topmanagement in de weg staat.
Vandaar dus ook dat vrouwen slechts in één geval op vijf een topfunctie bekleden.
De positie van de vrouw verbeteren
Om de bestaande ongelijkheden (promotiekansen, lonen enz) en moeilijkheden tussen mannen
en vrouwen weg te werken of om ze tot een minimum te herleiden, worden er tal van positieve
actieprogramma’s opgesteld door de diverse ondernemingen. Deze ondernemingen moeten er
uiteraard wel rekening mee houden dat de positieve acties niet enkel voordelen met zich
meebrengen voor de vrouwen, ze kunnen zich ook keren tegen hen. Het risico bestaat immers
dat omstaanders van mening zijn dat vrouwen hun functie enkel en alleen bekleden juist omdat
ze een vrouw zijn of omdat de onderneming een vooropgestelde quota dient te behalen.
Topvrouwen op de arbeidsmarkt, niet langer een mythe
Toen het einde van het onderzoek naderde, werd het zeer duidelijk dat er nog steeds een groot
probleem is bij de doorstroming van vrouwen naar de hogere bedrijfsregionen. Vrouwen vallen
in deze eeuw nog al te vaak uit de boot wanneer het aankomt op promoties. Ze moeten zich nog
altijd harder bewijzen dan hun mannelijke collega’s indien ze kans willen maken op een functie in
de hogere bedrijfsregionen. Er wordt ook beweerd dat de slechte doorstroming te wijten zou zijn
aan het feit dat vrouwen typische karaktertrekken bezitten die niet altijd even hard geapprecieerd
worden door de mannelijke bedrijfsleiders. Maar deze karaktereigenschappen mogen uiteraard
niet te zwart-wit bekeken worden. Het komt erop neer dat elke vrouw ook mannelijke
kenmerken bezit en omgekeerd. Daarnaast is het ook zo dat vrouwen steeds keuzes moeten
maken. Natuurlijk zijn heel wat vrouwen ambitieus ingesteld, maar ze hebben niet altijd de
mogelijkheid om hun ambities waar te maken. Naast hun werk hebben ze in de meeste gevallen
ook nog een gezin te onderhouden. De combinatie arbeid-gezin is niet altijd even evident. Maar
desondanks moeten ze in het bedrijf laten weten dat ze een carrière hogerop wel zien zitten, ze
moeten hun tanden laten zien en tonen wat ze waard zijn.
Het waarheidsgehalte van de vooropgestelde hypothesen in het onderzoek was zeer hoog te
kaderen. De weg naar de top blijkt nog altijd heel moeilijk te zijn waardoor vele vrouwen deze
reis niet willen of durven aangaan. Maar ondanks de hobbelige weg, zetten er toch een aantal
vrouwen door om hun vooropgesteld doel te halen, zowel in het heden als in de toekomst zal dit
meer en meer gebeuren. Met de steun van de echtgenoot, met de nodige ambities, het nodige lef
en doorzettingsvermogen maar vooral door hard te werken zal men er zeker en vast in slagen om
een succesvolle carrière uit te bouwen. Topvrouwen op de arbeidsmarkt, het is niet langer een
mythe maar het wordt langzaamaan een realiteit. Veel succes aan alle toekomstige vrouwelijke
managers!
Bibliografie
LIJST VAN GERAADPLEEGDE WERKEN
Boeken
Blom, R. J. (2003), Vrouw in zaken, Amsterdam, Bert Bakker.
Brouwer, I. (2003), Het glazen plafond, vrouwen aan de top, verlangens en obstakels, Amsterdam.
Chater, K., Gaster R. (1997), Hoge hakken geen gelul, Blijf jezelf ook in zaken, vertaling door de Groot
B., Rijswijk, Elmar.
Christens, R., et al. (2001), Vrouwen zaken vrouwen, Facetten van vrouwelijk ondernemerschap in
Vlaanderen, 1800-2000, Gent.
Dekker, S. (1992), Zakenvrouw op reis, Antwerpen/Utrecht, Kosmos.
De Weerdt, D. (1980), En de vrouwen?, Vrouw, vrouwenbeweging en feminisme in België 1830-1960, Gent,
Goff en Masereelfonds.
Draulans, V., Smet, M. (2005), M/V, Over cultuurveranderingen en betere doorstromingskansen voor
vrouwen en mannen in organisaties en bedrijven, Tielt, Lannoo.
Duby, G., Perrot, M. (1991), Geschiedenis van de vrouw, De 19e eeuw, vertaling door Blok M.,
Amsterdam, Agon BV, no 4.
Duby, G., Perrot, M. (1990), Geschiedenis van de vrouw, Middeleeuwen, vertaling door Beneden H.,
Amsterdam, Agon BV, no 2.
Duby, G., Perrot, M. (1990) Geschiedenis van de vrouw, Oudheid, vertaling door Blok M., Amsterdam,
Agon BV, no 1.
Duby, G., Perrot, M. (1991), Geschiedenis van de vrouw, Van Renaissance tot de moderne tijd, vertaling
door Blok M., Amsterdam, Agon BV, no 3.
Fenn, M. (1981), Vrouwen in management, Antwerpen, Kluwer
Goffin, I., Steegmans, N. (2002), Deuce, Arbeidsmarktstatistieken vanuit een genderperspectief, Limburg,
Vlaamse Overheid.
Goleman, D. (2002), Het nieuwe leiderschap, emotionele intelligentie voor leiders, vertaling door Gemmeke
M., Amsterdam en Antwerpen, Contact.
Goleman, D., et al. (2003), Harvard Business Review, Wat maakt iemand tot een leider?, vertaling door
Walsmit V., Thema, Zaltbommel
Hertz, L. (1986), Vrouwen excellente ondernemers, Ervaringen van topmanagers, vertaald door Zoutenbier
R., Amsterdam, Sijthoff.
Merckx, G., Hellemans, M. (2004), Rijkdom aan verscheidenheid, Diversiteit op de werkvloer, Antwerpen,
Galant.
Powell, G. N., Graves, L. M. (2002), Women and men in management, Newbury, Sage Publications
Salmansohn, K. (1998), Succesvol zaken doen zonder penis, geheimen en strategiën voor de werkende vrouw,
vertaling door Meier J., Utrecht, Het Spectrum BV.
Schreiner, C. (1998), Als vrouwen te hard werken, vertaald door Lukkenaer P., Utrecht, Het
Spectrum BV.
Wareham, J. (1988), Profielschetsen van managers, vertaald door Leijten R., Utrecht, Bruna Uitgevers
BV.
Cursussen
Kint, E. (2002), Marktonderzoek, Mechelen, Katholieke Hogeschool Mechelen, Departement
Bedrijfsbeheer, optie Marketing, cursus.
Van Den Brande, I. (2004), Personeelsbeleid, Brussel, Hogeschool voor Wetenschap & Kunst,
Departement Handelswetenschappen, 1e jaar verkort, cursus.
Artikels
Coessens, S. (2005), Topmanager geeft in boek tips aan vrouwen om door glazen plafond te
breken, Het Laatste Nieuws, 1-2 oktober, p. 9.
Collins, J. (2001), Leidinggeven op niveau 5, De triomf van bescheidenheid en vastberadenheid,
Business in management review, 18, 77, pp. 42-53.
Goovaerts, A. (2005), De machtigste vrouwen in Vlaanderen, Trends, 31, 9, pp. 52-57.
Leplae, J. (2000), De tweede feministische golf in Vlaanderen, Rosadocsheet, 3, pp. 1-7.
Maerten M. (2002), Feminisme en feministische stromingen, Rosadocsheet, 14, pp. 1-7.
Rosener, J.B. (1991), Hoe vrouwen leiding geven, Harvard Business Review, nr. 27, p. 112-118.
Schaubroeck, K. (2005), Niet je maatpak maar je aanpak doet het, 101 slimme tips van vrouwen
aan de top, Libelle, 8 december, p. 90-93.
Schwartz, F.N. (1989), Management women and the new facts of life, Harvard Business Review, jan-
feb, p. 64-76
Teugels, M. (2005), M/V Rapport, Hoe meer vrouwen aan de top, hoe beter de resultaten,
Vacature, 15 oktober, p. 9.
Vanthienen, A. (2003), De eerste feministische golf in België, Rosadocsheet, 28, pp. 1-10.
Websites
(2003), Belgische grondwet, http://www.senate.be, 5 december, Online.
(2004), Nederland langs de Europese meetlat, www.cbs.nl, 19 november, Online.
(2004), Werkenden volgens geslacht, http://statbel.fgov.be, 12 december, Online.
(2005), Bevestiging ondervertegenwoordiging, http://www.trends.be, 12 december, Online.
(2005), Bevolking per geslacht en per leeftijdsgroep in België, http://statbel.fgov.be, 6 december, Online.
(2005), Loonverschil tussen mannen en vrouwen, www.trends.be, 18 december, Online.
(2005), Vrouwen hoger opgeleid dan mannen, Eurostat, http://aps.vlaanderen.be, 11 november,
Online.
(2006), Een biografie Napoleon Bonaparte, http://proto.thinkquest.nl, oktober, Online
ACV, Loonkloof vergroot, http://www.loonwijzer.be, 18 december, Online.
Ehsal, (2005), Vrouwen in beleidsfuncties, www.trends.be, oktober, Online.
Europese Commissie (2004), Werkgelegenheid, http://epp.eurostat.cec.eu.int, 12 december, Online.
FOD, (2000), Gelijke behandeling van mannen en vrouwen, http://meta.fgov.be, 5 december, Online.
FOD Economie-Algemene Directie Statistiek, (2004), Enquête naar de arbeidskrachten,
http://statbel.fgov.be, 2 december, Online.
FOD (2005), http://meta.fgov.be, 12 december, Online.
Leplae J. (2000), Vrouwen in de academische wereld, http://www.rosadoc.be, 11 november, Online.
RVBI, (2000), Effecten van positieve acties, http://www.rvbi.nl, 8 december, Online.
NIS (2004), Enquête naar de arbeidskrachten, http://statbel.fgov.be, 12 december, Online.
Right Marktonderzoek, Diepte-interviews, www.rightmarktonderzoek.nl, 3 april, Online.
Rosa, (2000), Factsheets, http://www.rosadoc.be, 8 december, Online.
Siebens H. (1999), De invloed van vrouwelijke beroepsparticipatie op de bedrijfscultuur,
http://www.ethische-perspectieven.be, oktober, Online.
Stepstone, Enquête vrouwen in topfuncties, http://www.stepstone.de, oktober, Online.
TNO management consultants, Appreciative inquiry, www.tmc.tno.nl, 3 april, Online.
Vlaamse Statistieken, (2005), Gender, http://aps.vlaanderen.be, 8 december, Online.
WEF, (2005), Women’s Empowerment, http://www.weforum.org, 18 december, Online.
Wikipedia, Verklaring van hypothesen, www.wikipedia.org, 3 april, Online.
Reportage
Telefacts (2006), 6 maart, Vilvoorde, VTM, Tv-programma.
Mondelinge bron
De Rouck, M. (2006) Interview, 27 maart.
Lamote, M. (2006), Interview, 21 maart.
Lieten, I. (2006), Interview, 15 maart.
Nuyens, H. (2006), Interview, 15 maart.
