Seksuele Educatie in Egypte. Een kwalitatief onderzoek naar de informatiebronnen van Egyptische jongeren.
“Later als je groot bent…”: Seksuele Educatie in Egypte
“Als je groot bent, zul je ’t weten[1],” dat is vaak het antwoord dat kinderen in Egypte te horen krijgen, wanneer ze zich afvragen waar ze vandaan komen en hoe dat allemaal in z’n werk gaat. Het moment waarop je ‘groot’ genoeg bent, wordt echter steeds uitgesteld. Met het idee dat informatie over veilig vrijen en seksualiteit jongeren aanzet om seksueel actief te zijn, wordt er zowel binnen het gezin als op school nauwelijks informatie gegeven over de puberteit, reproductie en seksualiteit. Het algemeen aanvaarde maagdelijkheidsideaal en maatschappelijke taboes omtrent voorhuwelijkse seks leiden tot een beleid waarin seksuele vorming niet meer inhoudt dan een waarschuwing: ‘onthouding voor het huwelijk!’. Een degelijke seksuele educatie die niet alleen informatie verschaft over reproductie, anticonceptie en soa’s, maar ook thema’s als seksuele rechten, relaties, genderidentiteit en communicatieve vaardigheden aanraakt, lijkt onbestaand.
Het debat over seksuele opvoeding is in vele landen een hot topic. Het beleid dat in Egypte gevoerd wordt – onder invloed van de gemeenschap, haar (religieuze) leiders en sociale normen – lijkt er een te zijn van desinformatie. Jongeren krijgen noch via ouders, noch via de school gepaste informatie. Waar halen ze die dan wel vandaan?
Met haar scriptieonderzoek wil Ruth Vandewalle een antwoord bieden op deze vraag. Onder het thema ‘Seksuele Educatie in Egypte’ werd aan de hand van een kwalitatief onderzoek, een beeld opgemaakt van de verschillende bronnen die Egyptische jongeren gebruiken om zich te informeren omtrent seks en seksualiteit. Bijkomend werd onderzocht of deze jongeren specifieke informatienoden en -behoeften hebben met betrekking tot deze thema’s.
Uit het onderzoek blijkt dat niet alleen Egyptische jongeren te weinig toegang hebben tot informatie, ook academici rapporteren de ernstige nood aan onderzoek omtrent de seksuele en reproductieve gezondheid van jongeren in Egypte en de hele Arabische wereld. Taboes en culturele gevoeligheden bemoeilijken het onderzoek waardoor er nauwelijks data voorhanden zijn. Deze scriptie is dan ook het eerste onderzoek naar de manier waarop jongeren in Egypte zich informeren over seks en seksualiteit.
Uit het kwalitatief onderzoek waarin 15 ongetrouwde jongeren uit de Caireense middenklasse werden geïnterviewd in verband met hun individuele ervaringen en ideeën op het gebied van seksuele educatie, blijkt dat jongeren gebruik maken van een waaier aan informatiebronnen.
De respondenten verzamelen vooral informatie via eigen ervaringen en via onpersoonlijke bronnen, hierin spelen pornofilms en het internet een belangrijke rol. Verder maken – in volgorde van belangrijkheid – peers, de school, het gezin en de dienstverlening en gespecialiseerde organisaties de informatiebronnen van jongeren uit.
Ondanks de taboes over voorhuwelijkse seks en het maagdelijkheidideaal dat hoog aangeschreven staat in de Egyptische cultuur, vormen seksuele ervaringen – zowel voor jongens als meisjes – de belangrijkste manier waarop de respondenten informatie verzamelen. Het gaat hier vooral om praktische kennis, jongeren leren hun lichaam en dat van hun partner kennen en ontdekken wat ze leuk vinden op seksueel gebied.
Na ervaringen, vormen de media – televisie, film, boeken, tijdschriften en het internet – de belangrijkste informatiekanalen. Binnen deze bronnen worden pornofilms en vervolgens het internet het meest geraadpleegd. Enkele jongeren, zowel mannen als vrouwen, hadden bij het kijken naar hun eerste pornofilm een ‘aha-moment’, waarbij ze voor het eerst begrepen wat seks is. Hieruit blijkt dat pornofilms, omwille van hun visuele karakter en directheid, een welkome bron van informatie vormen voor de jongeren die binnen het gezin en via de school en vrienden slechts vage en onvolledige informatie over seks ontvingen.
Het internet wordt doelgericht gebruikt. Via zoekmachines zoeken jongeren vooral praktische informatie. Opvallend is dat de meerderheid van de respondenten hierbij niet hun moedertaal gebruikt, maar Engelstalige websites raadpleegt. Ze vinden namelijk geen wetenschappelijke informatie in het Arabisch en vertrouwen de bestaande Arabische blogs en fora niet omdat iedereen er ongecontroleerd informatie kan posten en er vaak onjuistheden worden verspreid.
Leeftijdsgenoten of peers, zoals klasgenoten en vrienden, vormen de eerste persoonlijke bron waarmee jongeren communiceren over relaties en seksualiteit. Alhoewel er sprake is van veelvuldige communicatie waarbij jongeren eerder technisch-biologische informatie uitwisselen, evalueert slechts een kleine minderheid van de respondenten deze informatie als nuttig. Onder vrienden worden namelijk veel leugens en mythes rond seksualiteit verspreid. Dit verandert echter naarmate de respondenten ouder worden. Jongeren delen op oudere leeftijd vooral eigen belevingen en ervaringen op het vlak van seksualiteit en relaties met elkaar, en hebben het minder over de technische en biologische aspecten van seks.
Toen ze zo’n 13 à 14 jaar oud waren, kregen alle 15 respondenten op school een éénmalige biologieles waarin de menselijke voortplanting werd besproken. De rol die het onderwijs speelt in de seksuele vorming van Egyptische jongeren is echter zeer beperkt. Terwijl één derde van de respondenten de seksuele vorming op school nuttig vond, is de meerderheid ontevreden over de rol die de school speelt.
Als voorlaatste van de 6 informatiebronnen, vernoemen Egyptische jongeren het gezin. De meeste respondenten praten zelden of nooit met hun ouders over voortplanting, seksualiteit of relaties. Broers en zussen vormen dan wel weer een aanspreekpunt binnen het gezin. Meisjes ontvangen thuis opvallend meer informatie dan jongens.
De dienstverlening en professionele organisaties – de apotheker, arts, ngo’s en hotlijnen – vormen de minst geraadpleegde en minst nuttig bevonden informatiebronnen van de respondenten.
De meerderheid van de jongeren geeft aan ‘alles te weten wat ze willen weten’ omtrent seks en seksualiteit. Ze hebben met andere woorden, geen informatiebehoeften. Wel hebben de respondenten een aantal wensen. De grootste wens die leeft onder de jongeren is die naar een algemene mentaliteitswijziging waarbij er met veel meer openheid over lichaamsveranderingen, seksualiteit en gerelateerde thema’s kan worden gecommuniceerd. Enkele respondenten stellen vast dat niet alleen kinderen en jongeren, maar ook volwassenen nood hebben aan seksuele vorming. De ouders en leraren die instaan voor de seksuele educatie van de Egyptische jeugd, zijn waarschijnlijk zelf nooit voldoende geïnformeerd geweest. Wil men de seksuele educatie in Egypte verbeteren, dan moet het probleem dus bij de opvoeders aangepakt worden, zodat zij in staat zijn om kinderen en jongeren op een degelijke manier te informeren en hun vragen niet langer te beantwoorden met: “Als je groot bent, zul je het weten…”
[1] Hat‘araf lammā tikbar, populair Egyptisch gezegde.
Bibliografie
Abdel Salam, M. (2010) ‘Another blow to Egypt’s sex education’, Bikya Masr, 14 september 2010. Geraadpleegd op 15 september 2010 op het internet: http://bikyamasr.com/wordpress/?p=16870
Armbrust, W. (1999) ‘Bourgeois Leisure and Egyptian Media Fantasies’, In: New Media in the Muslim World: Emerging the Public Sphere, Eickelman, D. F. & Anderson, J. W. Indiana University Press, Bloomington, 102-128.
Assaad, R. & Roudi-Fahimi, F. (2007) ‘Youth in the Middle-East and North Africa: Demographic Challenge or Opportunity?’, Population Reference Bureau, Washington DC (USA).
Atia, T. (2000) ‘Porn to be wild’, Al-Ahram Weekly Online, 5-11 October 2000. Geraadpleegd op 15 september 2010 op het internet: http://weekly.ahram.org.eg/2000/502/tim1.htm
Azough, R.; Poelman, J. & Meijer, S. (2007) Jongeren, seks en Islam. Een verkenning onder jongeren van Marokkaanse en Turkse afkomst. Rutgers Nisso Groep, Utrecht.
Baarda, D.B.; De Goede, M.P.M. & Teunissen, J. (2009) Basisboek Kwalitatief Onderzoek. Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek, Noordhoff Uitgevers, Groningen/Houten (Nederland).
Bay-Cheng, L. Y. (2001) ‘SexEd.com: Values and Norms in Web-based Sexuality Education’, The Journal of Sex Research 38 (3):241-251.
BBC. (2003) ‘Egyptians tackle taboos through net’, BBC Middle East Online, 2 september 2003. Geraadpleegd op 22 juni 2010 op het internet: http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/3199007.stm
Beamish, J.(2003) ‘Adolescent reproductive health in Egypt: status, policies, programs and issues’, POLICY Project, Futures Group International, Washington, DC.
Bibrahim.(2010) ‘Op-ed: Learn about sex in Egypt’, Bikya Masr, 24 januari 2010. Geraadpleegd op 13 september 2010 op het internet: http://bikyamasr.com/wordpress/?p=7837
Bond, C. (2004) Key Issues in the Implementation of Programmes for Adolescent Sexual and Reproductive Health, WHO Department of Child and Adolescent Health and Medicine, Geneva. Geraadpleegd op 4 oktober 2010 op het internet: http://whqlibdoc.who.int/hq/2004/WHO_FCH_CAH_04.3_eng.pdf
Brown, A.; Jejeebhoy, S.J.; Shah, I. & Yount, K.M. (2001) Sexual Relations among young people in developing countries: evidence from WHO case studies, World Health Organisation, Geneva.
Buikema, R. & Van der Tuin, I. (2007) Gender in media, kunst en cultuur. Uitgeverij Coutinho, Bussum.
Cleland, J.; Ingham, R. & Stone, N. (2001) ‘Asking young people about sexual and reproductive behaviours: Illustrative Core Instruments’ UNDP, UNFPA WHO & World Bank. Geraadpleegd op 13 september 2010 op het internet: http://www.who.int/reproductivehealth/topics/adolescence/sample_core_in…
Danz, M. & Vogels, T. (1994) ‘Hoe kan een jongen nou maagd blijven? Kennis en opvattingen van Turkse en Marokkaanse jongens en meisjes over seksualiteit’, Jeugd & Samenleving 24:622-639.
Daulaire, N.; Leidl, P.; Mackin, L.; Murphy,C. & Stark, L. (2002) ‘Promises to Keep: The Toll of Unintended Pregnancies on Women's Lives in the Developing World’, Global Health Council, Washington DC. Geraadpleegd op 23 september 2010 op het internet: http://www.globalhealth.org/assets/publications/PromisesToKeep.pdf
Davidson, R. & Sauerteig, L. (eds.) (2008) Shaping sexual knowledge: a cultural history of sex education in twentieth century Europe, Routledge, London.
De Boer, S. (1989) ‘'Als je je benen spreidt, kan je maagdenvlies scheuren' : de seksuele opvoeding van Marokkaanse meisjes.’ Opzij 17 (6):74-75.
DeJong, J. & El-Khoury, G. (2006) ‘Reproductive health of Arab young people’, British Medical Journal 333:849-51.
DeJong, J.; Jawad, R.; Mortagy, I. & Shepard, B. (2005a) ‘The Sexual and Reproductive Health of Young People in the Arab Countries and Iran.’ Reproductive Health Matters 13 (25):49-59.
DeJong, J. & Shepard, B. (2005b) Breaking the Silence and Saving Lives: Young People’s Sexual and Reproductive Health in the Arab States and Iran, Harvard School of Public Health.
DeJong, J.; Shepard, B., Roudi-Fahimi, F. & Ashford, L. (2007) ‘Young People's Sexual and Reproductive Health in the Middle East and North Africa’, Population Reference Bureau, Washington DC.
De Koning, A. (2009) Global dreams: Space, Class and Gender in Middle Class Cairo, The American University in Cairo Press, Cairo.
De Wachter, N. (1995) ‘Een kwantitatief onderzoek bij leerkrachten naar de relationele en seksuele vorming in het secundair onderwijs’, Impuls voor onderwijsbegeleiding 25 (3):139-148.
Dhillon, N. & Yousef, T. (eds.) (2009) Generation in Waiting: The Unfulfilled Promise of Young People in the Middle East, Brooking Press, Washington DC.
Duberstein Lindberg, L.; Santelli, J. S. & Singh, S. (2006) ‘Changes in Formal Sex Education: 1995-2002’, Perspectives on Sexual and Reproductive Health 38 (4):182-189.
Emmerson, L. (2010) ‘Does sex and relationships education work? A Sex Education Forum evidence briefing’, Sex Education Forum, Londen. Geraadpleegd op & januari 2010 op het internet: http://www.ncb.org.uk/pdf/SEF_does_SRE_work_2010.pdf
Farah, N. (1991) ‘Our Bodies, Ourselves: The Egyptian Women's Health Book Collective’, Middle East Report (173):16-25.
Fargues, P. (1997) ‘State Policies and the Birth Rate in Egypt: From Socialism to Liberalism’, Population and Development Review 23 (1):115-138.
Farnam, F.; Pakgohar, M.; Mirmohamadali, M. & Mahmoodi, M. (2008) ‘Effect of sexual education on sexual health in Iran’, Sex Education 8 (2):159-168.
Forrest, S.; Strange, V. & Oakly, A. (200)’ What do young people want from sex education? The results of a needs assesment from peer-led sex education programme’, Culture, Health & Sexuality 6 (4).
Foster, A.; Polis, C.; Rouhana, A.; Trussell, J. & Wynn, L. (2005) ‘Reproductive health, the Arab world and the internet: usage patterns of an Arabic-language emergency contraception website’, Contraception:130-7. Geraadpleegd op 22 juni 2010 op het internet: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16022853
Frans, E. (2000) Concepttekst Goede Minnaars, Sensoa, Antwerpen.
Family Health International. (z.d.) ‘Qualitative Research Methods Overview’ In: Qualitative Research Methods: A Data Collector’s Field Guide, Family Health International, North Carolina.
Gettemans, W. (2007) Kwalitatief onderzoek naar de informatiebehoeften omtrent relaties en seksualiteit bij islamitische jongeren, Ongepubliceerde thesisverhandeling, Vrije Universiteit Brussel, Brussel.
Haberland, N. & Rogow, D. (eds.) (2009a) It’s All One Curriculum: Guidelines for a Unified Approach to Sexuality, Gender, HIV, and Human Rights Education. The Population Council, New York.
Haberland, N. & Rogow, D. (eds.) (2009b) It’s All One Curriculum: Activities for a Unified Approach to Sexuality, Gender, HIV, and Human Rights Education. The Population Council, New York.
Haeri, N.; Blommaert, J.; Bowen, J. R.; Collins, J.; Doss, M.; Grimshaw, A.D.; Hymes, D. & Pasch, H. (1997) ‘The Reproduction of Symbolic Capital: Language, State, and Class in Egypt [and Comments and Reply]’, Current Anthropology 38 (5):795-816.
Hamel, R.E. (1998) ‘On Language, State, and Class in Egypt’, Current Anthropology 39 (3):354-355.
Harder, E. & Schimmel, A. (1983) Arabische Sprachlehre, Julius Groos Verlag, Heidelberg.
Hartmann, S. (2007) ‘The Informal Market of Education in Egypt: Private Tutoring and its Implications’ In: Youth, Gender and the City. Social Anthtopological Explorations in Cairo, Hüsken, T. (ed.). Goethe-Institut Egypt, Cairo, 87-118.
Hegazi, S. & Khalifa, M. (2000) Increasing the Coverage of Reproductive Health Issues in the Egyptian Press: Final Report, The Population Council, New York. Geraadpleegd op 23 juni 2010 op het internet: http://www.popcouncil.org/pdfs/frontiers/orsummaries/orsum15.pdf
Hirst, J. (2004) ‘Researching young people's sexuality and learning about sex: experience, need, and sex relationship education’, Culture, Health & Sexuality 6 (2):115-129.
Holzner, B M.; Kollmann, N. & Darwisyah, S.R. (2002) East-West encounters on reproductive health practices & policies : Indonesian NGOS meet Dutch organisations, Aksant, Amsterdam.
Holzner, B.M. & Oetomo, D. ( 2004) ‘Youth, Sexuality and Sex Education Messages in Indonesia: Issues of Desire and Control’, Reproductive Health Matters 12 (23):40-49.
Hooghe, M. (1992) ‘De seksuele evolutie. Vlaamse voorlichtingsboeken en de beheersing van seksualiteit 1940-1970’, Jaarboek SRG:73-83.
Hüsken, T. (ed.) (2007) Youth, Gender and the City. Social Anthtopological Explorations in Cairo, Goethe-Institut Egypt, Cairo.
IPPF. (2003a) ‘IPPF Charter on Sexual and Reproductive Rights’, International Planned Parenthood Federation (IPPF), London. Geraadpleegd op 13 september 2010 op het internet: http://www.ippf.org/NR/rdonlyres/6C9013D5-5AD7-442A-A435-4C219E689F07/0…
IPPF. (2003b) ‘IPPF Charter Guidelines on Sexual and Reproductive Rights’, International Planned Parenthood Federation (IPPF), London. Geraadpleegd op 13 september 2010 op het internet: http://www.ippf.org/NR/rdonlyres/A6184E55-6F1F-4E9F-9C52-DA3EBB2E21AB/0…
IPPF. (z.d.) ‘Understanding religious and political opposition to reproductive health and rights. A recourse guide’, International Planned Parenthood Federation (IPPF), London. Geraadpleegd op 13 september 2010 op het internet: http://www.siecus.org/_data/global/images/Pol_Rel_Opp_Guide.pdf
John Hopkins University. (2001) ‘Jordanian Youth Survey: Knowledge, Attitudes and Practices on reproductive Health and Life Planning’, John Hopkins University, Amman. Geraadpleegd op 23 september 2010 op het internet: http://www.hpcpromise.com/cms/sites/default/files/researches/abstracts/…
Khalaf, I.; Moghli F. & Froelicher, E. S.(2010) ‘Youth-friendly reproductive health services in Jordan from the perspective of the youth: a descriptive qualitative study’, Scandinavian Journal of Caring Sciences 24 (2):321-331.
Kirby, D. (2007) ‘Emerging Answers 2007: Research Findings on Programs to Reduce Teen Pregnancy and Sexually Transmitted Diseases’, National Campaign to Prevent Teen and Unplanned Pregnancy, Washington, DC.
Kirby, D.; Laris, B.A. & Rolleri, L. (2005) ‘Impact of Sex and HIV Education Programs on Sexual Behaviors of Youth in Developing and Developed Countries’ In: Youth Research Working Papers, Family Health International, North Carolina.
Klaï, T. (2005) Intergenerationeel onderzoek naar de communicatie over seksualiteit: een studie bij ouders en jongeren van 15 tot 21 jaar, Ongepubliceerde doctoraatsverhandeling, Vrije Universiteit Brussel, Brussel.
Klaï, T. & Ponjaert-Kristoffersen, I. (2005) ‘Communicatie met ouders over relaties en seksualiteit. Islamitische jongeren aan het woord’, Cultuur Migratie Gezondheid 2 (3):26-37.
Klaï, T. & Vermeire, K. (2006) Sources of information and assistance for young people: qualitative study of the sources of information and assistance desired by young people. Sensoa, Antwerpen.
Lestaeghe, R. (1993) Onderzoeksmethoden in mens- en maatschappijwetenschappen. Een inleiding, Vrije Universiteit Brussel, Brussel.
Lodewijckx, E.& Hendrickx, K. (2000) ‘Marokkaanse jongeren over seksualiteit’, Jaarboek SRG:35-45.
McNab, W. (1981) ‘Advocating elementary sex education’, Health Education 12:22-5.
National Center for Educational Research and Development. (2001) ‘Education and Development. National Report of Arab Republic of Egypt from 1990 to 2000’, National Center for Educational Research and Development, Cairo. Geraadpleegd op 4 oktober 2010 op het internet: http://www.ibe.unesco.org/International/ICE/natrap/Egypt.pdf
Nyanzi, S. (2004) ‘Porno, Peers and Pleasure: Pertinent Sources of Sexuality Education for Adolescents in Sub-Saharan Africa’, Sexuality in Africa 1 (2):13-14.
Parker, R.; Wellings, K. & Lazarus, J.V. (2009) ‘Sexuality education in Europe: an overview of current policies’. Sex Education 9 (3):227-242.
Pellettieri, B. (2004) ‘Television and the Internet: Important sources of sexual health information for youth’, Advocates for Youth, Washington, DC. Geraadpleegd op 2 oktober 2010 op het internet: http://www.advocatesforyouth.org/storage/advfy/documents/fsmedia.pdf
Picavet, C.; Visser, T. & Van Dam, A. (2004) Seksuele en reproductieve gezondheid in Nederland, 10 jaar na de ICPD-conferentie in Cairo (1994), Rutgers Nisso Groep, Utrecht. Geraadpleegd op 4 oktober 2010 op het internet: http://www.rutgersnissogroep.nl/productenendiensten/onderzoekspublicati…
Pick, S. & Palos, P. (1995) ‘Impact of the family on the sex life of adolescents’, Adolescence 30 (119):667-675.
Plets, G. (2010) ‘Wij trouwen allemaal als maagd. Allochtone vrouwen en seks: tussen traditie en emancipatie’, De Standaard, 27 februari 2010.
Population Council. (2010a) Survey of Young People in Egypt. Preliminary Report, The Population Council, New York. Geraadpleegd op 19 juni 2010 op het internet: http://www.popcouncil.org/pdfs/2010PGY_SYPEPrelimReport.pdf
Population Council. (2010b) Survey of Young People in Egypt. Final Report, The Population Council, New York.
Quilliam, S. (2004) ‘Sex Education’, Journal of Family Planning and Reproductive Health Care 30 (2):128-130.
Rashad, H. & Osman, M. (2003) ‘Nuptiality in Arab countries: changes and implications’ In: The new Arab Family, Hopkins, N.S. (ed.) American University Cairo Press, Cairo, 20-50.
Rashad, H.; Osman, M. & Roudi-Fahimi, F. (2005) ‘Marriage in the Arab World’, Population Reference Bureau, Washington DC.
Ravesloot, J. (1997) Seksualiteit in de jeugdfase vroeger en nu: ouders en jongeren aan het woord. Amsterdam: Het Spinhuis.
Reem, L. (2007) ‘AIDS as is’, Al-Ahram Weekly Online, 20 - 26 December 2007. Geraadpleegd op 20 juni 2010 op het internet: http://weekly.ahram.org.eg/2007/876/eg5.htm
Reinders, J. (2006) ‘Expliciete seksuele vorming in ontwikkelingslanden: een interculturele aanpak’, Soa Aids Magazine 3 (4):21-23.
Rogow, D. & Haberland, N. (2005) ‘Sexuality and relationships education: Toward a social studies approach’, Sex Education 5 (4):333-344.
Roling, H.Q. (1994) Gevreesde vragen : geschiedenis van de seksuele opvoeding in Nederland. Amsterdam University Press, Amsterdam.
Roudi-Fahimi, F.; Ashford, L. & Khalil, K.( 2008) ‘Advancing research to inform reproductive health policies in the Middle East and North Africa’, Population Reference Bureau, Washington DC.
Sālim, Ḥ. (2010) ‘’al-ta‘līm taḥdif durūs “’al-taqāfa ’al-ğinsiyya” min ’al-manāhiğ..wa-tulġā ’ağizā’ min kitāb “’al-‘ulūm” ’al-muqarrar ‘alā ’al-šahāda ’al-’i‘dādiyya..wa mas’ūl bi-l-wizāra: ’ilġā’uhā lan yuḍarra ’al-ṭulāb wa-sanuḥawwiluhā li-‘anšṭati’, al-yawm al-sābi‘a, 13 september 2010. Geraadpleegd op 15 september 2010 via: http://www.youm7.com/News.asp?NewsID=277284
Schönfeld, A. (2007) ‘Composed Identities and Intercultural Love Stories in a Globalized World’, In: Youth, Gender and the City. Social Anthtopological Explorations in Cairo, Hüsken, T. (ed.). Goethe-Institut Egypt, Cairo, 44-62.
Seif El Dawla, A. (2000). ‘Reproductive Rights of Egyptian Women: Issues for Debate’, Reproductive Health Matters 8 (16):45-54.
Sex Education Forum.(2010) ‘Understanding Sex and Relationship Education. A Sex Education Forum Briefing’, Sex Education Forum, Londen. Geraadpleegd op 18 januari 2011 op het internet: http://www.ncb.org.uk/pdf/SEF_understanding_SRE_2010.pdf
Singerman, D. (1995) Avenues of participation: familiy, politics and networks in urban quarters of Cairo, Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
Singerman, D. & Amar, P. (eds.) (2009) Cairo Cosmpopolitan. Politics, Culture, and Urban Space in the New Globalized Middle East, Cairo Cosmpopolitan. The American University in Cairo Press, Cairo.
Smith, J. & Colvin, C. (2000) ‘Getting to Scale in Young Adults Reproductive Health Programs’, Focus on Young Adults, Pathfinder International.
Soussi, A. (2007) ‘Egypt fights ignorance on HIV/Aids’, BBC Middle East Online, 1 December 2007. Geraadpleegd op 20 juni 2010 op het internet: http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7120737.stm
Sprecher, S.; Harris, G. & Meyers, A. (2008) ‘Perseptions of Sources of Sex Education and Targets of Sex Communication: Sociodemographic and Cohort Effects’, Journal of Sex Research 45 (1):17-26.
The World Bank. (2003) ‘Arab Republic of Egypt, Gender Assessment’, The World Bank, Washington DC (USA)
Thijs, S. (2008) Interviews rond seksuele voorlichting bij Marokkaanse moslimmoeders, Ongepubliceerde thesisverhandeling, Vrije Universiteit Brussel, Brussel.
UNFPA. (2004) State of the World Population 2004: The Cairo Consensus at Ten: Population, Reproductive Health and The Global Effort to End Poverty, United Nations Population Fund (UNFPA), New York. Geraadpleegd op 18 januari 2011 op het internet: http://www.unfpa.org/upload/lib_pub_file/327_filename_en_swp04.pdf
UNFPA. (2009) Healthy Expectations. Celebrating Achievements of the Cairo Consensus and Highlighting the Urgency for Action. United Nations Population Fund (UNFPA), New York.
Van Ginneken, B.; Ohlrichs, Y.S.A. & Van Dam, A. (2004) Zwijgen is zonde. Over seksuele vorming aan multiculturele en -religieuze groepen. Rutgers Nisso Groep, Utrecht.
Van Parijs, J. (1991) ‘De effectiviteit van seksuele voorlichting: een kritische kijk op de bestaande seksuele en relationele opvoeding’, Rondom Gezin 12 (4):185-193.
Velle, K. (1990) ‘Medische schoolinspectie, gezondheidsvoorlichting en seksuele opvoeding in België in de 19de en 20ste eeuw’, Pedagogisch tijdschrift 15 (2):64-75.
Vennix, P.& Vanwesenbeeck, I. ( 2005) Seksualiteit en relaties van Turkse en Marokkaanse Nederlanders. Uitgeverij Eburon, Delft.
Wallmyr, G. & Welin, C. (2006) ‘Young people, Pornography, And Sexuality: Sources and Attitudes’ The Journal of School Nursing 22 (5):290-295. Geraadpleegd op 18 januari 2011 op het internet: http://jsn.sagepub.com/content/22/5/290.abstract
WHO. (2007) ‘Misperceptions amongst boys in the Islamic Republic of Iran about sexual and reproductive health’, World Health Organisation, Geneva. Geraadpleegd op 18 januari 2011 op het internet: http://www.who.int/reproductivehealth/publications/adolescence/boys_ira…
Wienese, I. (1997) ‘Seksualiteit bij Turkse en Marokkaanse vrouwen’, MGv 52 (2):128-140.
Williams, C. (2008) Islamic Monuments in Cairo: The Practical Guide. The American University in Cairo Press, Cairo.
Websites
Avert. (2011) Avert. AVERTing HIV and AIDS [on line] via http://www.avert.org/ (geraadpleegd op 18 januari 2011)
Blog Thaqafy. [on line] via http://blogthaqafy.wordpress.com/ (geraadpleegd op 4 december 2010)
CIA. (2011) CIA – The World Factbook [on line] via https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html (geraadpleegd op 24 november 2010)
National Children's Bureau. (2011) Sex Education Forum, Working together for quality sex and relationship education [on line] via http://www.ncb.org.uk/sef/home.aspx (geraadpleegd op 18 januari 2011)
