Reflections on Reflections, De Spiegel in Belgische en Britse Kunst, 1848-1918.

Jana Wijnsouw
Persbericht

Reflections on Reflections, De Spiegel in Belgische en Britse Kunst, 1848-1918.

Voorbij het spiegeltje aan de wand…

In onze hedendaagse maatschappij zijn spiegels frequent voorkomende gebruiksvoorwerpen, die bijna vanzelfsprekend overal aanwezig zijn. Winkels gebruiken reflecties als een handige manier ter visuele feedback over je nieuwe outfit. Autorijden is dankzij kunstig geïntegreerde spiegels een stuk veiliger en dankzij sneeuwwitjes’ kwaadaardige stiefmoeder weet zelfs het kleinste kind vandaag de dag waarvoor een spiegel zoal kan dienen.

Toch blijkt de rol van de spiegel als object doorheen de tijd een evolutie te hebben doorgemaakt. Nog niet zo lang geleden stonden mensen, en vooral kunstenaars, zeer anders ten opzichte van de spiegel. Een focus op de negentiende-eeuwse opvattingen rond de weerspiegeling kan ook onze huidige visie op de spiegel beïnvloeden. Bij deze bent u gewaarschuwd, een wandeling door Ikea’s spiegelafdeling zal misschien nooit meer hetzelfde zijn.

Om de negentiende-eeuwse visie op de spiegel te bestuderen, is gefocust op afbeeldingen van spiegels in de beeldende kunst van die tijd. De reflectie speelde een belangrijke rol in het dagelijkse leven van de negentiende-eeuwer en diende als instrument ter zelfbewondering. Dit liet duidelijke sporen na in de beeldende kunst, aangezien dandyisme en kunstenaarschap sterk met elkaar verbonden waren. Individualiteit, excentriciteit en uitstraling werden met behulp van de spiegel nauwlettend gecultiveerd, want het voorkomen werd als een uiting van het karakter beschouwd. In dit opzicht was het gebruik van de spiegel dus nog vrij gelijkaardig aan onze eenentwintigste-eeuwse visie.

Toch waren er ook grote verschillen te bespeuren. Zo associëren wij de spiegel misschien uitdrukkelijk met mooie fotomodellen in modebladen. De negentiende-eeuwse kunstenaar dacht bij de spiegel echter uitdrukkelijk aan het Arnolfini Portret, geschilderd door Jan Van Eyck. Bovendien geloofde men dat de spiegel als een venster naar een andere dimensie van de werkelijkheid kon dienen. Zo schilderde de Britse kunstenaar Dante Gabriël Rossetti enkele magische spiegels, terwijl de Belgische symbolisten Fernand Khnopff en Léon Spilliaert vreemde schimmen in hun geschilderde spiegelbeelden lieten verschijnen. Het valt op dat de negentiende-eeuwse kunstenaars de spiegel zelden als een willekeurig attribuut binnen hun werken voorstelden, maar er bewust voor kozen om een diepere betekenislaag aan de reflectie toe te voegen. Voor de negentiende-eeuwer was een reflectie in de spiegel dus alles behalve vrijblijvend.

De algemene associatie tussen de vrouw en de spiegel, die de dag van vandaag misschien nog steeds geldt, bleek ook in de negentiende eeuw aanwezig. De opkomst van het feminisme bracht veel mannelijke kritiek op de vrouw teweeg, die via de spiegel kon worden geïmpliceerd. Diverse kunstenaars uitten via hun kunst een bezorgdheid over de opkomende ‘narcistische vrouw,’ die enkel nog naar haar eigen spiegelbeeld zou verlangen.Bovendien heerste een uitgesproken terughoudendheid ten opzichte van het afbeelden van mannen in de spiegel. Een man die zijn eigen spiegelbeeld bewonderde, was een waar taboe dat zelden werd voorgesteld.

Eén uitzondering kon wel door de beugel, de Narcissusfiguur die in de negentiende eeuw fungeerde als een verpersoonlijking van symbolistische principes. Men was er namelijk van overtuigd dat dit mythologisch personage dankzij de spiegel inzicht kon verwerven in de ware essentie van kunst en realiteit. In dit opzicht beschouwde men spiegels als bronnen van kennis over een hogere werkelijkheid.

De reflectie had overigens ook een plaats in het negentiende-eeuwse bijgeloof. William Holman Hunt schilderde bijvoorbeeld een portret van zijn overleden vrouw zonder een reflectie in de spiegel, conform de overtuiging dat doden geen spiegelbeeld meer konden bezitten. Ook een fascinatie met dubbelgangers won in de negentiende eeuw aan populariteit, waardoor kunstenaars via de spiegel deze dimensie aan hun werk konden toevoegen. De negentiende-eeuwer werd geplaagd door existentiële vragen over realiteit, illusie, identiteit en uniciteit. Men keerde zich tot de spiegel om mogelijke antwoorden te vinden.

Hoewel de reflectie inzage in de psyché en zelfkennis kon betekenen, werd er over het algemeen toch eerder achterdochtig gereageerd op een excessief gebruik van de spiegel. In vele gevallen werd namelijk een duistere ondertoon in de afbeelding van de spiegel geïnsinueerd. De reflectie deed soms dienst als een magisch instrument, dat de toekomst of onvervulde verlangens kon verbeelden. De aard van deze verlangens bleek echter niet steeds onschuldig en kwam vooral aan de oppervlakte wanneer kunstenaars een voorstelling van de vrouw voor de spiegel afbeeldden.

In het oeuvre van John William Waterhouse of Fernand Toussaint is enerzijds dikwijls een moraliserende ondertoon te ontwaren, die wijst op de zondigheid van ijdelheid en de vergankelijkheid van schoonheid.

Anderzijds beeldden kunstenaars zoals Félicien Rops of Antoine Wiertz de spiegel af als direct instrument van de duivel en stelden zij vrouwen voor, die geen poging ondernemen om aan de demonische invloed te weerstaan. In deze werken lijkt het vrouwelijke geslacht gedoemd om te mislukken, waardoor ook vastgelegde sociale conventies op losse schroeven komen te staan. De spiegel bood de vrouw een ideaal alternatief voor het huwelijk, waarin prostituees, lesbiennes of vrouwen met een seksuele aversie, de toevlucht tot zichzelf konden handhaven.

Het mag duidelijk zijn dat de veranderende negentiende-eeuwse conventies rond de positie van de vrouw een invloed hadden op de houding ten opzichte van het gebruik van de spiegel. IJdelheid, eigenliefde, lichamelijkheid en zelfs voyeurisme werden op een directe manier met de spiegel geassocieerd en zorgden ervoor dat mannelijke kunstenaars de vrouw voor de spiegel voorstelden als een ambigu wezen dat zich aan zondigheid overgeeft. De spiegel was voor de negentiende-eeuwer veel meer dan enkel een gebruiksvoorwerp en impliceerde een kunsttheoretische commentaar, maatschappijkritiek of diepgaande levensvragen.

Deze specifiek negentiende-eeuwse invulling van de spiegel roept ook vragen op over onze hedendaagse houding ten opzichte van onze reflectie. Misschien beschouwen wij de spiegel nog steeds als een typisch vrouwelijk attribuut. Het zondige of zelfs duivelse aspect van de reflectie lijkt nu echter stilaan vervaagd. Toch ontlokken uitgelekte foto’s van een naakte Scarlet Johansson voor de spiegel nog steeds gefronste wenkbrauwen. Wat in eerste instantie dus misschien een banaal gebruiksvoorwerp lijkt, blijkt bij nader onderzoek dus toch een intrigerend object. Misschien hadden de negentiende-eeuwers het reeds bij het rechte eind, achter het gladde spiegeloppervlak gaan vele mysteries schuil.

Bibliografie

Algemene publicaties:

  • ADRIAENS-PANNIER A., Spilliaert, De Bezielde Blik, Brussel, Ludion, 2006.
  • AGHION I., C. BARBILLON en F. LISSARRAGUE, Héros et Dieux de l'Antique, Guide Iconographique, Parijs, Flammarion, 1994.
  • ARSCOTT C., William Morris & Edward Burne-Jones: interlacings, New Haven en Londen, Yale University Press, 2008.
  • BARON VON HADELN D., 'Veronese's Venus at her toilet,' Burlington Magazine for Connoisseurs, Vol. 54, nr. 312, maart 1929.
  • BARRET-DUCROCQ F., Love in the Time of Victoria, Sexuality, Class and Gender in Nineteenth-Century London, Londen en New York, Verso, 1991.
  • BARRINGER T., Reading the Pre-Raphaelites, New Haven en Londen, Yale University Press, 1999.
  • BARROW R.J., Lawrence Alma-Tadema, New York, Phaidon, 2001.
  • BATTISTINI M., Symbolen en Allegorieën, Milaan, Ludion, 2002.
  • BERNARD M.L. en V. HENRARD, Armand Rassenfosse, Catalogue Raisonné des affiches et l’oeuvre illustré, Brussel, Van Look, 1989.
  • BERTRAND O., Rik Wouters, De Schilderijen: catalogue raisonné, Antwerpen, Pandora, 1995.
  • BONNIER B. (ed.), Rops, Cent légers croquis sans prétention pour réjouir les honnêtes gens, Namen, Province de Namur, 1998.
  • BONNIER B. en V. LEBLANC, Félicien Rops, Leven en werk, Brugge, Stichting Kunstboek, 1997.
  • BOYENS P. en H. BOSSHAERT, Léon De Smet, Tielt, Lannoo, 1994.
  • BREDEROO N.J., L.D. COUPRIE, M.J.H. MADOU en G.J. NAUTA, Oog in oog met de spiegel, Amsterdam, Amarith Uitgevers, 1988.
  • BRONKHURST J., William Holman Hunt, Catalogue Raisonné, New Haven en Londen, Yale University Press, 2006.
  • BURNE-JONES G., Memorials of Edward Burne-Jones, Vol. I-II, Londen, Lund Humhries, 1993.
  • CALABRESE T., George Morren, 1868-1941, Antwerpen, Pandora, 2000.
  • CASTERAS S.P. en C. DENNEY, The Grosvenor Gallery: a palace of Art in Victorian England, New Haven en Londen, Yale University Press, 1996.
  • CASTERAS S., Images of Victorian Womanhood in English Art, London, Fairleigh Dickinson University Press, 1987.
  • CESCINSKY H., English Furniture: from Gothic to Sheraton, New York, Dover, 1968.
  • CHENEY L.D.G, ‘Edward Burne-Jones’ Andromeda Transformation of Historical and Mythical Sources,' Artibus et Historiae, Vol. 25, nr. 49, 2004.
  • CLIFFORD D. en L. ROUSSILLON, Outsiders looking in, The Rossettis Then and Now, Londen, Anthem Press, 2004.
  • CORBETT D.P., The World in Paint: Modern Art and Visuality in England, 1848 - 1914, Manchester en New York, Manchester University Press, 2004.
  • CRAIG FAXON A., Dante Gabriël Rossetti, Oxford, Phaidon Press Limited, 1989.
  • CRUISE C., Love Revealed, Simeon Solomon and the Pre-Raphaelites, Londen en New York, Merrel, 2005.
  • DAVIES P.J.E., W.B. DENNY, F.F. HOFRICHTER, J. JACOBS, A.M. ROBERTS en D.L. SIMON, Janson’s History of Art, The Western Tradition, Seventh Edition, New Jersey, Pearson, 2007.
  • DE GEEST J. (ed.), Het Belgische kunstboek, 500 kunstwerken van Van Eyck tot Tuymans, Tielt, Lannoo, 2006.
  • DE GEEST J. (ed.), Armand Rassenfosse, Brussel, Racine, 2005.
  • DE LA SIZERANNE R., The Pre-Raphaelites, New York, Parkstone Press International, 2008.
  • DELA SIZERANNE R., La Peinture Anglaise Contemporaine, 1844-1894, Parijs, Libraire-Hachette, 1922.
  • DELEVOY R.L., C. DE CROES en G. OLLINGER-ZINQUE, Fernand Khnopff, Catalogue de l'oeuvre, Brussel, Lebeer-Hossmann, s.d.
  • DELEVOY R.L., G. LASCAULT en J. VERHEGGEN, Félicien Rops, Brussel, Lebeer-Hossmann, 1985.
  • DE MUSSET A., Oeuvres complètes, Parijs, Editions du Seuil, 1963.
  • DE RASSENFOSSE-GILISSEN N., Rassenfosse, Peintre, Graveur, Dessinateur et Affichiste, Luik, Perron, 1989.
  • DE RYNCK P., De Kunst van het kijken, Bijbelverhalen en mythen in de schilderkunst, Van Giotto tot Goya, Gent, Ludion, 2008.
  • DIJKSTRA B., Idols of Perversity, Fantasies of Feminine Evil in Fin-de-Siècle Culture, Oxford en New York, Oxford University Press, 1986.
  • DRAGUET M., Het Symbolisme in België, Brussel, Mercatorfonds, 2004.
  • DRAGUET M., Monographies de l'art moderne, Khnopff ou l'ambigue poétique, Brussel, Snoeck-Ducaju en Zoon, s.d.
  • ECO U., De Geschiedenis van de Schoonheid, Amsterdam, Uitgeverij Bert-Bakker, 2006.
  • ENAUD LECHIEN I., Edward Burne-Jones, La Rayonnement International d'un artiste anglais à l'aube du XXe siècle, Tours, ACR PocheCouleur, 1999.
  • ENGEN R., Pre-Raphaelite Prints, The Graphic Art of Millais, Holman Hunt, Rossetti and their Followers, Londen, Lund Humphies Publishers, 1995.
  • FAXON A.C., Dante Gabriël Rossetti, Londen, Cross River Press, 1989.
  • FELTKAMP R., Théo Van Rysselberghe, Catalogue Raisonné, Brussel, Racine, 2003.
  • FIERENS P., Théo Van Rysselberghe, avec une étude de Maurice Denis, Brussel, Ed. de la Connaissance, 1937.
  • GARBER M. en N.J. VICKERS, Medusa Reader, New York en Londen, Routledge, 2003.
  • GERE C., The House Beautiful. Oscar Wild and the Aesthetic Interior, Londen, Lund Humphries, 2000.
  • GIDE C., R. DUPOUY, J.P. MONERY en P. SCHNYDER, Théo Van Rysselberghe, Intime, Brussel, Réseau Lalan, 2005.
  • GITTER E.G., 'The Power of Women's Hair in the Victorian Imagination,'  PMLA, Vol. 99, nr. 5, oktober 1984.
  • GRAHAM J., Inventing Van Eyck, The Remaking of an Artist for the Modern Age, New York en Oxford, Berg, 2007.
  • HARRISON M. en B. WATERS, Burne-Jones, Londen, Barrie and Jenkins, 1973.
  • HASLINGHUIS E.J. en H. JANSE, Verklarend woordenboek bouwkundige termen van de westerse architectuur- en bouwhistorie, Leiden, Primavera Pers, 1997.
  • HAVERMAN M., E. DE JONGH, A.-S. LEHMANN en A. OVERBEEK, Ateliergeheimen over de werkplaats van de Nederlandse kunstenaar vanaf 1200 tot heden, Lochem en Amsterdam, Uitgeverij Kunst en Schrijven, 2006.
  • HEILKEMA A., De Dandy of de overschrijding van het alledaagse. Facetten van het dandyisme, Amsterdam, Boom, 1989.
  • HERRMANN L., Nineteenth Century British Painting, Londen, Giles de la Mare Publishers, 2000.
  • HINER S., Accessories to Modernity: Fashion and the Feminine in Nineteenth-Century France, Pennsylvania, University of Pennsylvania Press, 2010.
  • HIRSH S.L., Symbolism and Modern Urban Society, Cambridge, Cambridge University Press, 2004.
  • HOBSON A., J.W. Waterhouse, Londen, Phaidon, 2005.
  • HOWE J., 'Mirror Symbolism in the work of Fernand Khnopff,' Arts Magazine, Vol. 53, nr. 1, 1978.
  • HUNEAULT K., Difficult subjects: working women and visual culture: Britain 1880-1914, Londen, Aldershot Ashgate, 2002.
  • IGRA C., 'William Holman Hunt's Portrait of Fanny: Inspiration for the Artist in the Late 1860s,' Zeitschrift für Kunstgeschichte, Vol. 65, nr. 2, 2002.
  • IMPELLUSO L., De Natuur en haar Symbolen, Gent en Amsterdam, Ludion, 2003.
  • JULLIAN P., Dreamers of Decadence. Symbolist Painters of the 1890s, New York en Washington, Praeger Publishers, 1974.
  • KOUREAS G., Memory, Masculinity and National Identity in British Visual Culture, 1914-1930: A Study of Unconquerable Manhood, Londen, Aldershot Ashgate, 2007.
  • LAMBOURNE L., Victorian Painting, Londen, Phaidon Press, 1999.
  • LAOUREUX D., Maurice Maeterlinck et la dramaturgie de l’image. Les arts et les lettres dans le symbolisme en Belgique, Brasschaat, Pandora, 2008.
  • LAWTON E., Evelyn Pickering De Morgan and the allegorical body, Londen, Rosemount Publishing, 2002.
  • LECOMTE I., 'Miroirs et reflets: la double trace,' De Facto, Magazine d’Histoire de l’Art et d’Archéologie, Du Réalisme au Symbolisme, L’avant-garde Belge, nr. 9, juli 1995.
  • LEFEBVRE C., Alfred Stevens: 1823-1906, Parijs, Brame & Lorenceau Editions, 2006.
  • LORIE P., Volksgeloof, Boek van magische kennis, Rijswijk, Elmar, 1992.
  • LOTTES W., 'The Lady of Shalott: Tennyson's Poem and Some Victorian Illustrations,' Word and Visual Imagination, HÖLTGEN K.J., P.M. DALY en W. LOTTES (eds.), Studies in the Interaction of English Literature and the Visual Arts, Nürnberg, Erlangen, 1988.
  • MAAS J., Victorian Painters, Londen, Barrie & Jenkins Ltd., 1988.
  • MACKINTOSH I., Architecture, Actor & Audience, Londen en New York, Routledge, 1993.
  • MAILLET A., The Claude Mirror, Use and Meaning of the Black Mirror in Western Art, New York, Zone Books, 2009.
  • MANCOFF D.N., John Everett Millais, Beyond the Pre-Raphaelite Brotherhood, Studies in British Art n°7, New Haven en Londen, Yale University Press, 2001.
  • MASLENIKOV O.A., 'Russian Symbolists: The Mirror Theme and Allied Motifs,' Russian Review, Vol. 16, nr. 1, januari 1957.
  • MCGANN J., Dante Gabriël Rossetti and the Game that must be Lost, New Haven en Londen, Yale University Press, 2000a.
  • MCGANN J. (ed.), The Complete Writings and Pictures of Dante Gabriël Rossetti: A Hypermedia Research Archive, Michigan, University of Michigan Press, 2000b.
  • MCLAREN YOUNG A., M. MACDONALD, R. SPENCER en H. MILES, The Paintings of James McNeil Whistler, Plates, New Haven en Londen, Yale University Press, 1980.
  • MELCHIOR-BONNET S., The Mirror, A History, New York en Londen, Routledge, 2001.
  • METKEN G., De prerafaëlieten, Ethisch realisme en ivoren toren in de 19de eeuw, Keulen, Cantecleer, 1974.
  • MICHAUD G., 'La thème du Miroir dans le symbolisme française,' Cahiers de l’association international des études françaises, nr. 11, mei 1959.
  • MIELLET R. en M. VOORN, Winkelen in weelde. Warenhuizen in West-Europa 1860-2000, Zutphen, Walburg Press, 1999.
  • MIN E., James Ensor, Een Biografie, Antwerpen, Meulenhoff/Manteau, 2008.
  • MITCHELL J. en A. OAKLEY (eds.), The Rights and Wrongs of Women, Auckland, Penguin Books, 1976.
  • MORGAN H. en P. NAHUM, Burne-Jones, The Pre-Raphaelites and their Century, Vol. I, Londen, Nahum Publishers, 1989.
  • N.N., Michelangelo Pistoletto. L’homme pensant, Brussel, BBL, 1994.
  • NELSON E., 'Tennyson and the Ladies of Shalott,' Ladies of Shalott: A Victorian Masterpiece and its Contexts, Woodbridge en Suffolk, Baron Publishing, 1985.
  • NOCHLIN L., 'Lost and Found: Once More the Fallen Woman,' The Art Bulletin, Vol. 60, nr. 1, maart 1978.
  • PALMER R.R., J. COLTON en L. KRAMER, A History of the Modern World, Since 1815, Tenth Edition, Boston, McGraw-Hill, 2007.
  • PALMER  M., Van Ensor tot Magritte, Belgische Kunst, 1880-1940, Tielt, Lannoo, 1994.
  • PARRIS L., Preraphaelite Papers, Londen, Tate Gallery Publishing, 1984.
  • PEETERS N., 'De representatie van de vrouw in de Victoriaanse schilderkunst, toegespitst op de evolutie van de iconografie van de vrouw bij de tweede generatie prerafaëlieten en de innovatieve invloed daarop van Evelyn De Morgan (1855-1919)' [doctoraal proefschrift], Vrije Universiteit Brussel, 2008-2009.
  • PHAY-VAKALIS S., Le Miroir dans l’art, de Manet à Richter, Parijs, Budapest en Torino, L'Harmattan, 2001.
  • PRETTEJOHN E., The Art of the Pre-Raphaelites, Londen, Tate Publishers, 2007.
  • PRETTEJOHN E. (ed.), After the Pre-Raphaelites, Manchester, Manchester University Press, 1999.
  • PRETTEJOHN E., De Victoriaanse Droom, Symbolisme in Engeland, Zwolle, Waanders Uitgeverij, 1998.
  • PUDLES L., 'Fernand Khnopff, Georges Rodenbach and Bruges, the Dead City,' The Art Bulletin, Vol. 74, nr. 4, december 1992.
  • PUDLES L., 'The Symbolist work of George Minne,' Art Journal, Vol. 45, nr. 2: Symbolist Art and Literature, zomer 1985.
  • RANK O., Der Döppelganger, Don Juan et le Double, Parijs, Petite Bibliothèque Payot, 1932.
  • REARICK W.R. en T. PIGNATTI, The Art of Paolo Veronesi, 1528-1588, Washington, National Gallery of Art Publisher, 1988.
  • REITSMA E., Het huis van de kunstenaar. Herinnering aan leven, Amsterdam, Amsterdam University Press, 2001.
  • REVENS L. en J.-K. HUYSMANS, The Graphic Work of Félicien Rops, New York, Léon Amiel Publishers, 1975.
  • REY S., Fernand Toussaint, 1873-1956, Gent, Snoeck-Ducajou en Zoon, 1986.
  • ROSENBLUM R. en H.W. JANSON, Art of the Nineteenth Century, Painting and Sculpture, Londen, Thames and Hudson, 1984.
  • ROSENTHAL A., 'Infant Academies and the Childhood of Art: Elisabeth Vigée-Lebrun’s Julie with a Mirror,' Eighteenth-Century Studies, Vol. 37, nr. 4, 2004.
  • ROUSSILLON-CONSTANTLY L., Méduse au Miroir. Esthétique Romantique de Dante Gabriël Rossetti, Grenoble, Ellug, 2008.
  • SCHUBOTHE K., 'Discursive and Figural: Millais's Mariana as a Pre-Raphaelite Painting,' John Everett Millais: 1829-1896, A Special Issue of the Review, Vol. XI, nr. 2, herfst 2003.
  • SHEFER E., Birds, Cages and Women in Victorian and Pre-Raphaelite Art, New York, Peter Lang Publishing, 1990.
  • SILLEVIS J., I. SMETS en J. STUMPEL, De schilderkunst der lage landen, Deel 3: 19de en 20ste eeuw, Amsterdam, Amsterdam University Press, 2007.
  • STALLAERT M.-J., 'Objets Inanimés,' De Facto, Magazine d’Histoire de l’Art et d’Archéologie, Du Réalisme au Symbolisme, L’avant-garde Belge, Vol. 9, juli 1995.
  • STOLJAR M., 'Mirror and Self in Symbolist en Post-Symbolist Poetry,' The Modern Language Review, Vol. 85, nr. 2, april 1990.
  • STEPHENS C., The History of British Art, 1870-Now, Londen, Tate Publishing, 2008.
  • SURTEES V., The Paintings and Drawings of Dante Gabriel Rossetti (1828-1882): A Catalogue Raisonné, Oxford, Oxford University Press, 1971.
  • SWEENEY J.L. (ed.), The Painter's eye. Notes and essays on the pictorial art by Henry James, Londen, Cambridge University Press, 1956.
  • SYLVESTER D., René Magritte: Catalogue Raisonné, II: Oil Paintings and Objects 1931-1948, Antwerpen, Houston Menil Foundation Mercatorfonds, 1997.
  • TEN-DOESSCHATE CHU P., Nineteenth Century European Art, s.l., Prentice Hall, 2006.
  • THIRLWELL A., Into the Frame: The Four Loves of Ford Madox Brown, Londen, Chatto & Windus, 2010.
  • TILL-HOLGER B., Jan Van Eyck, Keulen, Taschen, 2008.
  • TODD P., The Pre-Raphaelites at home, Londen, Pavilion Books, 2001.
  • TREUHERZ J., E. PRETTEJOHN en E. BECKER, Dante Gabriël Rossetti, Zwolle, Waanders, 2003.
  • TRICOT X., James Ensor, The Complete Paintings, Brussel, Mercatorfonds, 2009.
  • TRICOT X., Léon Spilliaert, de jaren 1900-1950, Antwerpen, Pandora, 1996.
  • TRICOT X., James Ensor, Catalogue Raisonné des Peintures, Antwerpen, Pandora, 1992.
  • TRIPPI P., J.W. Waterhouse, New York, Phaidon Press, 2002.
  • UDALL S.R., 'Between Dream and Shadow: William Holman Hunt's Lady of Shalott,' Woman's Art Journal, Vol. 11, nr. 1, lente en zomer 1990.
  • UPSTONE R., William Orpen: Politics, Sex and Death, Londen, Philip Wilson Publishers, 2005.
  • VAN SANTVOORT L., 'De Mise-en-scène van het 19de-eeuwse Kunstenaarsatelier,' BERGMANS A. (ed.), Gentse Bijdagen tot de Interieurgeschiedenis, Vol. 32, Leuven, Peeters, 2003.
  • VERSCHAFFEL B., 'Het Heimlijke van Henri De Braekeleer,' De Witte Raaf, Vol. 54, 1995.
  • WALKER P., 'The Mirror, The Window and The Eye,' Yale French Studies, Vol. 42: Zola, 1969.
  • WALKLEY G., Artists' Houses in London, 1764-1914, Vermont, Scolar Press, 1994.
  • WENTWORTH M., James Tissot, Oxford, Clarendon Press, 1984.
  • WOOD C., The Pre-Raphaelites, Londen, Weidenfeld and Nicolson, 1981.
  • WOOD C., Victorian Paintings in Oils and Watercolours, Woodbridge, Antique Collectors’ Club, 1996.
  • WOOD C., Dictionary of British Art, Volume IV, Victorian Painters, 2. Historical Survey and plates, Woodbridge, Antique Collectors' Club, 1995.
  • WRIGHT C., The Dutch Painters: 100 Seventeenth Century Masters, Londen, Orbis, 1978.
  • ZACZEK I., The World’s Greatest Art, Angels & Fairies, Londen, Flame Tree Publishing, 2005.

Tentoonstellings- en museumcatalogi:

  • ADRIAENS-PANNIER A., 'Léon Spilliaert,' BALIS A., R. HOOZEE, M.P.J. MARTENS and P. VAN HAUTE (eds.), 200 jaar Verzamelen [museumcat.] , Gent en Amsterdam, Ludion, 2000.
  • ADRIAENS-PANNIER A., M. DRAGUET, R. HOOZEE en D. LAOUREUX, Léon Spilliaert, Een Vrije Geest [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 22 november 2006 – 4 februari 2007, Brussel, Mercatorfonds, 2006.
  • ADIAENS-PANNIER A., P. BAUDSON en R. HOOZEE, Fin De Siècle, Belgische tekeningen, pastels en prenten van 1885 tot 1905 [tentoonstellingscat.], Brussel, ASLK-Galerij, 15 maart – 2 juni 1991, Brussel, Van Driessche, 1991.
  • BARON W. en R. SHONE (eds.), Sickert: Paintings [tentoonstellingscat.], Londen, Royal Academy of Arts, 20 november 1992 – 14 februari 1993, London en New Haven, Yale University Press, 1992.
  • BENNET M., Ford Madox Brown [tentoonstellingscat.], Tate Gallery, Londen, 7 maart - 28 mei 1984, Londen, Tate Publishers, 1984.
  • BERESFORD R., Pre-Raphaelites and Olympians: Selected Works of Victorian Art from the John and Julie Schaeffer and the Art Gallery of New South Wales Collections [tentoonstellingscat.], Sydney, Art Gallery of New South Wales, John and Julie Schaeffer Gallery, 19 april - 9 september 2001, Sidney, Art Gallery of New South Wales Publishers, 2001.
  • BERTRAND O., Théo Van Rysselberghe [tentoonstellingscat.], Brussel, Paleis voor Schone Kunsten, 10 februari - 21 mei 2006, Brussel, Mercatorfonds, 2006.
  • BOGGS J.S., H. LOYRETTE, M. PANTAZZI en G. TINTEROW, Degas [tentoonstellingscat.], Parijs, Galeries Nationals du Grand Palais, 9 februari - 16 mei 1988, Parijs, Réunion des Musées Nationaux, 1988.
  • BONNIER B., Het Provinciaal Museum Félicien Rops [museumcat.], Brussel, Mercatorfonds, 2005.
  • BONNIER B., V. LEBLANC, D. PRIOUL en H. VÉDRINE, Félicien Rops, Rops suis, aultre ne veulx estre [tentoonstellingscat.], Namen, Maison de la Culture de la Province de Namur, 11 september- 12 oktober 1998, Brussel, Editions Complexe, 1998.
  • BUSINE L., 'To Sir Edward Burne-Jones from Fernand Khnopff,'  Fernand Khnopff [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 16 januari - 9 mei 2004, Brussel, Mercatorfonds, 2004.
  • CANONNE X., 'La Femme chez Rassenfosse,' Armand Rassenfosse [tentoonstellingscat.], Brussel, L’espace Roi Baudouin du Palais des Académies, 15 november - 15 december 2005, Brussel, Editions Racine, 2005.
  • CHERRY D., 'Elizabeth Eleanor Siddal,' The Pre-Raphaelites [tentoonstellingscat.], Birmingham, Birmingham Museums and Art Gallery, 7 maart - 28 mei 1984, Londen, Tate Publishers, 1984.
  • CHRISTIAN J. (ed.), The Last Romantics, The Romantic Tradition in British Art, Burne-Jones tot Stanley Spencer [tentoonstellingscat.], Londen, Barbican Art Gallery, 9 februari - 19 april 1989, Londen, Lund Humphries, 1989.
  • COLES A., Alfred Stevens [tentoonstellingscat.], Michigan, The University of Michigan Museum of Art, 10 september - 16 oktober 1977, Michigan, The University of Michigan Museum of Art Publishers, 1977.
  • COOMANS-CARDON V., 'Een Mondaine Oogopslag,' Fernand Khnopff [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 16 januari - 9 mei 2004, Brussel, Mercatorfonds, 2004.
  • DE CARO S. en E. QUERCI, Alma Tadema e la Nostalgia dell’Antico [tentoonstellingscat.], Napels, Museo Archeologico Nazionale, 19 oktober 2007 - 31 maart 2008, Milaan, Mondadori Electa, 2007.
  • DE RYNCK P., Het Museum voor Schone Kunsten Gent, Een keuze uit de mooiste werken [museumcat.], Gent, Ludion, 2007.
  • DE WILDE E., 'Preambule', Les XX, La Libre Esthétique, Honderd jaar later [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 26 november 1993 - 27 februari 1994, Brussel, Mercatorfonds, 1993.
  • DRAGUET M., 'Kapitaal en decor: Alfred Stevens als moderne schilder,' MARECHAL D. en D. DERREY-CAPON, Alfred Stevens, Brussel-Parijs, 1823-1906 [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijk Musea voor Schone Kunsten van België, 8 mei - 23 augustus 2009, Brussel, Mercatorfonds, 2009.
  • DRAGUET M., C.A. DUPONT, B. FORNARI, I. LONGRÉE, A.A. MOERMAN en P. ROEGIERS, Les relations de Monsieur Wiertz. Antoine Wiertz au cœur de son siècle [tentoonstellingscat.], Namen, La Maison de la Culture de la Province de Namur, 8 september - 30 december 2007, Parijs, Somogy Editions d'Art, 2007.
  • EECKHOUT P., Retrospectieve Théo Van Rysselberghe [tentoonstellingscat.], Gent, Museum voor Schone Kunsten, 1 juli – 19 september 1962, Gent, Snoeck-Ducajou en Zoon, 1962.
  • FRÖHLICH F., 'The Mirror of Venus,' Edward Burne-Jones, The Earthly Paradise [tentoonstellingscat.], Stuttgart, Staatsgalerie Stuttgart, 24 oktober 2009 - 7 februari 2010, Stuttgart, Ostfildern Hatje Cantz, 2009a.
  • FRÖHLICH F., 'The Perseus Series,' Edward Burne-Jones, The Earthly Paradise [tentoonstellingscat.], Stuttgart, Staatsgalerie Stuttgart, 24 oktober 2009 - 7 februari 2010, Stuttgart, Ostfildern Hatje Cantz, 2009b.
  • GODDARD S. (ed.), Les Vingts en de Avant-garde in België, Prenten, tekeningen en boeken ca.1890 [tentoonstellingscat.], Gent, Museum voor Schone Kunsten, 1 november - 31 december 1992, Londen, Lawrence Publications, 1993.
  • GRUETZNER ROBINS A., Modern Art in Britain 1910-1914 [tentoonstellingscat.], Londen, Barbican Art Gallery, 20 februari – 26 mei 1997, Londen, Merrell Holberton, 1997.
  • GRUETZNER ROBINS A. en R. THOMSON, Degas, Sickert and Toulouse-Lautrec, London and Paris, 1870-1910 [tentoonstellingscat.], Londen, Tate Britain, 5 oktober 2005 - 15 januari 2006, Londen, Tate Publishing, 2005.
  • HOSTYN N., James Ensor [tentoonstellingscat.], Oostende, Museum voor Schone Kunsten van Oostende, 7 april - 15 augustus 1997, Milaan, Electa, 1997.
  • HOOZEE R., Museum voor Schone Kunsten Gent [museumcat.], Brussel, Ludion, 1988.
  • HOOZEE R. en S. BROWN-TAEVERNIER, 'Zelfportretten,' Ik, James Ensor, Tekeningen en Prenten [tentoonstellingscat.], Gent, Museum voor Schone Kunsten, 8 mei - 28 juni 1987, Amsterdam, Rijksmuseum, 1987.
  • James Ensor [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 24 september 1999 – 13 februari 2000, Wommelgem, Blondé, 1999.
  • JONCKMAN M., Mythen van het atelier, Werkplaats en schilderspraktijk van de negentiende-eeuwse, Nederlandse kunstenaars [tenoonstellingscat.], Den Haag, Teylers Museum, 18 september 2010 - 9 januari 2011, Den Haag, Uitgeverij d'Jonge Hond, 2010.
  • LIVERSIDGE M. en C. EDWARDS, Imagining Rome, British Artists and Rome in the Nineteenth Century [tentoonstellingscat.], Bristol, Bristol City Museum and Art Gallery, 3 mei - 23 juni 1996, London, Merrell Holberton, 1996.
  • LONG P., The Scottish Colorists 1900-1930 [tentoonstellingscat.], Edinburgh, National Galleries of Scotland Edinburgh, 30 juni – 24 september 2004, Edinburgh en London, Royal Academy of Arts Press, 2000.
  • LUCCO M. en G.C.F. VILLA, Giovanni Bellini [tentoonstellingscat.], Rome, Scuderie del Quirnale, 30 september 2008 - 11 januari 2009, Milaan, Silvana Editoriale, 2008.
  • MARECHAL D., 'Secret-Reflet,' Fernand Khnopff [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 16 januari - 9 mei 2004, Brussel, Mercatorfonds, 2004.
  • MARECHAL D. en D. DERREY-CAPON, Alfred Stevens, Brussel-Parijs, 1823-1906 [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 8 mei - 23 augustus 2009, Brussel, Mercatorfonds, 2009.
  • MARSH J. en P. GERRISH NUNN, Pre-Raphaelite Women Artists [tentoonstellingscat.], Manchester, Manchester City Art Galleries, 22 november 1997 - 22 februari 1998, London, Thames & Hudson, 1997.
  • MCCONKEY K., Impressionism in Britain [tentoonstellingscat.], Londen, Barbican Art Gallery, 19 januari – 7 mei 1995, Londen en New York, Yale University Press, 1995.
  • MILLER J., On Reflection [tentoonstellingscat.], London, The National Gallery, 16 september - 13 december 1998, Londen, National Gallery Publishers, 1998.
  • Musée Wiertz, Bruxelles, Album Illustré [museumcat.], Antwerpen, Herman, s.d.
  • OBERHOLZER S., 'Edward Burne-Jones' Pygmalion,' The Earthly Paradise [tentoonstellingscat.], Stuttgart, Staatsgalerie Stuttgart, 25 oktober 2009 - 7 februari 2010, Stuttgart, Ostfildern Hatje Cantz, 2009.
  • Official Guide to Tate Gallery [museumcat.], London, Order of the Trustees, 1970.
  • OLLINGER-ZINQUE G. (ed.), Ensor [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 24 september 1999 – 13 februari 2000, Wommelgem, Blondé Artprinting International, 1999.
  • OLLINGER-ZINQUE G., 'Catalogus,' Les XX, La Libre Esthétique, Honderd jaar later [tentoonstellingcat.], Brussel, Musea voor Schone Kunsten van België, 26 november 1993 - 27 februari 1994, Brussel, Mercatorfonds, 1993.
  • PINGEOT A. en R. HOOZEE (eds.), Parijs-Brussel, Brussel-Parijs, Realisme, Impressionisme, Symbolisme, Art Nouveau, De artistieke dialoog tussen Frankrijk en België, 1848-1914 [tentoonstellingscat.], Gent, Museum voor Schone Kunsten, 6 september – 14 december 1997, Antwerpen, Mercatorfonds, 1997.
  • PRETTEJOHN E., Sir Lawrence Alma-Tadema [tentoonstellingscat.], Amsterdam, Van Gogh Museum, 29 november 1996 – 2 maart 1997, Zwolle, Waanders Uitgeverij, 1996.
  • PRETTEJOHN E., P. TRIPPI, R. UPSTONE en P. WAGEMAN, J.W. Waterhouse. The Modern Pre-raphaelite [tentoonstellingscat.], Londen, Royal Academy of Arts, 27 juni - 13 september 2009, Londen, Lund Humphries, 2009.
  • READ B. en J. BARNES (eds.), Pre-Raphaelite Sculpture, Nature and Imagination in British Sculpture 1848-1914 [tentoonstellingscat.], Londen, The Matthiesen Gallery, 31 oktober – 12 december 1991, London, Henri Moore Foundation, 1991.
  • ROBERTS L., 'Victorian Frames, Pre-Raphaelites, Victorian High Renaissance and Arts and Crafts,' In Perfect Harmony, Picture + Frame, 1850-1920 [tentoonstellingscat.], Amsterdam, Van Gogh Museum, 31 maart - 25 juni 1995, Zwolle, Uitgeverij Waanders, 1995.
  • SAGROSKE M., 'Kunst met een hoog symboolgehalte, De Medusa in het werk van Fernand Khnopff,' Fernand Khnopff en het symbolisme [tentoonstellingscat.], Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, 16 januari - 9 mei 2004, Brussel, Mercatorfonds, 2004.
  • SCHICKEL J., 'Narziβ oder die Erfindung der Malerei, Das Bild des Malers und das Bild des Spiegels,' SELLO K. (ed.), Spiegel Bilder [tentoonstellingscat.], Hannover, Kunstverein, 9 mei - 30 juni 1982, Berlijn, Frölich & Kaufmann, 1982.
  • SELLO K., 'Burne-Jones: das Schreckenhaupt,' Spiegel Bilder [tentoonstellingscat.], Hannover, Kunstverein, 9 mei - 30 juni 1982, Berlijn, Frölich & Kaufmann, 1982.
  • SMITH A., The Victorian Nude [tentoonstellingscat.], Londen, Tate Britain, 1 november 2001 – 27 januari 2002, Londen, Tate Publishers, 2001.
  • STUCKEY C.F. en W.P. SCOTT, Berthe Morisot, Impressionist [tentoonstellingscat.], National Gallery of Art, Washington, 6 september - 29 november 1987, New York, Hudson Hills Press, 1987.
  • TAPIÉ A., Vanité, Mort, que me veux-tu? [tentoonstellingscat.], Parijs, Espaces Avenue Marceau, 23 juni - 19 september 2010, Parijs, Editions de La Martières, 2010.
  • TENNYSON A.L., The Works of Alfred Tennyson, Hertfordshire, Wordsworth Poetry Library, 1994.
  • THÉBERGE P. (ed.), Lost Paradise, Symbolist Europe [tentoonstellingscat.], Montreal, Museum of Fine Arts, 8 juni - 15 oktober 1995, Montreal, Mcclelland & Stewart Ltd, 1995.
  • TRIPPI P., 'John William Waterhouse: A Biographical Overview,' J.W. Waterhouse. The Modern Pre-raphaelite [tentoonstellingscat.], London, Royal Academy of Arts, 27 juni - 13 september 2009, Londen, Lund Humphries, 2009.
  • UPSTONE R., 'Between Innovation and Tradition: Waterhouse and Modern French Painting,' J.W. Waterhouse. The Modern Pre-raphaelite [tentoonstellingscat.], London, Royal Academy of Arts, 27 juni - 13 september 2009, Londen, Lund Humphries, 2009.
  • UPSTONE R., 'Henry Pergam's Sybilla Fatidica,' READ B. en J. BARNES (eds.), Pre-Raphaelite Sculpture, Nature and Imagination in British Sculpture, 1848-1914 [tentoonstellingscat.], Londen, Matthiesen Gallery, 31 oktober - 12 december 1991, London, Henri Moore Foundation, 1991.
  • WAGEMAN P., 'Dream or Reality? Waterhouse’s Women and Symbolism,' J.W. Waterhouse. The Modern Pre-raphaelite [tentoonstellingscat.], London, Royal Academy of Arts, 27 juni - 13 september 2009, Londen, Lund Humphries, 2009.
  • WALGRAVE J., Het labo van de verleiding, Geschiedenis van de make-up [tentoonstellingscat.], Antwerpen, Koningin Fabiolazaal, 11 september - 6 december 1998, Leuven, Exhibitions International, 1998.
  • WILDMAN S., J. CHRISTIAN, A. CRAWFORD en L. DES CARS, Edward Burne-Jones, 1833-1898, Un Maître Anglais de l'imaginaire [tentoonstellingscat.], Parijs, Musée d'Orsay, 4 maart - 6 juni 1999, Parijs, Réunion des Musées Nationaux, 1999.
  • WILDMAN S. en J. CHRISTIAN, Edward Burne-Jones, Victorian Artist-Dreamer [tentoontellinscat.], New York, The Metropolitan Museum of Art, 4 juni - 17 januari 1998, New York, Metropolitan Museum of Art, 1998.
  • WILTON A. en R. UPSTONE, The Age of Rossetti, Burne-Jones and Watts, Symbolism in Britain, 1860-1910 [tentoonstellinscat.], Londen, Tate Gallery, 16 oktober 1997 - 4 januari 1998, London, Tate Gallery Publishing, 1997.
  • ZETTEL A., 'Belle et Blonde et Colorée,' Edward Burne-Jones, The Earthly Paradise [tentoonstellingscat.], Stuttgart, Staatsgalerie Stuttgart, 24 oktober 2009 - 7 februari 2010, Stuttgart, Ostfildern Hatje Cantz, 2009.

Contemporaine bronnen en puclicaties:

  • BADENOCH L.N., 'Mirrors,' The Woman's World, Londen, Parijs en Melbourne, Cassell, 1890.
  • BELY A. The Second Symphony, 1901, geraadpleegde editie: MASLENIKOV O.A., 'Russian Symbolists: The Mirror Theme and Allied Motifs,' Russian Review, Vol. 16, nr. 1, januari 1957.
  • BETJEMAN J. en G. TAYLOR (eds.), English Love Poems, Londen, Faber & Faber, 1800-1900, geraadpleegde editie: 1988.
  • BROWN F.M., 'On the Mechanism of the Historical Picture,' The Germ: Thoughts toward Nature in Poetry, Literature, and Art, nr. 2, februari 1850.
  • CARLYLE T., Sartor Resartus, Boston, James Monroe and Company, 1833, geraadpleegde editie: 1906.
  • CARROLL L., Through the Looking Glass (And What Alice Found There) [ebook], Londen, MacMillan, 1871, Online Literature, http://www.literature.org/authors/carroll-lewis/through-the-looking-gla…, geraadpleegd 9 april 2011.
  • COOK E.T. en A. WEDDERBURN, The Works of John Ruskin, Londen en New York, George Allen, 1903-1912.
  • CRANE W., The Frog Prince and other stories by Walter Crane, Londen, Routledge, 1874.
  • CROMMELIN V.W., 'Laurens Alma-Tadema,' Elsevier's Geïllustreerd Maandtijdschrift, Vol. 1, nr. 2, juli-december 1891.
  • DESMETH P., 'Brief van Paul Desmeth aan Léon Spilliaert, inv. nr. 36958,' Onuitgegeven Brief, Archief voor Hedendaagse Kunst in België (AHKB), 5 december 1930.
  • DESMETH P., 'Brief van Paul Desmeth aan Léon Spilliaert, inv. nr. 36948,' Onuitgegeven Brief, Archief voor Hedendaagse Kunst in België (AHKB), 10 juni 1929.
  • DESMETH P., 'Brief van Paul Desmeth aan Léon Spilliaert, inv. nr. 36950,' Onuitgegeven Brief, Archief voor Hedendaagse Kunst in België (AHKB), 13 februari, 1926.
  • DOSTOJEVSKI F.M., The Double, A Petersburg Poem, New York, Dover Publications, 1846, geraadpleegde editie: 1997.
  • DUNN H.T., Recollection of Dante Gabriël Rossetti and his Circle, or Cheyne Walk Life, Londen, Dalrymple Press, 1884.
  • ELLIS H., Studies in the psychology of sex, The evolution of modesty, The phenomena of sexual periodicity, Auto-erotism, Honolulu, University Press of the Pacific, 1901, geraadpleegde editie: 2001.
  • HILL R.W., Tennyson's poetry: authoritative texts, juvenilia and early responses, criticism, New York, W. W. Norton & Company, 1848, geraadpleegde editie: 1971.
  • HUNT L., 'Criticism on Female Beauty,' Men, Woman and Books, Londen, s.e., 1847.
  • HUNT W.H., Pre-Raphaelitism and the Pre-Raphaelite Brotherhood, Londen, E.P. Dutton and Company, 1905.
  • KAEMMERER L., Hubert und Jan Van Eyck, Bielefeld en Leipzig, Velhagen, 1898.
  • KHNOPFF F., 'Des souvenirs à propos de Sir Edward Burne-Jones,' Annexe aux Bulletins de la Classe des Beaux-Arts, Communications présentées à la Classe en 1915-1918, Brussel, s.e., 1919a.
  • KHNOPFF F., 'Des souvenirs à propos de Sir Lawrence Alma-Tadema,' Annexe aux Bulletins de la Classe des Beaux-Arts, Communications présentées à la Classe en 1915-1918, Brussel, s.e., 1919b.
  • LAGO M., Burne-Jones Talking: his conversations, Londen, John Murray, 1895-1898, geraadpleegde editie: 1982.
  • LA VELEYE E., Catalogue du Musée Wiertz, Précédé d'une notice biographique extraite de la "Revue des deux mondes" [museumcat.], Brussel, P. Weissenbruch, 1901.
  • LÉVI S., The Key of the Mysteries, Los Angeles, Rider, 1861, geraadpleegde editie 1969.
  • LOMBROSO C. en G. FERRERO, La Femme Criminelle et La Prostiuée, Parijs, Ancienne Librairie Germer Baillière et Cie, 1896.
  • MAETERLINCK M., Serres Chaudes, 1889, geraadpleegde editie: LAOUREUX D., Maurice Maeterlinck et la dramaturgie de l’image. Les arts et les lettres dans le symbolisme en Belgique, Brasschaat, Pandora, 2008.
  • MALLARMÉ S., Hérodiade, 1864-1867, geraadpleegde editie: STOLJAR M., 'Mirror and Self in Symbolist en Post-Symbolist Poetry,' The Modern Language Review, Vol. 85, nr. 2, april 1990.
  • MORRIS W., The Doom of King Acrisius, Illustrated with pictures by Sir Edward Burne-Jones, New York, R.H. Russel Publishers, 1902.
  • N.N., 'Concerning the trial of Oscar Wilde,' Evening News, 25 mei 1895.
  • ORPEN W., Stories of Old Ireland and myself, Delaware, University of Delaware, 1925.
  • PELGRAVE F.T. (ed.), A Selection From The Lyrical Poems Of Robert Herrick [e-book], Londen, Kessinger Publishing, 1648, geraadpleegde editie: 2004, Project Gutenberg, http://www.gutenberg.org/dirs/1/2/1/1211/1211.txt, geraadpleegd 20 maart 2011.
  • POE E.A., 'The Philosophy of Furniture,' Burton's Gentleman's Magazine, mei 1840.
  • POE E.A., William Wilson [e-book], New York, Burton's Gentleman'sMagazine, 1839, Online Literature, http://www.online-literature.com/poe/47/, geraadpleegd 27 maart 2010.
  • RODENBACH G., Bruges-La-Morte [e-book], Parijs, Flammarion, 1892, geraadpleegde editie: 2005, Project Gutenberg, http://www.gutenberg.org/cache/epub/14911/pg14911 .html, geraadpleegd 27 februari 2011.
  • RODENBACH G., 'Aquarium Mentale,' Mercure de France, Vol. 17, mei 1896.
  • RODENBACH G., 'Alfred Stevens,' Revue Illustrée, Vol. 13, nr. 146, januari 1892.
  • RODENBACH G., 'La vie des chambres,' Règne du Silence, Parijs, Poème, 1891.
  • ROSSETTI D.G., The Mirror, 1850, geraadpleegde editie: ROUSSILLON-CONSTANTLY L., Méduse au Miroir. Esthétique Romantique de Dante Gabriël Rossetti, Grenoble, Ellug, 2008.
  • ROSSETTI D.G., 'Aspecta Medusa,' Poems, New York, Thomas Y. Crowell en Co., 1884.
  • ROSSETTI D.G., Ballads and Sonnets by Dante Gabriël Rossetti, Leipzig, Bernhard Tauchnitz, 1882.
  • ROSSETTI D.G., Willowwood, 1881, geraadpleegde editie: ROUSSILLON-CONSTANTLY L., Méduse au Miroir. Esthétique Romantique de Dante Gabriël Rossetti, Grenoble, Ellug, 2008.
  • SAINT-POL-ROUX, J. GOORMA en A. WHYTE, Tablettes: 1885-1895: Vers et Prose, Parijs, Rougerie, 1895, geraadpleegde editie: 1986.
  • SPARROW SHAW W., ‘Eleanor Fortescue Brickdale,' The Studio, Vol. 23, nr. 99, juni 1901.
  • SPARROW SHAW W., ‘The Art of Mrs. William de Morgan,’ The Studio, Vol. 19, mei 1900.
  • SWINBURNE A.C., 'Notes on some pictures of 1868,' Essays and Studies, Londen, Chatto and Windus, 1888.
  • SWINBURNE A.C., ‘Before the Mirror,' Poems and Ballads, Londen, John Camden Hotten, 1868.
  • TENNYSON A.L., The Works of Alfred Lord Tennyson, Hertfordshire, Wordsworth Poetry Library, 1870, geraadpleegde editie: 1994.
  • TENNYSON A.L., Poems of Tennyson, 1830-1870, with ninety-one illustrations by Millais, Rossetti, Maclise and others, Londen, New York en Toronto, Oxford University Press, s.d.
  • VALLANCE A., ‘The Revival of Tempera painting,' The Studio, Vol. 31, nr. 101, augustus 1904.
  • VAN DE WOESTIJNE K., 'George Minne,' Elseviers Geïllustreerd Maandschrift, Vol. 18, nr. 35, januari-juli 1908.
  • Veilingcatalogi en boedelinventarissen, zoals deze beschikbaar zijn in de collectie van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België te Brussel voor de jaren: 1842, 1846, 1857, 1867, 1878, 1882, 1896, 1898, 1908, 1919 en 1922.
  • WEALE W.H.J., Hubert and John Van Eyck: their life and work, Londen, Lane, 1908.
  • WILDE O., The Picture of Dorian Gray, Londen, Lock & Co, 1891.
  • WILDE O. (ed.), The Woman's World, Londen, Parijs en Melbourne, Cassell, edities 1888 t.e.m. 1889.
  • ZOLA E., Nana [e-book], Parijs, Bibliothèque Charpentier, 1870, Project Gutenberg, http://www.gutenberg.org/cache/epub/5250/pg5250.html, geraadpleegd 30 maart 2011.
Universiteit of Hogeschool
Kunstwetenschappen, optie beeldende kunst
Publicatiejaar
2011
Kernwoorden
Share this on: