De verantwoordelijkheid van het Belgisch Parlement inzake vredesoperaties

Koen Van Dessel
Persbericht

De verantwoordelijkheid van het Belgisch Parlement inzake vredesoperaties

Parlement moet meerinspraak krijgen bij vredesoperaties

Elk jaar stuurt de Belgische regering 4500 militairen op vredesmissie naar het buitenland. De rol van het parlement is hierbij zeer beperkt. Uit mijn onderzoek blijkt dat meer parlementaire inspraak nodig is. Dat is alleen mogelijk als de wetgeving wordt aangepast én als parlementairen zelf hun verantwoordelijkheid nemen.

België en buitenland

Na het einde van de Koude Oorlog zijn vredesoperaties de hoofdopdracht van het Belgisch leger geworden. De rol van een parlement is traditioneel beperkt omdat de beslissing om troepen te sturen een voorrecht van de regering is. Een parlementaire controle vooraf zou het beslissingsproces vertragen en de bevelvoering kunnen bemoeilijken.

In België is de rol van het parlement sinds 1831 eigenlijk ongewijzigd. Volgens de grondwet is er de verplichting om Kamer en Senaat in te lichten na de beslissing. Maar nergens wordt gespecifieerd hoe dit moet gebeuren. Soms doet men dit uitgebreid met samenvattende en informatieve documenten die worden uitgedeeld en een lang debat zoals voor de operatie in Libanon.

Maar soms herhaalt een minister slechts de algemeen bekende feiten die al in de krant stonden, zoals bij de luchtaanvallen in Servië en Kosovo. De parlementairen hebben ook nog het recht om vragen te stellen in de plenaire zitting of in de verschillende commissies, zoals in andere beleidsdomeinen.

Internationaal roept men al langer op tot meer parlementaire controle. Een betere parlementaire controle maakt de vredesoperaties democratischer en vermijdt veel controverse achteraf. Het zorgt voor meer consensus en vermijdt dat men zich zomaar in een conflict stort. Na een aantal controversiële opdrachten in het buitenland zoals Rwanda, Srebrenica en Irak werd in onze buurlanden de rol van het parlement aangepast en vergroot. Frankrijk, Duitsland en Nederland pasten hun wetten aan, om de rol van het parlement te valoriseren. In België daarentegen wordt een grondwetswijziging steeds weggestemd.

Wetgeving

Uit mijn onderzoek, dat de aanloop naar de vredesoperaties in Kosovo (1999) en Libanon (2006) onder de loep nam, blijkt dat alles wettelijk correct verliep. De informatieplicht werd nageleefd en de regering voorzag informatie en ruimte voor debat. In beide gevallen werd de inzet van militairen breed gesteund door het Parlement, ook vanuit de oppositie.

Dit neemt niet weg dat België in vergelijking met de buurlanden achterblijft. De parlementaire inspraak is mager en het wettelijk kader is vaag en ouderwets. Maar bij de grote partijen, uitgezonderd sp.a, is er op dit moment weinig animo om het parlement mee te laten stemmen. Bovendien kan een grondwetswijziging niet zonder nieuwe verkiezingen, normaal gezien niet voor 2019 dus. De kiezer moet namelijk volgens de wet de mogelijkheid krijgen om zich via de stembus uit te spreken over een grondwetswijziging.

Wat nu wel al zou kunnen, is een beter wettelijk kader voor de informatieplicht. Naar Nederlands voorbeeld kan de informatieplicht beter gestructureerd worden. Dit houdt in dat de regering verplicht zou zijn om het Parlement via vastgelegde onderwerpen te informeren, zoals het mandaat, de beschermingsmaatregelen voor de troepen en het geschatte budget. Een tweede verbetering zou de invoering van procedures zijn voor de periodes waarin de parlementaire werking verstoord is, zoals tijdens een parlementair reces of een regering van lopende zaken.

Verantwoordelijkheid van de parlementairen

In Groot-Brittannië heeft het parlement wettelijk geen inspraak over vredesoperaties. Maar in 2013 verloor de regering voor het eerst in meer dan 200 jaar een stemming over een militaire inzet, over het eventueel tussenkomen in Syrië. De gewoonte is daar gegroeid om het parlement te consulteren en te volgen. Een goede parlementaire controle is dus meer dan alleen een goed wettelijk kader. De kwaliteit en relevantie van het debat zijn cruciaal om van het parlement een evenwaardige partner van de regering te maken.

Uit mijn onderzoek blijkt dat het Belgisch Parlement niet uitblinkt op dit vlak. Te vaak werd er gesproken over wat er in een ideale wereld zou moeten gebeuren. De Minister van Buitenlandse Zaken werd onder andere aangeraden om aan een oplossing te werken voor het gehele Midden-Oosten. Ook aanbevelingen die ver buiten de mogelijkheden van de Belgische regering lagen kwamen vrij frequent voor, zoals opdrachten meegegeven voor onderhandelingen waar geen Belgische politicus bij aanwezig was. Nog erger werd het wanneer een politicus het debat gebruikte om nationaal zijn ideologie te versterken. Dit gebeurde bijvoorbeeld wanneer Vlaams Blok- en PS-politici de links-nationalistische Servische leider Milosevic gebruikten om respectievelijk op de gevaren van socialisme/communisme en nationalisme te wijzen.

Slechts zelden gingen de debatten over het materiaal of de bescherming van de Belgische militairen en maar een paar keer praatte men over de precieze rol en inzetregels van de troepen. Filosofische overpeinzingen over de wortels van een conflict kunnen dan wel intellectueel interessant zijn, het leidde niet tot een discussie met een grote meerwaarde. Het beeld van het Parlement als een “praatbarak” zonder enige macht werd er alleen maar door versterkt. Het is dus belangrijk dat ook de parlementairen zelf de rol van het Parlement opwaarderen door niet te vaag en te ideologisch te discussiëren, maar door concrete vragen en voorstellen te doen.

Conclusie

Het budget van Defensie staat steeds meer onder druk en een leger moet zijn meerwaarde meer dan ooit bewijzen. Toch kunnen we er in de huidige internationale context vanuit gaan dat er na Afghanistan, Mali en Libanon nog vele opdrachten voor Defensie zullen volgen. Een goede parlementaire controle en een relevant debat zijn dus meer dan ooit nodig. Een beter wettelijk kader kan dit zeker versterken, maar het zijn de parlementairen zelf die het debat naar een hoger niveau moeten tillen.

Bibliografie

Bibliografie

Wetteksten en documenten

  • Belgisch Staatsblad, terug te vinden op http://www.ejustice.just.fgov.be
  • Bundesverfassungsericht, terug te vinden op www.bverfg.de
  • De Belgische Grondwet, terug te vinden op www.senate.be
  • De Duitse Grondwet terug te vinden op www.gesetze-im-internet.de
  • De Franse Grondwet, terug te vinden op www.senat.fr
  • De Nederlandse Grondwet, terug te vinden op www.denederlandsegrondwet.nl
  • Handelingen der Tweede Kamer der Staten-Generaal, terug te vinden op www.tweedekamer.nl
  • Knesset Documents, terug te vinden op www.knesset.gov.il
  • Oostenrijkse verklaring van neutraliteit, terug te vinden op www.ris.bka.gv.at
  • Parlamentsbeteiligungsgesetz, terug te vinden op www.bundestag.de
  • Publikatieblad van de Europese, terug te vinden op eur-lex.europa.eu
  • The Agreement of Friendship, Coöperation, and Mutual Assistance between The Union of Soviet Socialist Republics and The Republic of Finland, terug te vinden op heninen.net/sopimus/1948_e.htm
  • United Nations Security Council Resolutions, terug te vinden op www.un.org
  • Verdrag van Lissabon, terug te vinden op www.europarl.europa.eu
  • Verslagen van Assemblée Nationale, terug te vinden op www.assemblee-nationale.fr
  • Verslagen van commissievergaderingen, plenumvergaderingen en andere parlementaire Stukken van de Kamer der Volksvertegenwoordigers, terug te vinden op www.dekamer.be
  • Verslagen van commissievergaderingen, plenumvergaderingen en andere parlementaire Stukken van de Senaat, terug te vinden op www.senate.be
  • Verslagen van het Vlaams Parlement, terug te vinden op docs.vlaamsparlement.be
  • Wetgeving bij Raad van State, Reflex databanken, terug te vinden op reflex.raadvst-consetat.be
  • Wetten en Koninklijke Besluiten, terug te vinden op www.ejustice.just.fgov.be

 

Boeken

  • CLEMENT Emiel, DEGRYSE Phillippe, SENELLE Robert en VAN DE VELDE Edgar, Handboek voor de Koning, Lannoo, 2004
  • DE LIANCOURT A.G., Political Aphorisms: Moral and Philosophical Thoughts of the Emperor Napoleon, 1848
  • DE VRIEZE Franklin, De Kosovo-Diplomatie, Waarom de voorspelde oorlog niet werd voorkomen, Pax Christi publicatie, 2000
  • DE WIJK Rob, Pyrrus in Kosovo. Hoe het Westen de oorlog niet kon winnen en zelfs bijna verloor, Mets en Schilt, 2000
  • DETREZ Raymond, Kosovo. De uitgestelde oorlog, Houtekiet, 1999
  • HAREL Amos en ISSACHAROFF Avi, 34 Days, Israel, Hezbollah and the war in Lebanon, Palgrave Macmillan, 2008
  • HEGEL Georg, Elements of the Philosophy of Right, 1820
  • HUYTTENS Emile, Discussions du Congrès national de Belgique 1830-1831, Société Typographique Belge, 1845
  • INDEPENDENT INTERNATIONAL COMMISSION ON KOSOVO, The Kosovo report: conflict, international response, lessons learned, US: Oxford University Press, 2000
  • JORGENSEN Knud Erik, International Relations Theory, Palgrave, 2010
  • LAMBETH Benjamin S., Air Operations in Israel's War Against Hezbollah, Learning from Lebanon and Getting It Right in Gaza, RAND Corporation, 2011
  • LIZIN Anne-Marie, Kosovo, l’inévitable independence, Editions Luc Pire, 2007
  • LOCKE John, Two Treatises of Government, 1689,
  • MALCOLM Noel, Kosovo: A Short History, University Press New York, 1998
  • MANSFIELD Peter, A History of the Middle East, Fourth Edition Revised and Updated by Nicolas Pelham, Penguin Books, 2010
  • MEARSHEIMER John, The Tragedy of Great Power Politics, W. W. Norton & Company, 2003
  • NORTON Augustus R., Hezbollah, A Short History, Princeton University Press, 2007
  • SHINDLER Colin, A History of Modern Israel, Second Edition, Cambridge University Press, 2013
  • THUCYDIDES, De geschiedenis van de Peloponnesische Oorlog
  • VAN DAMME Marnix, De grondwet en het inzetten van strijdkrachten, Maklu, 2005
  • VAN REYBROUCK David, Tegen verkiezingen, De Bezige Bij, 2013
  • WEBER Max, Economy and Society edited by G. Roth and C. Wittich, 1968
  • WINSLOW Charles, Lebanon: War and Politics in a Fragmented Society, London and New York: Routledge, 1996
  • WULF Herbert W., The bumpy road to re-establish a monopoly of violence, Study Group on Europe’s Security Capabilities, London School of Economics, 2007

Artikels

  • ANDERSON James en PHILLIPS James, “The Kosovo Liberation Army and the Future of Kosovo”, The Backgrounder #1280, The Heritage Foundation, 1999
  • BERKOWITZ Dan, “Who sets the media agenda? The ability of policymakers to determine news decisions”, Public Opinion, the Press, and Public Policy By David Kennamer, Greenwood Publishing Group, 1992
  • CAMPBELL Sally Howard en MORGAN Clifton, “Domestic Structure, Decisional Constraints, and War: So Why Kant Democracies Fight?”, Journal of Conflict Resolution, June 1991 35
  • DE CREM Pieter, Nota: Audit van het leren van buitenlandse militaire operaties, 10-008609, 30 augustus 2010
  • DE VRIENDT Wouter, De maskers vallen af: traditionele partijen sp.a, Open VLD en CD&V weigeren inspraak Parlement over militaire operaties, 2014 op www.groen.be
  • DE VRIEZE Franklin, “Over de explosieve patstelling in Kosovo”, Noord-Zuid Cahier, 22, nr.4, 1997
  • DIETERICH Sandra, HUMMEL Hartwig en MARSCHALL Stefan, “Strengthening Parliamentary “War Powers” in Europe: Lessons from 25 National Parliaments, Policy Paper nr2, Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces 2008
  • DUBUISSON François, “La participation de l'armée belge à l’opération “Force Alliée” de l'OTAN au Kosovo: questions au regard de l'article 167 de la Constitution”, Administration Publique, 2001/1
  • ELSEA Jennifer K en WEED Matthew C., “Declarations of War and Authorizations for the Use of Military Force:Historical Background and Legal Implications”, Congressional Research Service, 2011
  • GLAHN Cosima, PETERS Dirk en WAGNER Wolfgang, “Parliamentary War Powers Around the World,  1989–2004. A New Dataset”, Occasional Paper – № 22, Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces, 2010
  • HUMMEL Hartwig en MARSCHALL Stefan, “How to measure Parliamentairy War Power”, paks working paper 3, Research project on Parliamentary Control of Security Policies, , 2007
  • KAUFMANN Asher, “Understanding the Shebaa Farms Dispute: Roots of the Anomaly and Prospects for Resolution”, The Palestine-Israel Journal, Vol.11 No.1, 2004
  • KELLY Richard en TAYLOR Claire, “Parliamentary Approval for Deploying the Armed Forces: An Introduction to the Issues”, Research Paper 08/88, House of Commons Library, 2008
  • LINDLEY-FRENCH Julian en BOYER Yves, “The unpredictability of war and its consequences”, The Oxford Handbook of War, Oxford University Press, 2012
  • MCELDOWNEY John, “Memorandum”, Select Committee on Constitution Ninth Report, 2003
  • MELLOWS Adam, Commons Divisions on Iraq, 26 February and 18 March 2003, House of Commons Library, 2003
  • MILLS Claire, Parliamentary Approval for Deploying the Armed Forces: An Update, House of Commons Library, 2013
  • MURPHY Kara, The Lebanese Crisis and Its Impact on Immigrants and Refugees, Migration Policy Institute, 2006
  • O’NEILL William G., “An Unfinished Peace”, International Peace Academy Occasional Paper Series, 2002
  • OSIANDER Andreas, “Sovereignty, International Relations, and the Westphalian Myth”, International Organization, Volume 55 / Issue 02 / Spring 2001, 2001
  • RENDERS Christophe, Quand la Belgique part en guerre, elle préfère oublier qu’elle est une démocratie, Pax Christi Wallonie-Bruxelles, 2013
  • RUYS Tom, "Kroniek van een nakende grondwetswijziging? Parlementaire controle op het inzetten van strijdkrachten in het buitenland", Rechtskundig Weekblad, 2009-10 nr. 13, 2009

Supplement No. 12 (A/54/12), 1998

  • SWAELEN Frank, De Scheiding der Machten, Jura Falconis”; Jaargang 29, nr1, 1992
  • THIÉBAULT Jean-Louis, “France: Delegation and accountability in the Fifth Republic”, in K. STRØM, W. C. MÜLLER en T. BERGMAN Delegation and Accountability in Parliamentary Democracy. Oxford: Oxford University Press, 2004
  • VAN NIEUWENHOVE Jeroen , Documentatie zesde staatshervorming, Instituut voor Constitutioneel recht KU Leuven op www.law.kuleuven.be
  • VAN REYBROUCK David, Hoe verkiezingen verziekingen werden, De Correspondent, december 2013
  • WAGNER Wolfgang, “Parliamentary Control of Military Missions: Accounting for Pluralism”, Occasional Paper № 12, Geneva Centre for the Democratic Control of  Armed Forces (DCAF), 2006
  • X, “Kosovo’s Long Hot Summer: Briefing on military, humanitarian and political developments in Kosovo”, ICG Balkans Report No.41, 1998
  • X, “Report of the United Nations High Commissioner for Refugees”, Fifty-fourth session
  • X, Rwanda”, Het tijdschrift van de Senaat, Editie 2, 1997
  • X, Human Security Report 2009/2010: The Causes of Peace and The Shrinking Costs of War, New York: Oxford University press, 2011, Part I
  • X, Report to Congress, Kosovo/Operation Allied Force After-action Report, The Air University
  • X, United Nations Peacekeeping Operations Principles and Guidelines, 2008
  • YOUNG Antonia, “Review of S. GASHI, Adem Demaçi Biography: a Century of Kosova’s History through One Man’s Life”, Central and Eastern European Review

Kranten en andere media

  • BBC News, terug te vinden op news.bbc.co.uk
  • CNN, terug te vinden op edition.cnn.com
  • De Morgen, terug te vinden op academic.gopress.be
  • De Standaard, terug te vinden op academic.gopress.be
  • De Tijd, terug te vinden op academic.gopress.be
  • De Volkskrant, terug te vinden op www.volkskrant.nl
  • Jane's Defence Weekly op www.janes.com
  • Knack, terug te vinden op academic.gopress.be
  • Le Monde, terug te vinden op www.lemonde.fr
  • Le Soir, terug te vinden op academic.gopress.be
  • New York Times Foreign Desk, terug te vinden op www.nytimes.com
  • NRC, terug te vinden op www.nrc.nl
  • The Guardian, terug te vinden op www.theguardian.com
  • The Washington Post op www.washingtonpost.com

Persagentschappen

Websites

Interviews

  • GEERTS David, persoonlijke communicatie op 25 januari 2014
  • DE VRIEZE Franklin, persoonlijke communicatie, 27 januari 2014
  • LIZIN Anne-Marie, communicatie via e-mail, 02 februari 2014
  • BEIRLANT Bart, communicatie via e-mail, 6 februari 2014
  • VAN DER MAELEN Dirk, persoonlijke communicatie, 17 februari 2014
  • SEVENHANS Luc, , persoonlijke communicatie 20 februari 2014
  • GEERTS David, communicatie via e-mail op 23 februari 2014
  • VAN DER MAELEN Dirk, communicatie via e-mail, 7 maart 2014
  • SEGERS Ben, communicatie via e-mail, 7 maart 2014
  • LACROIX Cristophe, persoonlijke communicatie, 27 maart 2014
Universiteit of Hogeschool
Vergelijkende en Internationale Politiek
Publicatiejaar
2014
Kernwoorden
Share this on: