Verweesde werken - een terminologisch onderzoek

Hannelore Vanlinthout
Persbericht

Auteursrecht, de firewall van de auteur

Wat zou jij er van denken als je ineens jouw boek in de boekenwinkel ziet liggen met de naam van een andere auteur erop? Of je schrijft een liedje en daarna verdwijn je van de aardbol. Als je terugkomt, merk je dat je liedje gebruikt is zonder jouw toestemming. Wat doe je?

Auteursrecht

Het auteursrecht beschermt auteurs tegen inbreuken, zeg maar tegen diefstal van hun idee. Dat is waarom je bij een film altijd te horen krijgt dat illegaal downloaden of kopiëren een misdrijf is, want je betaalt er niet voor. Als een auteur zijn werk openbaar maakt, dan krijgt hij een vergoeding voor het gebruik ervan. Een deel van de prijs die jij ervoor betaalt, is voor hem.

Het auteursrecht beschermt je ook tegen plagiaat. Als iemand jouw werk gebruikt, moet hij je naam vermelden. Dat is iets wat leerlingen en studenten bij ieder werkje voor school ingepeperd krijgen. O wee, als je plagiaat pleegt! Plagiaat is niets anders dan stelen. Je neemt ideeën over en doet alsof het de jouwe zijn. Als auteur heb je in dat geval het recht om van die persoon een schadevergoeding te eisen.

Jullie hebben het waarschijnlijk al begrepen. Het auteursrecht is het beschermingsmechanisme van de auteur tegen ‘virussen’, zoals de firewall dat is voor onze computer.

De firewall werkt te goed

Het auteursrecht moet enkel fout gebruik tegengaan en niet het goede. Al is dat wat het tot 2014 deed. Een bepaalde groep werken vormde een probleem, namelijk de verweesde werken. Het zijn werken (boeken, films, schilderijen…) waarvan de auteur(s) onvindbaar is (zijn). Dat betekent dat niemand er gebruik van kan maken. Een regisseur mag een verweesd boek niet verfilmen, een vertaler mag het niet vertalen. En dat is spijtig. Daarom heeft Europa er een oplossing voor gezocht.

 

 

 

De oplossing!

Europa heeft ervoor gezorgd dat openbare instellingen (bibliotheken, scholen, publieke omroeporganisaties…) de verweesde werken uit hun collectie toch mogen gebruiken om het te digitaliseren, te restaureren en te bewaren. Ze moeten wel kunnen aantonen dat ze zorgvuldig gezocht hebben naar de auteur(s).

Of toch niet?

De zorgvuldige zoektocht is juist het probleem, want dat kost tijd en geld. Het is nog relatief eenvoudig als er een naam – een echte en geen pseudoniem – op het werk te vinden is. Het wordt al moeilijker als dat niet het geval is en als het al een wat ouder boek is. Bij films wordt het helemaal onmogelijk, omdat er meerdere rechthebbenden (auteur en/of personen waar rechten aan overgedragen zijn) zijn.

Het moeilijke is dus te weten komen aan wie de rechten toekomen om aan de juiste persoon toestemming te kunnen vragen. Heel die omslachtige procedure maakt het onmogelijk om massaal werken te digitaliseren.

Conclusie

Als je niet in de firewall van de auteur verstrikt wil raken, moet je met een aantal zaken rekening houden. Ten eerste moet je toestemming vragen aan de auteur(s) als je een film, een vertaling, een eigen creatie van zijn (hun) werk wil maken. Ten tweede mag je niet vergeten om de naam van de auteur(s) te vermelden in je werkjes voor school als je hem (hen) citeert. Tot slot moet je grondig zoeken naar de auteur(s) als ze niet op het werk vermeld staan.

Bibliografie

Beelen, A., (2012). Directive œuvres orphelines: analyse du texte voté au Parlement européen en septembre 2012. Consulté sur https://axelbeelen.wordpress.com/2012/09/23/directive-oeuvres-orpheline…

 

Conseil de la Propriété Intellectuelle (2012). Avis du 28 mars 2012 du Conseil de la Propriété Intellectuelle relatif à la proposition de directive sur certaines utilisations autorisées des œuvres orphelines. Consulté sur http://economie.fgov.be/fr/entreprises/propriete_intellectuelle/Aspects…

 

Conseil de la Propriété Intellectuelle (2015). Avis du 3 février 2015 des milieux intéressées relatif à la "transposition de la directive 2012/28/UE sur certaines utilisations autorisées des œuvres orphelines". Consulté le 20 novembre 2016 sur http://economie.fgov.be/fr/binaries/Avis_CPI_oeuvres_orphelines_FR_2015…

 

Copiebel (2015). Une loi sur les œuvres orphelines. Consulté le 27 novembre 2016 sur http://www.copiebel.be/fr/actualites-one/une-loi-sur-les-oeuvres-orphel…

 

DeAuteurs. (2016). Wetboek economisch recht: De bepalingen betreffende het auteursrecht en de naburige rechten. Geraadpleegd op 24 april 2016 via http://www.deauteurs.be/nieuws/de-bepalingen-betreffende-het-auteursrec…

 

Deene, J., (2011). Advies verweesde werken: een proeve voor een Belgische oplossing. Geraadpleegd via http://www.faronet.be/dossier/thema-verweesde-werken-orphan-works

 

Deene, J., (2013). De Europese richtlijn verweesde werken: Gewikt, gewogen maar te licht bevonden. Faro: tijdschrift over cultureel erfgoed., Jrg. 6, nr. 2 (2013), 62-71

 

Europees Parlement & Raad (2012). Richtlijn 2012/28/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken. Publicatieblad van de Europese Unie, 299, 5-12. Geraadpleegd via http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:299:000…

 

Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie (2015). Wet houdende de omzetting van de richtlijn 2012/28/EU van het Europees  Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken. Het Belgisch Staatsblad, 185. Geraadpleegd op 27 november 2016 via http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm

 

Gotzen, F. (ed.2016-2017). Auteursrecht [cursustekst]. Brussel: KU Leuven Campus Brussel

 

Gotzen, F. & Janssens, M. (2016). Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht.

         Vanden Broele, Brugge

 

IP News. (2015). La Belgique transpose fidèlement la directive œuvres orphelines. Consulté le 24 avril 2017 sur http://www.ipnews.be/la-belgique-transpose-fidelement-la-directive-oeuv…

 

Kerremans, R., Werkers, E., (2009). Verweesde werken: wie bevrijdt hen uit het auteursrecht? Auteurs en Media. 2009 (2), 40-55

 

Michaux, S. (2012). Le Parlement européen autorise sous conditions l’utilisation des œuvres orphelines. Consulté le 20 novembre 2016 sur http://www.lettresnumeriques.be/2012/09/21/le-parlement-europeen-autori…

 

Nederlandse Taalunie (2000-2017). Juridische terminologie : Online termenlijsten met juridische terminologie. Geraadpleegd op 13 maart 2017 op http://taalunieversum.org/inhoud/termenlijsten/juridische-terminologie

 

Parlement européen & le Conseil (2012). Directive 2012/28/UE du Parlement européen et du conseil du 25 octobre 2012 sur certaines utilisations autorisées des œuvres orphelines. Journal officiel de l’Union européenne, 299, 5-12. Consulté sur  http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:299:000…

 

Raad voor de Intellectuele Eigendom (2012). Advies van 28 maart 2012 - Ontwerp van Richtlijn inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken. Geraadpleegd op 20 november 2016 via http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Instell…

Raad voor de Intellectuele Eigendom (2015). Advies van 3 februari 2015 van de betrokken milieus betreffende de “omzetting van de richtlijn 2012/28/EU inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken”. Geraadpleegd op 20 november 2016 via http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Instell…

Salvi, V. (s.a.). Devenir des œuvres orphelines. Consulté le 27 novembre 2016 sur http://www.pcf-cdh.be/questiondetails.php?id=1660

Sccrl Reprobel. (s.d.). Directive Œuvres Orphelines approuvée et publiée. Consulté le 24 avril 2017 sur http://www.reprobel.be/fr/nouvelles/27.html

Schepens, P. (2000). Guide sur la gestion collective des droits d'auteur. Geraadpleegd op 30 april 2017 via http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001206/120677f.pdf

Service Public Fédéral Economie, P.M.E., classes moyennes et énergie (2015). Loi transposant la directive 2012/28/UE du Parlement européen et du Conseil du 25 octobre 2012 sur certaines utilisations autorisées des œuvres orphelines. Consulté le 27 novembre 2016 sur http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm

s.n. (z.j.). Thema: Verweesde werken (Orphan Works). Geraadpleegd op 27 november 2016 via http://www.faronet.be/dossier/thema-verweesde-werken-orphan-works

Van Gompel, S., & Hugenholtz, B. (2010). The Orphan Works Problem: The Copyright Conundrum of Digitizing Large-Scale Audiovisual Archives, and How to Solve It. Popular Communication - The International Journal of Media and Culture,8(1), 61-71. doi:10.1080/15405700903502361

Vanhulle, S. (2014). De verweesde werken in het auteursrecht (Ongepubliceerde masterproef), Universiteit Gent, Gent, België

Vanneste, H. (2012). Is een onvolledige bibliotheek een onvolwaardige bibliotheek?: Over auteursrechtelijke obstakels bij de digitalisering & exploitatie van verweesde en uitgeputte werken bij Europese culturele instellingen (Ongepubliceerde masterproef), KU Leuven, Leuven, België

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. (1996). Auteursrechterlijke verplichtingen van een onderwijsinstelling. Geraadpleegd op 26 april 2017 via http://ond.vvkso-ict.com/vvksosites/upload/1996/M-VVKSO-1996-016.pdf

Vogelaere, I., & Lysy, B. (2015). Utilisation d’œuvres orphelines après éxécution d’une recherche diligente. Consulté le 27 novembre 2016 sur http://www.legalworld.be/legalworld/content.aspx?id=87550&LangType=2060

Werkers, E., (2013). Verweesde werken, klaar voor adoptie: De Europese Richtlijn verweesde werken geanalyseerd. Auteurs & Media., 2013 (5), 320-331

 

Universiteit of Hogeschool
Master in het Tolken
Publicatiejaar
2017
Promotor(en)
Joël Rooms
Kernwoorden
Share this on: