Effectiviteit van de e-sigaret als hulpmiddel in rookstopbegeleiding bij tabakologen

Brent Boermans
Persbericht

De e-sigaret, een mogelijk hulpmiddel in rookstopbegeleiding?

Roken, een wereldwijd probleem waarvan al decennialang geweten is dat het schadelijk is voor onze gezondheid. Toch rookt vandaag de dag nog steeds 25% van de Belgische bevolking. Hoewel de meerderheid (71%) van deze rokers de intentie heeft om te stoppen met roken, slaagt slechts een minderheid (3-5%) er in om puur op wilskracht na een jaar nog gestopt te zijn. Om dit laag slaagpercentage op te krikken bestaan er al langere tijd farmacologische hulpmiddelen. Nicotinevervangers (Nicotine Replacement Therapy, NRT) -denk aan de pleisters, kauwgoms, mondsprays…- en rookstopmedicatie zijn hiervan de bekendste en meest gebruikte producten. Toch hervalt 70% tot 90% van de gebruikers nog binnen het jaar. Geen slaagpercentages om over naar huis te schrijven. Betekent dit dan dat het merendeel van de rokers gedoemd is om heel hun leven te blijven roken, aangezien er niet meer alternatieven voor handen zijn?

Op zoek naar een effectief rookstop alternatief

De titel van dit artikel verraadt eigenlijk al het antwoord op deze vraag: nee, zeker niet. Zo is er sinds kort een middel op de markt dat hier mogelijks aan tegemoet zou kunnen komen, namelijk de elektronische sigaret of kortweg de e-sigaret. Een middel dat de afgelopen jaren regelmatig, al dan niet controversieel, in de media verschenen is. “E-sigaret wordt steeds populairder”, “De e-sigaret is ongezonder dan je denkt”, “Jongeman verliest aantal tanden door ontplofte e-sigaret” en “E-sigaret kan tabak uit de wereld helpen” zijn maar enkele van de vele krantenkoppen die na een paar minuten opzoekwerk al op verschillende nieuwssites te vinden zijn.

Een e-sigaret bestaat uit 3 essentiële onderdelen: een batterij, een vulling met vloeistof en een verdamper. Bij activatie zorgt de batterij ervoor dat de verdamper de vloeistof omzet in damp die via het mondstuk van de e-sigaret geïnhaleerd wordt. Het inhaleren van deze damp wordt ook wel “dampen” of “vapen” genoemd, om duidelijk het verschil aan te geven met het “roken” van een tabakssigaret. Doordat er geen tabak wordt verbrand, komen bij een e-sigaret de gekende schadelijke verbrandingsproducten van een tabakssigaret, zoals teer, niet vrij. Het nicotinegehalte in de vloeistoffen kan variëren van 0 tot 36 mg/ml. Hierdoor kan de dosis nicotine in een e-sigaret, net zoals bij nicotinevervangers, afgestemd worden op het tabaksgebruik van de roker en zou je ze kunnen beschouwen als een alternatief om ontwenningsverschijnselen te verminderen. Daarenboven zou de e-sigaret het verlangen naar een tabakssigaret –de ‘craving’- kunnen verminderen door de handeling van het dampen van de e-sigaret.

Ondanks de controverse in de media werpt voorgaand wetenschappelijk onderzoek toch al een positief licht op de e-sigaret als alternatief hulpmiddel bij rookstop. Vanuit het tabaksontmoedigingsbeleid heeft minister van Volksgezondheid Maggie De Block in het voorjaar van 2016 de e-sigaret dan ook in België gelegaliseerd. Vandaar dat het interessant leek om de effectiviteit van de e-sigaret als rookstop hulpmiddel verder te onderzoeken, meer specifiek in de context van professionele rookstopbegeleiding. Ondermeer omdat in deze context nog weinig tot geen onderzoek naar de e-sigaret als hulpmiddel is gedaan. Hiervoor werd samengewerkt met drie tabakologen. Dit zijn professionele gezondheidswerkers die een aanvullende opleiding ‘Tabakologie en Rookstopbegeleiding’ hebben gevolgd en die rokers dus begeleiden bij hun rookstoppoging.

Procedure

Bij aanmelding, na 1 maand rookstop en na 3 maanden rookstop vulden de deelnemers een vragenlijst in en werd van hen een CO-ademtest afgenomen, waarmee kon worden achterhaald of iemand nog had gerookt in de afgelopen 24 uur. Met behulp van deze instrumenten werd de effectiviteit van de e-sigaret, al dan niet in combinatie met nicotinevervangers, vergeleken met de effectiviteit van nicotinevervangers en rookstopmedicatie en met de effectiviteit van begeleiding zonder hulpmiddelen. De effectiviteit werd specifiek nagegaan door te kijken naar het verloop van de slaagpercentages bij rookstop over de drie meetmomenten heen. Daarnaast werd ook onderzocht in welke mate de e-sigaret in vergelijking met de andere condities een invloed had op de ‘craving’ voor tabakssigaretten en de ervaren ontwenningsverschijnselen.

Hoe effectief?

Bij afronding hadden 69 (ex-)rokers deelgenomen aan het onderzoek, waarvan 53 deelnemers werden opgenomen in de eigenlijke analyses. Na één maand rookstop (FU1) bleek nog 75% van de deelnemers gestopt te zijn met roken, waarvan 75% met de e-sigaret en 67% met een combinatie van de e-sigaret en nicotinevervangers. Slaagpercentages verschilden hierbij niet significant van de andere condities.

rookstop slaagpercentages tussen en over condities

Na drie maanden rookstop (FU2) bleek nog 51% van de deelnemers gestopt te zijn met roken, waarvan opnieuw 75% met de e-sigaret en 67% met een combinatie van de e-sigaret en nicotinevervangers. Hierbij hadden deelnemers die een e-sigaret gebruikten meer kans om gestopt te zijn dan deelnemers die geen e-sigaret gebruikten, en dit voornamelijk in vergelijking met nicotinevervangers. De mate van ‘craving’ en de ontwenningsverschijnselen verschilden na rookstop niet significant tussen deelnemers die gebruik maakten van een e-sigaret en deelnemers in de andere condities.

Image removed.

Conclusie

Wat kunnen we nu uit dit onderzoek besluiten? Ondanks de kleine steekproef bieden deze resultaten een eerste belangrijke indicatie dat de e-sigaret ook in de context van rookstopbegeleiding een effectief hulpmiddel zou kunnen zijn. Hierbij blijkt deze minstens even effectief als traditionele hulpmiddelen als rookstopmedicatie en nicotinevervangers. De effectiviteit van begeleiding met een e-sigaret verschilde tegen verwachtingen in niet van begeleiding zonder hulpmiddel. Dit zou verklaard kunnen worden door de tendens dat deelnemers zonder hulpmiddel minder zware rokers waren dan deelnemers met een e-sigaret en bijgevolg minder moeite hadden om gestopt te blijven.

De e-sigaret, een intrigerend product van de 21ste eeuw dat rokers zou kunnen helpen bij rookstop. Dat het volledig “tabak de wereld uit zal helpen” zoals het eerder vernoemde krantenartikel beweert, is misschien wat extreem gesteld. Maar volgens dit onderzoek komen we met de e-sigaret toch alweer een stapje dichter bij een rookvrije wereld.

Bibliografie

Adriaens, K., Van Gucht, D., Declerck, P., & Baeyens, F. (2014). Effectiveness of the electronic  cigarette: An eight-week Flemish study with six-month follow-up on smoking reduction, craving and experienced benefits and complaints. International Journal of Environmental  Research and Public Health11(11), 11220-11248. doi:10.3390/ijerph111111220

Barnes, J., Dong, C. Y., McRobbie, H., Walker, N., Mehta, M., & Stead, L. F. (2010). Hypnotherapy        for smoking cessation. The Cochrane Library, 10. doi:10.1002/14651858.CD001008.pub2

Bedfont. (2014). PiCO+ Smokerlyzer: Operating manual. Opgehaald op 3 mei, 2017, van            https://www.bedfont.com/file.php?f=ZmlsZSMjNzE0

Brown, J., Beard, E., Kotz, D., Michie, S., & West, R. (2014). Real‐world effectiveness of e‐cigarettes     when used to aid smoking cessation: A cross‐sectional population study. Addiction109(9),        1531-1540. doi:10.1111/add.12623

Buisman, R., & Croes, E. (2014). Factsheet elektronische sigaretten (e-sigaretten). Opgehaald op 3          mei, 2017, van        https://assets.trimbos.nl/docs/92583a79-75d2-4cb3-91ad-0c914b837f46.pdf

Bullen, C., Howe, C., Laugesen, M., McRobbie, H., Parag, V., Williman, J., & Walker, N. (2013). Electronic cigarettes for smoking cessation: A randomised controlled trial. The Lancet,            382(9905), 1629-1637. doi:10.1016/S0140-6736(13)61842-5

Bullen, C., Williman, J., Howe, C., Laugesen, M., McRobbie, H., Parag, V., & Walker, N. (2013). Study            protocol for a randomised controlled trial of electronic cigarettes versus nicotine patch for smoking cessation. BMC Public Health13(1), 210. doi:10.1186/1471-2458-13-210

Burstyn, I. (2014). Peering through the mist: Systematic review of what the chemistry of contaminant       in electronic cigarettes tells us about health risks. BMC Public Health, 14, 18. doi:10.1186/1471-2458-14-18

Cahill, K., Stevens, S., & Lancaster, T. (2014). Pharmacological treatments for smoking cessation.            Jama, 311(2), 193-194. doi:10.1001/jama.2013.283787

Davis, R. M. (1992). The slow growth of a movement. Tobacco control1(1), 1-2. doi:10.1136/tc.1.1.1

Doll, R., & Hill, A. B. (1950). Smoking and carcinoma of the lung: Preliminary report. British       Medical Journal2(4682), 739-748. doi:10.1136/bmj.2.4682.739

Etter, J. F., & Bullen, C. (2014). A longitudinal study of electronic cigarette users. Addictive            Behaviors39(2), 491-494. doi:10.1016/j.addbeh.2013.10.028

European Commission. (2015). Special Eurobarometer 429: Attitudes of Europeans towards tobacco      and electronic cigarettes. Opgehaald op 3 mei, 2017, van http://ec.europa.eu/commfrontoffice/            publicopinion/archives/ebs/ebs_429_en.pdf

Fagerström, K. (2012). Determinants of tobacco use and renaming the FTND to the Fagerström Test for            Cigarette Dependence. Nicotine & Tobacco Research14(1), 75-78. doi:10.1093/ntr/ntr137

Farsalinos, K. E., & Polosa, R. (2014). Safety evaluation and risk assessment of electronic cigarettes        as tobacco cigarette substitutes: A systematic review. Therapeutic Advances in Drug Safety,   5(2), 67-86. doi:10.1177/2042098614524430

Farsalinos, K. E., Spyrou, A., Tsimopoulou, K., Stefopoulos, C., Romagna, G., & Voudris, V. (2014).            Nicotine absorption from electronic cigarette use: Comparison between first and new         generation devices. Scientific reports4, 4133. doi:10.1038/srep04133

Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. (2016).            Koninklijk besluit van 15 februari 2016 betreffende het fabriceren en het in de handel brengen     van elektronische sigaretten. Opgehaald op 3 mei, 2017, van https://www.health.belgium.be/            sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/2016-02-15_ar_e-cigarettes.pdf

Gisle, L., & Demarest, S. (2014). Gezondheidsenquête 2013. Rapport 2: Gezondheidsgedrag en leefstijl: Het gebruik van tabak. Opgehaald op 3 mei, 2017, van https://his.wiv-isp.be/nl/Gedeelde%20 %20documenten/TA_NL_2013.pdf

Hajek, P., Corbin, L., Ladmore, D., & Spearing, E. (2015). Adding e-cigarettes to specialist stop    smoking treatment: City of London pilot project. Journal of Addiction Research and Therapy6(3), 2. doi:10.4172/2155-6105.1000244

Hajek, P., Etter, J. F., Benowitz, N., Eissenberg, T., McRobbie, H. (2014). Electronic cigarettes:     Review of use, content, safety, effects on smokers and potential for harm and benefit.       Addiction, 109, 1801-1810. doi:10.1111/add.12659.

Hartmann‐Boyce, J., McRobbie, H., Bullen, C., Begh, R., Stead, L. F., & Hajek, P. (2016). Electronic            cigarettes for smoking cessation. The Cochrane Library, 9. doi:10.1002/14651858.CD010216      .pub3

Haustein, K. O., Krause, J., Haustein, H., Rasmussen, T., & Cort, N. (2004). Changes in    hemorheological and biochemical parameters following short-term and long-term smoking           cessation induced by nicotine replacement therapy (NRT). International Journal of Clinical          Pharmacology and Therapeutics, 42(2), 83-92. doi:10.5414/CPP42083

Heishman, S. J., Singleton, E. G., & Pickworth, W. B. (2008). Reliability and validity of a short form of   the Tobacco Craving Questionnaire. Nicotine & Tobacco Research10(4), 643-651.            doi:10.1080/14622200801908174

 

 

Hitchman, S. C., Brose, L. S., Brown, J., Robson, D., & McNeill, A. (2015). Associations between           e-cigarette type, frequency of use, and quitting smoking: Findings from a longitudinal online            panel survey in Great Britain. Nicotine & Tobacco Research, 17(10), 1187-1194.    doi:10.1093/ntr/ntv078

Hoge Gezondheidsraad. (2015). Advies van de Hoge Gezondheidsraad nr. 9265. Stand van zaken:            Elektronische sigaret. Opgehaald op 3 mei, 2017, van https://www.health.belgium.be/sites/            default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/hgr_9235_advies_e-sigaret.pdf

Hughes, J. R. (1992). Tobacco withdrawal in self-quitters. Journal of Consulting and Clinical       Psychology, 60(5), 689-697. doi:10.1037/0022-006X.60.5.689

Hughes, J. R., Keely, J., & Naud, S. (2004). Shape of the relapse curve and long‐term abstinence  among untreated smokers. Addiction99(1), 29-38. doi:10.1111/j.1360-0443.2004.00540.x

Hummel, K., Hoving, C., Nagelhout, G. E., de Vries, H., van den Putte, B., Candel, M. J., … Willemsen,  M. C. (2015). Prevalence and reasons for use of electronic cigarettes among smokers: Findings   from the International Tobacco Control (ITC) Netherlands Survey. International Journal of          Drug Policy26(6), 601-608. doi:10.1016/j.drugpo.2014.12.009

Hunt, W. A., Barnett, L. W., & Branch, L. G. (1971). Relapse rates in addiction programs. Journal of       Clinical Psychology27(4), 455-456. doi:10.1002/1097-4679(197110)27:4<455::AID-JCLP            2270270412>3.0.CO;2-R

Jha, P., & Peto, R. (2014). Global effects of smoking, of quitting, and of taxing tobacco. New England    Journal of Medicine370(1), 60-68. doi:10.1056/NEJMra1308383

Kalkhoran, S., & Glantz, S. A. (2016). E-cigarettes and smoking cessation in real-world and clinical         settings: A systematic review and meta-analysis. The Lancet Respiratory Medicine4(2), 116-         128. doi:10.1016/S2213-2600(15)00521-4

KU Leuven. (2016). Trends in e-psychology [Online videocursus]. Opgehaald op 3 mei, 2017, van            https://www.edx.org/

Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO. (2009). Richtlijn behandeling van        tabaksverslaving herziening 2009. Opgehaald op 3 mei, 2017, van https://www.nvvc.nl/media/            richtlijn/40/Richtlijn_Tabaksverslaving_definitief_2009.pdf

Lancaster, T., & Stead, L. F. (2005). Individual behavioural counselling for smoking cessation. The            Cochrane Library, 2. doi:10.1002/14651858.CD001292.pub2

Malas, M., van der Tempel, J., Schwartz, R., Minichiello, A., Lightfoot, C., Noormohamed, A., …            Ferrence, R. (2016). Electronic cigarettes for smoking cessation: A systematic review. Nicotine     & Tobacco Research18(10), 1926-1936. doi:10.1093/ntr/ntw119

McEwen, A., & McRobbie, H. (2016). Electronic cigarettes: A briefing for stop smoking services. Opgehaald op 3 mei, 2017, van http://www.ncsct.co.uk/usr/pub/Electronic_cigarettes._            A_briefing_for_stop_smoking_services.pdf

McNeill, A., Brose, L. S., Calder, R., Hitchman, S. C., Hajek, P., & McRobbie, H. (2015). E-cigarettes:     An evidence update. Public Health England. Opgehaald op 3 mei, 2017, van            https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/fi…            ttes_an_evidence_update_A_report_commissioned_by_Public_Health_England_FINAL.pdf

McRobbie, H., Bullen, C., Hartmann-Boyce, J., & Hajek, P. (2014). Electronic cigarettes for smoking            cessation and reduction. The Cochrane Library, 12. doi:10.1002/14651858.CD010216.pub2

National Drug Research Institute. (z.j.). Fagerström Test for Nicotine Dependence. Opgehaald op 3 mei,   2017, van http://ndri.curtin.edu.au/btitp/documents/Fagerstrom_test.pdf

Ng, M., Freeman, M. K., Fleming, T. D., Robinson, M., Dwyer-Lindgren, L., Thomson, B., … Gakidou,   E. (2014). Smoking prevalence and cigarette consumption in 187 countries, 1980-      2012. Jama311(2), 183-192. doi:10.1001/jama.2013.284692

Partnership Stop met Roken. (2009). Zorgmodule stoppen met roken. Opgehaald op 3 mei, 2017, van            http://www.partnershipstopmetroken.nl/wp-content/uploads/2013/01/Zorgmo…            Roken_PartnershipStopmetRoken_2009.pdf

Phillips, C. V. (2016). Sunday science lesson: What is “meta-analysis”? (and why was Glantz’s    inherently junk?). Opgehaald op 3 mei, 2017, van https://antithrlies.com/2016/01/17/sunday- science-lesson-what-is-meta-analysis-and-why-was-glantzs-inherently-junk/

Polosa, R., Caponnetto, P., Cibella, F., & Le-Houezec, J. (2015). Quit and smoking reduction rates in       vape shop consumers: A prospective 12-month survey. International Journal of Environmental Research and Public Health12(4), 3428-3438. doi:10.3390/ijerph120403428

Rahman, M. A., Hann, N., Wilson, A., Mnatzaganian, G., & Worrall-Carter, L. (2015). E-cigarettes           and smoking cessation: Evidence from a systematic review and meta-analysis. PloS one,          10(3). doi:10.1371/journal.pone.0122544

Russell, M. A. H. (1976). Low-tar medium-nicotine cigarettes: A new approach to safer     smoking. British Medical Journal1(6023), 1430-1433. doi:10.1136/bmj.1.6023.1430 

Schlam, T. R., & Baker, T. B. (2013). Interventions for tobacco smoking. Annual Review of Clinical            Psychology, 9, 675-702. doi:10.1146.annurev-clinpsy-050212-185602

Stead, L. F., Koilpillai, P., & Lancaster, T. (2015). Additional behavioural support as an adjunct to            pharmacotherapy for smoking cessation. The Cochrane Library, 10.            doi:10.1002/14651858.CD009670.pub3

Tabakstop. (z.j.-a). Ontwenningsverschijnselen. Opgehaald op 3 mei, 2017, van            http://www.tabakstop.be/rokers/hoe-verslaafd-ben-ik/ontwenningsverschij…

Tabakstop. (z.j.-b). Via medicatie. Opgehaald op 3 mei, 2017, van http://www.tabakstop.be/hoe-            stoppen/medicatie

Tabakstop. (z.j.-c). Tabakoloog. Opgehaald op 3 mei, 2017, van http://www.tabakstop.be/rokers/hoe-            stoppen/persoonlijk-contact/de-tabakoloog

Tabakstop. (z.j.-d). Op welke terugbetalingen heb je recht? Opgehaald op 3 mei, 2017, van            http://www.tabakstop.be/hoe-stoppen/op-welke-terugbetalingen-heb-je-rec…

Toll, B. A., O'Malley, S. S., McKee, S. A., Salovey, P., & Krishnan-Sarin, S. (2007). Confirmatory           factor analysis of the Minnesota Nicotine Withdrawal Scale. Psychology of Addictive       Behaviors21(2), 216-225. doi:10.1037/0893-164X.21.2.216

Trimbos Instituut. (z.j.). Nut en effectiviteit. Opgehaald op 3 mei, 2017, van https://www.rokeninfo.nl/            professionals/stoppen-met-roken1/hulpmiddelen/nut-en-effectiviteit

Van Gucht, D., & Baeyens, F. (2016). Health professionals in Flanders perceive the potential health         risks of vaping as lower than those of smoking but do not recommend using e-cigarettes to their     smoking patients. Harm Reduction Journal13(1), 22. doi:10.1186/s12954-016-0111-4

Van Heel, M., Van Gucht, D., Vanbrabant, K., & Baeyens, F. (2017). The importance of conditioned       stimuli in cigarette and e-cigarette craving reduction by e-cigarettes. International Journal of         Environmental Research and Public Health14(2), 193. doi:10.3390/ijerph14020193

Van Oyen, H., Berger, N., Nusselder, W., Charafeddine, R., Jagger, C., Cambois, E., … Demarest, S.       (2014). The effect of smoking on the duration of life with and without disability, Belgium 1997-   2011. BMC Public Health14(1), 723. doi:10.1186/1471-2458-14-723

Vansickel, A. R., Cobb, C. O., Weaver, M. F., & Eissenberg, T. E. (2010). A clinical laboratory model     for evaluating the acute effects of electronic “cigarettes”: Nicotine delivery profile and           cardiovascular and subjective effects. Cancer Epidemiology Biomarkers and Prevention,         19(8), 1945-1953. doi:10.1158/1055-9965.EPI-10-0288

Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie. (z.j.-a). Welke boodschap over    stoppen met roken kan u als professional aan een roker geven? Opgehaald op 3 mei, 2017,      van http://www.vlaanderenstoptmetroken.be/assets/boodschap-stoppen-met-roke…

Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie. (z.j.-b). Rookstopaanbod. Opgehaald      op 3 mei, 2017, van http://www.motiverentotrookstop.be/algemeen/rookstopbegeleiding.html

Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding. (z.j.-a). Opleiding            tabakologie en rookstopbegeleiding. Opgehaald op 3 mei, 2017, van http://www.vrgt.be/            tabakspreventie/vorming_en_opleiding/opleiding_tabakologie_en_rookstopbegeleiding

Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding. (z.j.-b). Erkende            Tabakologen. Opgehaald op 3 mei, 2017, van http://www.vrgt.be/tabakspreventie/ erkende_tabakologen

Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding. (z.j.-c).            Koolstofmonoxide. Opgehaald op 3 mei, 2017, van http://www.vrgt.be/tabakspreventie/faq/            koolstofmonoxide

West, R., Hajek, P., Stead, L., & Stapleton, J. (2005). Outcome criteria in smoking cessation trials:            Proposal for a common standard. Addiction100(3), 299-303. doi:10.1111/j.1360- 0443.2005.00995.x

White, A. R., Rampes, H., Liu, J. P., Stead, L. F., & Campbell, J. (2014). Acupuncture and related            interventions for smoking cessation. The Cochrane Library, 1.            doi:10.1002/14651858.CD000009.pub4

World Health Organization. (2005). WHO framework convention on tobacco control. Opgehaald op 3      mei, 2017, van http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/42811/1/9241591013.pdf?ua=1

World Health Organization. (2012). WHO global report: Mortality attributable to tobacco. Opgehaald      op 3 mei, 2017, van http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/44815/1/9789241564434_eng.pdf

Wynder, E. L., & Graham, E. A. (1950). Tobacco smoking as a possible etiologic factor in            bronchiogenic carcinoma: A study of six hundred and eighty-four proved cases. Journal of the    American Medical Association143(4), 329-336. doi:10.1001/jama.1950.02910390001001

Wyns, E. (2017). Electronic cigarette dual users versus switchers: Behavioral, cognitive and attitudinal            differences (Ongepubliceerde masterproef). KU Leuven, Faculteit Psychologie en Pedagogische            Wetenschappen, Leuven.

Universiteit of Hogeschool
Klinische en gezondheidspsychologie
Publicatiejaar
2017
Promotor(en)
Frank Baeyens
Kernwoorden
Share this on: