De elektronische procesvoering

Anneleen Peters
Persbericht

De elektronische procesvoering

Met betrekking tot de vraag ‘Hoe ver staat men in België betreffende de elektronische procesvoering?’ blijkt dat de kennisgeving van verzoekschriften niet langer enkel op papier, maar ook per elektronische post aan het gerechtelijk adres kan worden verstuurd. De Potpourri III-wet van 2016 voerde uitdrukkelijk de mogelijkheid in tot elektronische betekening van de dagvaarding door de gerechtsdeurwaarder, maar laat daarnaast de traditionele wijzen van betekening in burgerlijke zaken bestaan.

De Potpourri I-wet voerde artikel 32ter Gerechtelijk Wetboek in dat een juridische basis creëerde voor het e-Box en e-Deposit systeem. Het e-Box systeem laat advocaten, gerechtsdeurwaarders, notarissen en alle gerechtelijke instanties toe om elektronisch te communiceren. Deze communicatie heeft dezelfde draagkracht als een aangetekende brief. Zo kunnen ondermeer kopieën en afschriften van arresten en vonnissen digitaal worden afgeleverd. De wet voorziet in de mogelijkheid om het systeem verplicht te maken voor professionele actoren. Burgers die optreden zonder advocaat hebben voorlopig evenwel nog geen toegang tot het e-Box systeem. Het e-Deposit systeem zorgt er voor dat conclusies, memories en stukken elektronisch kunnen worden neergelegd. Het systeem werkt via eID, een elektronische authentificatie op basis van personen en hun rijksregisternummer. Een van de voordelen van dit systeem is dat stukken ook buiten de openingsuren van de griffie kunnen worden verzonden.

Verder is er momenteel in België nog geen sprake is van een elektronisch dossier. De griffieapplicaties dienen eerst geüniformeerd en verbonden te worden aan ondermeer e-Deposit, VAJA en JustScan. Deze projecten moeten eerst verder uitgewerkt worden voor er daadwerkelijk werk gemaakt kan worden van een elektronisch dossier.

Voor het beantwoorden van de vraag ‘Hoe ver staat men in andere landen betreffende de elektronische procesvoering en specifiek in Nederland?’ kan worden geconcludeerd dat het in Nederland, dankzij de KEI-wetgeving, mogelijk zal zijn om vanaf midden 2017 volledig digitaal te procederen.

Voor wat betreft het indienen van de dagvaarding staat Nederland een stap verder als België in die zin dat een betekening niet langer door een deurwaarder moet gebeuren, maar de procespartijen in beginsel zelf verantwoordelijk zijn hiervoor en dus kunnen kiezen om de procesinleiding zelf te bezorgen aan de tegenpartij. Indien deze laatste toch niet in de procedure verschijnt, zal er echter wel nog steeds een betekening door de deurwaarder nodig zijn. Enkel in geval van een verzoekprocedure blijft de griffier verantwoordelijk voor de oproeping van de partijen.

Verder is het, door de invoering van de artikelen 30c tot 30f Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, in tegenstelling tot in België, ook voor burgers mogelijk om naast het online starten van een procedure, stukken te kunnen indienen en inkijken, verweer in te dienen, de voortgang van de procedure op te volgen en de uitspraak van de rechter te ontvangen. Net zoals in België de Potpourri I-wet voorziet in de mogelijkheid om het gebruik van e-Box en e-Deposit verplicht te maken voor professionele actoren, wordt elektronisch procederen in Nederland verplicht voor professionele partijen, waardoor alle stukken en berichten in beginsel elektronisch moeten worden ingediend.

Wat nog verschillend is, is dat er in Nederland wel reeds sprake van een elektronisch dossier. Alle stappen in de procedure, van het inleiden van een vordering tot het verkrijgen van de uitspraak van de rechter, verlopen immers reeds digitaal via de inlogpagina ‘Mijn rechtspraak’. Het dossier is toegankelijk voor alle partijen. Deze kunnen toegang ertoe verkrijgen voor in te loggen via de website van de rechterlijke instanties, met behulp van DigiD voor burgers, e-Herkenning voor bedrijven en de Advocatenpas voor advocaten.

Toch kunnen we stellen dat in ons land, waar de digitalisering van justitie jarenlang toch eerder een moeizaam verhaal was, het traject ondertussen op snelheid aan het komen is. Als we vergelijken met buurland Nederland zien we dat we reeds een groot deel van onze ‘achterstand’ ingehaald hebben. België is zeker en vast op weg naar een volledige elektronische procedure en het is ons inziens dan ook vooral een kwestie van aanpakken en verder uitvoeren.

Voor het beantwoorden van de vraag ‘Botst elektronische procesvoering met andere rechten?’ hebben we specifiek gekeken naar het recht op privacy, het recht op toegang tot de rechter en het recht op gelijke behandeling.

Voor wat betreft het recht op privacy kan worden besloten dat er voldoende nationale – zowel voor België als voor Nederland - en Europese verplichtingen bestaan om de burger bescherming te bieden inzake de verwerking van diens persoonsgegevens en om een veilig informatiebeleid en systeem op te stellen, waardoor de risico’s op ‘lekken’ van vertrouwelijke gegevens zo laag mogelijk blijven. De privacy van de burger staat voorop en het is de topprioriteit van justitie om een betrouwbaar digitaal systeem te voorzien en alle inspanningen te leveren om het informaticasysteem veilig te houden. Tevens hebben we geargumenteerd dat digitalisering ervoor zorgt dat uitspraken die openbaar gemaakt worden, nog toegankelijker worden voor het grote publiek. Hierbij dienen we ons aan te sluiten bij de meningen van de Privacycommissie in België en deze van de Raad voor de rechtspraak in Nederland dat in het kader van privacy een beslissing wel degelijk openbaar gemaakt mag worden, maar dit wel geanonimiseerd zal moeten zijn. Door deze anonimisering treedt een lidstaat, naar ons oordeel, dus actief op om de privacy van haar burgers te beschermen, zonder af te doen aan de principes van transparantie en openbaarheid.

Ook voor wat betreft de toegang tot de rechter blijft deze ons inziens gewaarborgd, aangezien het voor burgers steeds mogelijk zal blijven om te kiezen voor een procedure op papier. Van professionele partijen, die wel verplicht zullen worden tot digitaal procederen, kan immers verwacht worden over de nodige technische middelen te beschikken om een procedure digitaal te voeren, waardoor ook voor hun de toegang gewaarborgd blijft.

Deze redenering kan naar analogie worden toegepast op het recht op gelijke behandeling. Voor zowel professionele partijen die verplicht zullen moeten procederen, als voor burgers die zelfstandig optreden en dus de keuze hebben tussen een procedure op papier of een elektronische procedure, gaat het over hoe een procedure gestart moet worden voor de rechtbank. Echter is hierboven reeds aangehaald dat voor professionele gebruikers er vanuit kan worden gegaan dat deze zich, juist door hun sterkere professionele positie, wél in de mogelijkheid bevinden om een procedure elektronisch te voeren. De burger zonder vertegenwoordiging verdient daarentegen een sterkere bescherming. Daarom kan ons inziens worden besloten dat er geen sprake is van gelijke situaties, maar wel van de ongelijke behandeling van ongelijke partijen/situaties. Er is dus geen sprake van discriminatie of ongelijke behandeling van gelijke situaties.

Bibliografie

Lijst van geraadpleegde werken 
 
INTERNATIONAAL 
 Wetgeving 
Internationaal Verdrag van 19 december 1966 inzake burgerrechten en politieke rechten (BUPO). 
 
EUROPA 
 Wetgeving 
Verordening 910/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 23 juli 2014 betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt en tot intrekking van Richtlijn 1999/93/EG. 
Verordening nr. 1512/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. 
Richtlijn 2002/8/EG van de Raad van 27 januari 2003 tot verbetering van de toegang tot de rechter bij grensoverschrijdende geschillen, door middel van gemeenschappelijke minimumvoorschriften betreffende rechtsbijstand bij die geschillen. 
Richtlijn 1999/93/EG van het Europese Parlement en de Raad van 13 december 1999 betreffende een gemeenschappelijk kader voor elektronische handtekeningen. 
Verdrag van 28 januari 1981 to bescherming van personen ten opzichte van de geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens. 
Protocol Nr. 12 bij het Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden. 
Verdrag van 4 november 1950 tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM). 
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. 
 Rechtspraak 
EHRM Gajtani v. Zwitserland 9 september 2014, nr. 43730/07. 
EHRM Faniel v. België 1 maart 2011, nr. 11892/08. 
EHRM Boulois v. Luxemburg 14 december 2010, nr. 37575/04 
EHRM Guillard v. Frankrijk 15 januari 2009, nr. 24488/04. 
EHRM S en Marper v. Verenigd Koninkrijk 4 december 2008, nr. 30562/04 en 30566/04. 
EHRM Burden v. Verenigd Koninkrijk 29 april 2008, nr. 13378/05 
EHRM Roche v. Verenigd Koninkrijk 19 oktober 2005 nr. 32555/96 
EHRM Thlimmenos v. Griekenland 6 april 2000, nr. 34369/97. 
EHRM Khalfaoui v. Frankrijk 14 december 1999, nr. 34791/97. 
EHRM Airey v. Ierland 9 oktober 1979, nr. 6289/73. 
EHRM Golder v. Verenigd Koninkrijk 21 februari 1975, nr. 4451/70. 
 Rechtsleer 
 Boeken 
BUREAU VAN DE EUROPESE UNIE VOOR DE GRONDRECHTEN, EUROPESE HOF VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS en RAAD VAN EUROPA, Handboek over het Europese non-discriminatierecht, Luxemburg, Imprimerie Centrale, 2010, 160 p. 
 Websites 
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europese economisch en sociaal comité en het comité van de regio’s: EU-actieplan inzake eoverheid 2016-2020 voor een snellere digitalisering van overheidsdiensten, http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2016/NL/1-2016-179-NL-F1-…
GRAUX, H., Verordening Elektronische Identificatie en Vertrouwensdiensten (eIDAS) gepubliceerd, http://timelex.eu/nl/blog/detail/verordening-elektronische-identificati…
 
BELGIË 
 Wetgeving 
Wet van 25 december 2016 tot wijziging van de rechtspositie van de gedetineerden en van het toezicht op de gevangenissen en houdende diverse bepalingen inzake justitie. 
De wet van 21 juli 2016 tot uitvoering en aanvulling van de verordening (EU) nr. 910/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 23 juli 2014 betreffende de elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt en tot intrekking van Richtlijn 1999/93/EG, houdende invoeging van titel 2 in boek XII "Recht van de elektronische economie" van het Wetboek van economisch recht, en houdende invoeging van de definities eigen aan titel 2 van boek XII en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan titel 2 van boek XII, in de boeken I, XV en XVII van het Wetboek van economisch recht. 
MB van 20 juni 2016 tot bepaling van de inwerkingstelling van het e-Box netwerk en het e-Deposit systeem, zoals bedoeld in artikel 10 van het koninklijk besluit van 16 juni 2016 houdende de elektronische communicatie overeenkomstig artikel 32ter van het Gerechtelijk Wetboek. 
KB van 16 juni 2016 houdende de elektronische communicatie overeenkomstig artikel 32ter van het Gerechtelijk Wetboek. 
Wet van 4 mei 2016 houdende internering en diverse bepalingen inzake justitie (Potpourri III-wet). 
Wet van 18 december 2015 tot wijziging van de wetgeving met betrekking tot het elektronisch verrichten van akten buiten de openingsuren van de griffie. 
Wet van 19 oktober 2015 houdende wijziging van het burgerlijk procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie (Potpourri I-wet). 
Wet van 19 december 2014 houdende diverse bepalingen betreffende justitie. 
KB van 26 januari 2014 tot wijziging van het koninklijk besluit van 21 december 2006 houdende de rechtspleging voor de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. 
KB van 13 januari 2014 tot wijziging van het regentsbesluit van 23 augustus 1948 tot regeling van de rechtspleging voor de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, het koninklijk besluit van 5 december 1991 tot bepaling van de rechtspleging in kort geding voor de Raad van State en het koninklijk besluit van 30 november 2006 tot vaststelling van de cassatie-procedure bij de Raad van State, met het oog op de invoering van de elektronische rechtspleging. 
Protocol 4 januari 2013 over elektronische communicatie met de griffie. 
Wet van 31 december 2012 houdende diverse bepalingen betreffende justitie. 
Wet van 29 december 2010 houdende diverse bepalingen II. 
Wet van 29 december 2010 houdende diverse bepalingen I. 
Wet van 24 juli 2008 houdende diverse bepalingen betreffende justitie II. 
Wet van 24 juli 2008 houdende diverse bepalingen betreffende justitie I. 
De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie 
De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen. 
Wet van 5 augustus 2006 tot wijziging van sommige bepalingen van het Gerechtelijk wetboek met het oog op de elektronische procesvoering (Phenix III-wet). 
Wet van 10 juli 2006 betreffende de elektronische procesvoering (Phenix II-wet). 
Wet van 10 augustus 2005 tot oprichting van het informatiesysteem Phenix (Phenix I-wet). 
KB van 17 december 2003 tot vaststelling van de nadere regels met betrekking tot de samenstelling en de werking van bepaalde sectorale comités opgericht binnen de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. 
KB van 13 februari 2001 ter uitvoering van de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens. 
Wet van 20 oktober 2000 tot invoering van het gebruik van telecommunicatiemiddelen en van de elektronische handtekening in de gerechtelijke en buitengerechtelijke procedure. 
De gecoördineerde Grondwet van 17 februari 1994 (Gw.). 
Wet van 8 december 1992 voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (Privacywet). 
De wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden. 
Gerechtelijk wetboek van 10 oktober 1967. 
Wetboek van Strafvordering van 17 november 1808 (Sv.). 
Voorbereidende werken 
Amendementen bij het wetsontwerp tot wijziging van de rechtspositie van de gedetineerden en van het toezicht op de gevangenissen en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St., 201617, nr. 1986/002. 
Advies Privacycommissie van 16 december 2015, nr. 58/2015, bij het KB houdende de elektronische communicatie overeenkomstig artikel 32ter Gerechtelijk Wetboek. 
Wetsontwerp houdende internering en diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St., 2015-16, nr. 1590/006. 
Wetsontwerp tot uitvoering en aanvulling van de verordening nr. 910/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 23 juli 2014 betreffende de elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt en tot intrekking van Richtlijn 1999/93/EG, houdende invoeging van titel 2 in boek XII “Recht van de elektronische economie” van het Wetboek van economisch recht, en houdende invoeging van de definities eigen aan titel 2 van boek XII en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan titel 2 van boek XII, in de boeken I, XV en XVII van het Wetboek van economisch recht, Parl.St. 2015-16, nr. 1893/001. 
Wetsontwerp tot uitvoering en aanvulling van de verordening (EU) nr. 910/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 23 juli 2014 betreffende de elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt en tot intrekking van Richtlijn 1999/93/ EG, houdende invoeging van titel 2 in boek XII “Recht van de elektronische economie” van het Wetboek van economisch recht, en houdende invoeging van de definities eigen aan titel 2 van boek XII en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan titel 2 van boek XII, in de boeken I, XV en XVII van het Wetboek van economisch recht, Parl.St. 2015-16, nr. 1893/002. 
Wetsontwerp houdende wijziging van het burgerlijke procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St. 2014-15, nr. 1219/005. 
Advies van de Nationale arbeidsraad nr. 1995 bij het wetsontwerp houdende wijziging van het burgerlijk procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St. Kamer 2014-15, nr.1219/003. 
Wetsontwerp houdende wijziging van het burgerlijk procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St. 2014-15, nr.1219/001. 
Toelichting bij het wetsvoorstel tot introductie van nieuwe telecommunicatiemiddelen in de gerechtelijke en de buitengerechtelijke procedure, Parl.St., 1999-2000, nr. 38/1. 
 Rechtspraak 
GwH 16 juni 2016 nr. 93/2016. 
RvS 9 februari 2016 nr. 233.777. 
GwH 8 mei 2014 nr. 74/2014. 
GwH 14 februari 2008 nr. 15/2008. 
Cass. 25 april 2002. 
 Rechtsleer 
 Boeken 
ALLEMEERSCH, B., “De hervorming van justitie en de privaatrechtelijke rechtsbedeling” in H. BOCKEN (ed.), De gerechtelijke hervorming, Brugge, die Keure, 2012, xii + 246 p. 
BOCKEN, H., “Aanbevelingen aan de minister van justitie over de gerechtelijke hervorming” in H. BOCKEN (ed.), De gerechtelijke hervorming, Brugge, die Keure, 2012, xii + 246 p. 
BOUCKAERT, S., Documentloze vreemdelingen: Grondrechtenbescherming doorheen de Belgische en internationale rechtspraak vanaf 1985, Antwerpen, Maklu, 2007, 1150 p. 
CASTERMANS, M., Potpourri I: hervormingen m.b.t. de burgerlijke rechtspleging, Mechelen, Wolters Kluwer, 2016, v + 472 p. 
CERULUS, U., “Nieuwe wetgeving” in W. PINTENS en C. DECLERCK (eds.), Patrimonium 2016, Brugge, die Keure, 2016, 125-143. 
KESTEMONT, L. en SCHOUWKENS, P., Rechtswetenschappelijk schrijven, Leuven, Acco, 2012, 135 p.
LAENENS, J., BROECKX, K., SCHEERS, D. en THIRIAR, P., Handboek gerechtelijk recht, Antwerpen, Intersentia, 2012, xxviii + 853 p. 
MAES, B., CLIJMANS, N., VAN SCHEL, S. en VANLERSBERGHE, P., “Hervorming van de burgerlijke rechtspleging” in B. ALLEMEERSCH en P. TAELMAN (eds.), De hervorming van de burgerlijke rechtspleging door Potpourri I, Brugge, die Keure, 2016, 95. 
SCHEERS, D., “Spreken is zilver, schrijven is goud” in VAN DONINCK, J. en VAN DEN HOLLE, L., civiel procesrecht vandaag en morgen, Antwerpen, Intersentia, 2013, 47-71. 
SOMERS, S., “De gerechtelijke hervorming: contouren van het debat. Verslag van een expertenoverleg over de hervorming van justitie” in H. BOCKEN (ed.), De gerechtelijke hervorming, Brugge, die Keure, 2012, xii + 246 p. 
TAELMAN, P., “Potpourri en het notariaat” in A. WYLLEMAN (ed.), Rechtskroniek voor het notariaat deel 29, Brugge, die Keure, 2016, 43-77. 
TRAEST, M. en SAMYN, L., “Het recht op toegang tot de rechter in het Europese Internationaal Privaatrecht” in A. VAN OEVELEN, J. ROZIE en S. RUTTEN (eds.), Recht op toegang tot de rechter, Antwerpen, Intersentia, 2016, 45-63. 
VAN ORSHOVEN, P. en ALLEMEERSCH, B., Tussen gelijk hebben en gelijk krijgen, Leuven, Acco, 2015, 34. 
VAN ORSHOVEN, P., “Uitleiding” in B. ALLEMEERSCH en P. TAELMAN (eds.), De hervorming van de burgerlijke rechtspleging door Potpourri I, Brugge, die Keure, 2016, xi +160 p. 
VANLERBERGHE, B., “Het recht op toegang tot de rechter zoals gewaarborgd door artikel 6.1 EVRM. Algemene beginselen in het gerechtelijk recht” in A. VAN OEVELEN, J. ROZIE en S. RUTTEN (eds.), Recht op toegang tot de rechter, Antwerpen, Intersentia, 2016, 1-43. 
 Tijdschriften 
AERTS, B., “Je moet een eigen computer hebben om die van justitie te depanneren”, Juristenkrant nr. 232, 2011, 8-9. 
BIELEN, S. en MARNEFFE, W., “Digitalisering van de rechtspleging: de perceptie van Vlaamse advocaten”, RW nr. 35, 2015-2016, 1363-1376. 
BOONE, R., “2020: streefdatum voor een moderne justitie”, Juristenkrant nr. 290, 2014, 10-11. 
BOONE, R., “College stelt overkoepelende website voor hoven en rechtbanken voor”, Juristenkrant nr. 326, 2016, 4. 
BOONE, R., “Er is geen blauwdruk voor de informatisering van Justitie”, Juristenkrant nr. 263, 2013, 8-9. 
BOONE, R., “Malaise bij justitie is een gedeelde verantwoordelijkheid”, Juristenkrant nr. 313, 2015, 1. 
BOONE, R., “Management binnen justitie is een revolutie, maar onvermijdbaar”, Juristenkrant nr. 204, 2010, 8-9. 
KEEREMAN, A., “Negen maanden conclusies mailen: succes met een ‘maar’”, Juristenkrant nr. 279, 2013, 7. 
MORIAU, I., en BOONE, R., “Meneer de minister, vergeet de wetgeving niet”, Juristenkrant nr. 191, 2009, 1-3. 
MOUGENOT, D., “Quelques plumes de phénix… Réflexions sur l’entrée en vigueur de certaines dispositions des lois sur la procédure électronique”, JT nr. 26, 2013, 489-495. 
NELISSEN, B., “België scoort ‘onvolledig’ op EU Justice Scoreboard’, Juristenkrant nr. 348, 2017, 3. 
PETILLION, F., “Actualia”, RABG nr. 16, 2006, 1241-1248. 
PETILLION, F., “Actualia”, RAGB nr. 14, 2008, 920. 
PLETINCKX, Z., “Réorganisation judiciaire: le dossier électronique ne doit pas suivre le sort de projet Phénix”, JT nr. 6, 2015, 146-148. 
PONET, B. en LAMON, H., “Dagboek van een nieuwe justitie: een nieuw jaar, vol nieuwe moed”, Juristenkrant nr. 301, 2015, 11. 
PONET, B. en LAMON, H., “Mailen naar de griffie”, Juristenkrant nr. 262, 2013, 11. 
PONET, B., “De magistraten en de minister van Justitie”, Juristenkrant nr. 326, 2016, 13. 
SCHEERS, D. en THIRIAR, P., “De moeilijke weg naar een elektronisch dossier. Nieuwe procedureregels vanaf 1 januari 2013”, RW nr. 31, 2012-2013, 1237-1239. 
SCHEERS, D., “E-Justitie: een eerste aanzet”, Juristenkrant nr. 22, 2001, 6. 
STORME, M.E., “Het verrichten van rechtshandelingen door middel van nieuwe telecommunicatiemiddelen : de nieuwe wetsbepalingen ingekaderd in de algemene leer van de kennisgeving”, RW nr. 13, 2001, 433-447. 
VAN BOSSUYT, H. en HENROTTE, J.-F., “Le projet Phenix? Une révolution en marche”, JT nr. 38, 2006, 728-729. 
VAN BOSSUYT, H. en MAENHOUT, K., “De elektronische procesvoering in Phenix”, RW nr. 38, 20062007, 1542-1560. 
VAN BOSSUYT, H., “Informaticarevolutie is niet aan justitie voorbijgegaan”, Juristenkrant nr. 159, 2007, 15. 
VAN DER BIESEN, G., “Tijdloze wetten”, Juristenkrant nr. 252, 2012, 15. 
VAN SEVEREN, C., “Diversebepalingenwet van 14 januari 2013 beoogt werklastvermindering binnen justitie”, NNK nr. 3, 2013, 3-12. 
VANDENSCHUREN, J., “Dépôt des conclusions par courrier électronique ou télécopie”, JT nr. 40, 2016, 729-731. 
VANDERHAEGHEN, A., “Laattijdige neerlegging verzoekschrift ook buiten openingsuren griffie”, NJW nr. 272, 2012, 769. 
VERBEKE, R., “Nomen est omen”, Juristenkrant nr. 211, 2010, 10. 
VOET, S., “Elektronische griffie permanent open”, RW nr. 26, 2015-2016, 1002. 
X., “Automatisch en manueel”, Juristenkrant nr. 316, 2015, 18. 
X., “Centraal Strafregister: 80 procent”, Juristenkrant nr. 304, 2015, 14. 
X., “Computerisering: politierechtbanken en –parketten”, Juristenkrant nr. 241, 2012, 14. 
X., “Constructief overleg”, Juristenkrant nr. 326, 2016, 14. 
X., “De magistratuur verwacht te veel van de uitvoerende macht”, Juristenkrant nr. 313, 2015, 1213. 
X., “E-box en E-deposit”, NJW nr. 346, 2016, 571-572. 
X., “E-deposit”, Juristenkrant nr. 303, 2015, 14. 
X., “Elektronische neerlegging ook buiten openingsuren griffie”, NJW nr. 335, 2016, 67. 
X., “Elektronische procesvoering weer uitgesteld”, Juristenkrant nr. 302, 2015, 9. 
X., “Elektronische procesvoering”, NJW nr. 314, 2015, 11. 
X., “Exit gemeentelijk strafregister”, Juristenkrant nr. 298, 2014, 14. 
X., “Gene gewone”, Juristenkrant nr. 306, 2015, 14. 
X., “Help de helpdesk”, Juristenkrant nr. 233, 2011, 14. 
X., “Meer mailen”, Juristenkrant nr. 318, 2015, 14. 
X., “NICC”, Juristenkrant nr. 274, 2013, 14. 
X., “Pessimisten”, Juristenkrant nr. 335, 2016,18. 
X., “Phénix est-il en train de s’ébrouer?”, JT nr. 27, 2006, 515. 
X., “Raad van State 9 februari 2016”, RW nr. 15, 2016-2017, 584-586. 
X., “Raad van State 9 februari 2016”, T.Vreemd. nr. 2, 2016, 242-244. 
X., “Raad van State online”, NJW nr. 296, 2014, 109-110. 
X., “Raad van State online”, T.Gem. nr. 2, 2014, 148-149. 
X., “Start to scan”, Juristenkrant nr. 222, 2011, 14. 
X., “Turtelboom on tour”, Juristenkrant nr. 277, 2013, 18. 
X., “Verder digitaliseren”, Juristenkrant nr. 332, 2016, 18. 
X., “Versnelling hoger? ICT-plannen bij Justitie”, Juristenkrant nr. 312, 2015, 14. 
X., “Werkdruk wegens scannen”, Juristenkrant nr. 242, 2012, 14. 
ZAITI, C., “Que devient le projet Phenix? Suit et pas fin…”, JT nr. 19, 2007, 410. 
 Websites 
AGENTSCHAP INTEGRATIE EN INBURGERING, Raad van State vernietigt elektronische procedure Raad voor Vreemdelingsbetwistingen, www.kruispuntmi.be/nieuws/raad-van-state-vernietigtelektronische-proced…
BEHEERCOMITÉ INFORMATICA VAN DE RECHTERLIJKE ORDE, Voorstelling, www.juridat.be/bccg/nl/index.php?lg=nl&p=home
BOVÉ, L., Geens zet door met digitaliseren justitie, www.koengeens.be/news/2016/01/06/geenszet-door-met-digitaliseren-justit…
BOVÉ, L., Justitie lukt doorbraak om papiermolen vaarwel te zeggen, www.koengeens.be/news/2017/03/01/justitie-lukt-doorbraak-om-papiermolen…
BOVÉ, L., Justitie maakt digitale inhaalbeweging, www.koengeens.be/news/2017/02/17/justitiemaakt-digitale-inhaalbeweging
BOVÉ, L., Rechtszaken en vonnissen in 2017 eindelijk digitaal, www.koengeens.be/news/2016/11/10/rechtszaken-en-vonnissen-in-2017-einde…
CBPL, De Privacywet, www.privacycommission.be/nl/node/3908
CBPL, De risico’s bij verwerking van persoonsgegevens en wie is verantwoordelijke, www.privacycommission.be/nl/de-risicos-en-wie-is-verantwoordelijke
CBPL, Een informatiebeveiligingsbeleid, www.privacycommission.be/nl/eeninformatiebeveiligingsbeleid
CBPL, Wat is een gegevensverwerking?, www.privacycommission.be/nl/wat-is-eengegevensverwerking
CBPL, Wat zijn persoonsgegevens?, www.privacycommission.be/nl/wat-zijn-persoonsgegevens
DE MEYER, H., Digitalisering justitie: hoog tijd voor actie, www.advocatennet.be/videos/digitalisering-justitie-hoog-tijd-voor-actie…
EUROPEES E-JUSTITIEPORTAAL, Geautomatiseerde verwerking – België, https://ejustice.europa.eu/content_automatic_processing-280-BE-nl.do?cl…
FOD JUSTITIE, e-Deposit, http://justitie.belgium.be/nl/rechterlijke_orde/e-services/e-deposit/
FOD JUSTITIE, e-Deposit: het neerleggen van stukken, https://eservices.just.fgov.be/edeposit/nl_BE/login
FOD JUSTITIE, Minister Geens en juridische beroepen sluiten partnerschap voor een digitale justitie, http://justitie.belgium.be/nl/nieuws/Informatisering%20Justitie%20door%…
FOD JUSTITIE, Nieuwe centrale databank voor het NICC, http://justitie.belgium.be/nl/nieuws/justnews/news_2013-09-11
FOD JUSTITIE, Papieren dossiers verleden tijd dankzij JustScan, http://justitie.belgium.be/nl/rechterlijke_orde/hervorming_justitie/nie…
FOD JUSTITIE, Samenwerkingsakkoord tussen de federale overheid justitie en de juridische beroepen inzake informatisering, http://justitie.belgium.be/sites/default/files/protocolakkoord.pdf
FOD JUSTITIE, Stand van zaken informatisering justitie, http://justice.belgium.be/fr/nouvelles/communiques_de_presse/news_pers_…
GEENS, K., Justitieplan: een efficiëntere justitie voor meer rechtvaardigheid, http://cdn.nimbu.io/s/1jn2gqe/assets/Plan_justitie_18maart_NL.pdf, 88-94. 
GROOTJANS, D., e-Deposit ontlast griffie, advocaten zullen sneller kopie vonnis ontvangen, www.advocatennet.be/videos/e-deposit-ontlast-griffie-advocaten-zullen-s…
GROOTJANS, D., e-Deposit: wat kost het voor u als advocaat?, www.advocatennet.be/videos/edeposit-wat-kost-het-voor-u-als-advocaat/a4…
GROOTJANS, D., Volledige digitalisering justitie binnen handbereik. Mr. Dirk Grootjans roept confraters op om massaal gebruik te maken van e-Deposit, www.advocatennet.be/videos/volledige-digitalisering-justitie-binnen-han…
LEMMENS, L., 80% van veroordelingen politierechtbanken automatisch in Centraal Strafregister, www.legalworld.be/legalworld/80-procent-van-veroordelingen-politierecht…
MAES, L., L’année écoulée a été marquée par l’informatisation, www.avocatsnet.be/videos/lannecoule-a-t-marque-par-linformatisation/a48…
NOTARIUS, Het notariaat sluit partnerschap met FOD Justitie inzake ICT, https://enotariusnl.be/2016/06/23/het-notariaat-sluit-partnerschap-met-…
ORDE VAN VLAAMSE BALIES, Raad van State stelt OVB in het gelijk – beroep tegen KB procedure RvV, www.ordeexpress.be/artikel/110/1396/raad-van-state-stelt-ovb-in-het-gel…
PARRILLI, D. M., De elektronische procesvoering: stand van zaken in België, timelex.eu/nl/blog/detail/de-elektronische-procesvoering-stand-van-zaken-in-belgi. 
RAAD VAN STATE, Elektronische procesvoering voor de Raad van State, www.raadvstconsetat.be/?page=e-procedure&lang=nl&q=raad
RAAD VAN STATE, Elektronische procesvoering voor de Raad van State mogelijk vanaf 1 februari 2014, www.raadvanstate.be/?page=news&lang=nl&newsitem=184
RAAD VAN STATE, Nietigverklaring besluit elektronische procesvoering voor de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen, www.raadvanstate.be/?page=news&lang=nl&newsitem=307
VERCRAEYE, K., 3 tips voor digitale advocatuur, www.advocatennet.be/videos/3-tips-voor-digitaleadvocatuur/a4716
VERSTREPEN, K., Hof van Beroep Antwerpen stuurt digitale kopie van arresten naar advocaten, www.advocatennet.be/videos/hof-van-beroep-antwerpen-stuurt-digitale-kop…
VOGELAERE, I., E-box en e-deposit binnenkort van start, www.legalworld.be/legalworld/E-box-ene-deposit-binnenkort-van-start.htm…
X., De vervangende confrater, http://justitie.belgium.be/sites/default/files/downloads/e-deposit__de_…
X., Digitalisering justitie stap dichterbij met e-box, www.onlineadvocaat.be/artikels/digitaliseringjustitie-stap-dichterbij-m…
 
NEDERLAND 
 Wetgeving 
Besluit van 13 juli 2016 houdende regels betreffende de digitale rechtsgang in het burgerlijk en bestuursrecht (Besluit digitalisering burgerlijke procesrecht en bestuursrecht). 
Wet van 13 juli 2016 tot wijziging van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en de Algemene wet bestuursrecht in verband met de vereenvoudiging en digitalisering van het procesrecht (KEI I-wet) 
Besluit van 1 juli 2012 elektronische indiening dagvaarding. 
Wet van 8 maart 2012 tot aanpassing van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering ter invoering van de elektronische indiening van een dagvaarding (Wet elektronische indiening dagvaarding). 
Wet van 20 maart 2008 tot afschaffing procuraat en invoering elektronische rol. 
Wet van 4 juni 1992 houdende algemene regels van bestuursrecht (Algemene wet bestuursrecht, Awb.). 
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv.). 
Procesreglement eKanton. 
Voorbereidende werken 
Kamernota van 12 januari 2012, Aanpassing van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering ter invoering van de elektronische indiening van een dagvaarding, Tweede Kamer der StatenGeneraal, Kamerstukken 32695. 
Memorie van toelichting, Wijziging van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en de Algemene wet bestuursrecht in verband met de vereenvoudiging en digitalisering van het procesrecht, Kamerstukken 34059, nr. 3. 
Voorstel tot wijziging van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en de Algemene wet bestuursrecht in verband met de vereenvoudiging en digitalisering van het procesrecht. 
Memorie van toelichting, Aanpassing van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering ter invoering van de elektronische indiening van een dagvaarding, Tweede Kamer der StatenGeneraal, 2010-2011, Kamerstukken 32695.
 Rechtsleer 
 Tijdschriften 
DONNERS, H., JACOBS, M.J. en VINK, J.M.I., “Modernisering van procesrecht in civiele zaken en bestuurszaken: de rechter gaat digitaal!”, AA, 2016, 971-975. 
ERNSTE, P.E., “De eKantonrechter van start”, TBR nr. 7, 2014, 637-641. 
JONGBLOED, A.W., “Burgerlijk procesrecht: risico’s bij digitaal procederen”, TvPP, 2015, 16-20. 
LANGELER, J.W., “Burgerlijk procesrecht: de eKantonrechter”, TvPP, 2015, 67-69. 
MODDERMAN, C.B., “VAR-verslag: digitalisering in het bestuursprocesrecht”, NTB 12, 2014, 1-8. 
REILING, D., “Digitaal procederen wordt normaal”, CR nr. 1, 2015, 1-8. 
WEFERS BETTINK, H.W., “Digitaal procederen in het civiele recht”, CR nr. 4, 2015, 1-13. 
X., “De eKantonrechter nu ook toegankelijk voor advocaten”, NJB, 2014, 971.
X., “Eerste zaak voor de Kantonrechter”, NJB, 2014, 237. 
X., “Impuls voor vereenvoudiging en digitalisering rechtspraak”, NJB, 2013, 1533. 
X., “Ook online rechtspraak voor burgers bij de eKantonrechter”, NJB nr. 24, 2014, 1220. 
 Websites 
BALIE+, Digitaal documentmanagement voor advocaten, wat voegt het toe?, http://advocaat.balieplus.nl/2016/10/digitaal-documentmanagement-voor-a…
DE RECHTSPRAAK, ‘Pas verplicht digitaal procederen als we helemaal zeker zijn’: 7 vragen en antwoorden aan KEI-directeur Monique Commelin, www.rechtspraak.nl/Organisatie-encontact/Organisatie/Raad-voor-de-recht…
DE RECHTSPRAAK, Modernisering rechtspraak, www.rechtspraak.nl/kei
DE RECHTSPRAAK, Programma Kwaliteit en Innovatie (KEI) van de Rechtspraak, www.rechtspraak.nl/Voor-advocaten-en-juristen/modernisering-rechtspraak…
EJURE, De rechtspraak van morgen: begrijpelijk, snel, en digitaal!, www.ejure.nl/2015/08/derechtspraak-van-morgen-begrijpelijk-snel-en-digi…
JANSEN, K., Voor wie geldt de verplichting tot digitaal procederen?, http://kijkopkei.nl/digitaalprocederen/voor-wie-geldt-de-verplichting-t…
RIJKSOVERHEID, Privacykader Digitaal Procederen in het Civiele en Bestuursrecht (KEI), www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2015/10/15/ek-bijlage-voorste…
RIJKSOVERHEID, Programma Kwaliteit en Innovatie rechtspraak (KEI), www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/rechtspraak-en-geschiloplossing/inhoud…
RUITENBEEK, F., Koppeling met het aansluitpunt (ASP), http://kijkopkei.nl/digitaalprocederen/koppeling-aansluitpunt-asp-advoc…
RUITENBEEK, F., Tijdstip(pen) van inwerkingtreding, http://kijkopkei.nl/kei-algemeen/tijdstippenvan-inwerkingtreding/
TEUBEN, K., Digitaal procederen en buitenlandse procespartijen, http://kijkopkei.nl/digitaalprocederen/digitaal-procederen-en-buitenlan…
TEUBEN, K., Elektronische indiening processtukken, http://kijkopkei.nl/digitaalprocederen/elektronische-indiening-processt….  
TEUBEN, K., Indienen van stukken langs andere dan elektronische weg, http://kijkopkei.nl/digitaalprocederen/indienen-stukken-dan-elektronisc…
TEUBEN, K., Procederen op papier, http://kijkopkei.nl/digitaal-procederen/procederen-op-papier/
X., Digitaal procederen professionele partijen, www.navigator.nl/document/ide0e37168777647178c20159021c37bd2?ctx=WKNL_C…
X., Digitalisering procesrecht in hoger beroep en cassatie, www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/34138_digitalisering_procesrecht
X., E-kantonrechter procedure voor iedereen toegankelijk, https://empathylaw.wordpress.com/2014/06/03/e-kantonrechter-procedure-v…
X., Invoeringswet vereenvoudiging en digitalisering procesrecht, www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/34212_invoeringswet
X., Toegang tot kantonrechter blijft gewaarborgd, http://rechtennieuws.nl/46144/toegang-totkantonrechter-blijft-gewaarbor…
X., Vereenvoudiging en digitalisering van het procesrecht, www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/34059_vereenvoudiging_en

Universiteit of Hogeschool
Master in de Rechten, afstudeerrichting Rechtsbedeling
Publicatiejaar
2017
Promotor(en)
Stefaan Voet
Kernwoorden
Share this on: