Nussbaum op de PAAZ in AZ Klina: een praktische toepassing van de capabilities approach

Liese Berkvens
Persbericht

Nussbaum op de PAAZ in AZ Klina: een praktische toepassing van de capabilities approach

Mogelijkheden zoeken waar er geen meer lijken te zijn

De scriptie van Liese Berkvens vertaalt een theorie die menselijk welzijn centraal zet, in een all-in-one pakket, om het psychiatrische veld te helpen de huidige uitdagingen aan te gaan. De nood voor deze hervorming is hoog nu de zorg voor mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid meer en meer in handen van de samenleving wordt gelegd. Het werk reikt een breder perspectief op zorg aan. Het verbindt de kracht van de sociale en (para-)medische disciplines en stelt de mens en diens keuzevrijheid centraal in het opzetten van een behandeling rond de patiënt.

De capabilities approach is een normatief denkkader, gebaseerd op menselijke vrijheid. Het is een theorie die tien criteria voorstelt waaraan het leven van mensen moet voldoen, opdat ze de mogelijkheid hebben te kiezen voor een (voor hen) optimaal leven. Nussbaum, de auteur van deze theorie, stelt de mens en diens keuzevrijheid centraal. De criteria omvatten onder andere: “de mogelijkheid hebben om samen met anderen te leven”, “een eigen mening vormen”, “lichamelijk onschendbaar te zijn”… Dit lijken op het eerste zicht misschien zaken die niet direct van belang zijn in een psychiatrische setting. Het tegendeel is echter waar: mensgerichte zorg en de focus op welzijn helpen in het proces van herstel.

In psychiatrische afdelingen of ziekenhuizen bestaat nog steeds een zeer medische kijk op patiënten, wat stigmatiserend werkt. Stigmatiserend wil zeggen dat mensen zichzelf als falend en minderwaardig gaan bekijken. Dat komt omdat ze niet worden behandeld als iemand die zelf de touwtjes in handen kan nemen. De scriptie is geen aanval op de huidige psychiatrische zorg, ze plaatst wel enkele terechte vraagtekens.

De theorie van Nussbaum stelt voorop dat mensen alle mogelijkheden hebben om hun leven ten volle te kunnen leven. Een belangrijk punt in de theorie is dat mensen nog steeds zelf kunnen kiezen wat ze doen met hun leven; ze hebben zelfbeschikking en ze blijven dat hebben.

Het werk van Liese Berkvens introduceert dit, voor de zorg inspirerende, innovatieve denken, in de praktijk van een psychiatrische setting in een algemeen ziekenhuis. Na een grondige filosofisch-ethische evaluatie is de theorie omgezet in twee hanteerbare vragenlijsten. De sociale dienst of andere medewerkers in een psychiatrische afdeling of ziekenhuis kunnen de opgenomen vragen gebruiken om de patiënt beter en breder te leren kennen en zijn noden te ontdekken. De vragen zijn, in een beperkte testfase, afgenomen in gesprekken met patiënten en vanuit hun perspectief bruikbaar bevonden. Deze gesprekken zijn opgenomen in de scriptie en illustreren de nood aan een bredere kijk op mensen.

In de weergave van de gesprekken leest u dat patiënten zich vaak afgeschreven voelen, maar dat ze ook momenten hebben waarin ze hoop koesteren. Door de specifieke en open manier van vragen stellen, komen hun wensen en gevoelens volledig tot hun recht. De capabilities approach kan mee verandering brengen in hun leven.

Tijdens de opname kan het team dat rond de patiënt werkt, doelen voorop stellen aan de hand van de capabilities. Zij kunnen met een geoperationaliseerde lijst van de tien capabilities van Nussbaum nagaan waar de patiënt zelf aan wil werken en waar nog aan gewerkt moet worden. Op deze manier kan de evolutie in de opname op meerdere domeinen worden besproken. Wanneer aan het begin van de opname met de patiënt een gesprek wordt gevoerd aan de hand van de capabilities, kom je meer over de patiënt te weten en werkt de opname in twee richtingen. Patiënten voelen dat ze worden gehoord in hun eigen behandeling, doordat er grondig met hen wordt gesproken en ze als actor benaderd worden.

Met een voorbeeld met de capability dat mensen in staat moeten zijn om sociale banden te onderhouden, wordt de verandering die mensen kunnen geven aan hun leven, accuraat geïllustreerd. In een psychiatrische afdeling kan op die sociale banden worden ingespeeld door de leefomgeving van de patiënt te leren kennen en hem actief mee te betrekken bij de zorg en behandeling. Dat maakt het na de opname makkelijker voor de patiënt om terug te keren naar de eigen leefomgeving. Het is immers na het ontslag, wanneer mensen terug naar huis keren, dat het vaak misgaat. Mensen hervallen in hun oude gewoontes omdat ze niet meer ondersteund worden en zo verwaarlozen ze vaak hun therapie of medicatie. Een louter medische benadering geeft hier geen antwoord op. Wanneer er echter een bredere kijk wordt gehanteerd tijdens de opname van de patiënten worden deze problemen in de context en leefomgeving sneller opgemerkt. Een interdisciplinaire samenwerking, ondersteund door de capabilities approach, zoals onderzocht in de scriptie, biedt een oplossing die tegemoet komt aan de nieuwe uitdagingen.

Eén van deze uitdagingen is de druk van de vermaatschappelijking. Dat wil zeggen dat mensen in hun eigen omgeving verzorgd worden en zo bij voorkeur niet in een centrum of institutie belanden. De focus van de zorg verschuift hierdoor naar de leefwereld van de patiënt. Deze tendens heeft nood aan een nieuwe kijk op zorg en herstel. De scriptie reikt een nieuwe benadering aan en legt de nadruk op de mogelijkheden van mensen om alle ondersteuning te krijgen die nodig is.

Als u weet dat één op vier Belgen kampt met psychisch onbehagen (http://health.belgium.be), is de kans ook voor u reëel dat u in een voorziening wordt opgenomen. Dit wekt misschien een onbehaaglijk gevoel bij u op, maar probeer u voor te stellen dat u opgenomen wordt. De vraag is dan of u wilt behandeld worden vanuit uw ziektebeeld en op basis van diagnostische en medische criteria. Of wilt u liever een geïntegreerde behandeling waarbij naast het medische ook het sociale, het relationele en het persoonlijke een plaats krijgen? De scriptie van Liese Berkvens is een oproep voor de tweede optie.

Bibliografie

Nussbaum op de PAAZ in AZ Klina: een praktische toepassing van de capabilities approach

Referentielijst

Amnesty International. (2015). UAE: Three women held in secret detention over tweets. Geraadpleegd op: www.amnesty.org

Arum, S., & Schoorl, R. (2015), Sociale (wijk)teams in vogelvlucht State of the art najaar 2014. Movisie: Utrecht. Geraadpleegd op: https://www.movisie.nl/

Benbow, S., Rudnock, A., Forchuk, C., & Edwards, B. (2014). Using a capabilities approach to understand poverty and social exclusion of psychiatric survivors. Disability & society. 29:7, 1046-1060.

Blok & den Braber. (2015). Bijdrage aan eigentijdse theorie en praktijk van het sociaal werk: capability approach. Maatwerk. 2, 10-11.

Brinkman, J. (2009). Voor de verandering: Praktische inleiding in de agogische theorie. Groningen: Noordhoff Uitgevers.

Centrum voor Ziekenhuis- en Verplegingswetenschap, Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde, Faculteit Geneeskunde. (2009). Onderzoek naar de toekomst van transmurale zorgpaden binnen Vlaanderen. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven.

Cox, N., & Van der Vorst, L. (2015). Kwaliteit van hulpverlening: legitimatie-clash van het sociaal werk. Geraadpleegd op: 6/5/2015 op sociaal.net

de Mönnink, (2012). De gereedschapskist van de maatschappelijk werker: cliëntgericht multimethodisch maatschappelijk werk. Amsterdam: ReedBusiness.

De Vylder, K. (2010). Professionalisering sociaal werk: niet ophokken maar passioneren. Alert 36:5, 8-14.

Decoster, A. Het BBP doorheen tijd en ruimte. (2010). In Decoster, A. (ed.), Economie: een inleiding, 567-568, Leuven: Universitaire Pers Leuven.

den Braber, C. (2013). The introduction of the capability approach in social work across a neoliberal Europe. Journal of Social Intervention, 22:4, 61-77.

den Braber, C. (2015). Factsheet: The capability approach n.a.v. het artikel ‘The introduction of the capability approach in social work accros [sic] a neoliberal Europe”.

Deneulin, S. (z.d.), The Capability Tradition: A Note on Two Interpretations. Geraadpleegd op 20/3/2015 op: https://www.ids.ac.uk

Desmet, M., De Bodt, G., Fruyt, P., Delye, S., Londot, A., Gosset, C., & Van Hecke, A. (2014). Sociaal werk in kaart gebracht: Ontwikkelen van een sturingsinstrument binnen sociaal werk in het ziekenhuis. Vervolgonderzoek: psychiatrische ziekenhuizen. Brussel: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Desnerck, G., Vanderstraeten, A., & Verbruggen, A. (2008). Sociologische verbeelding: visie en vizier. Gent: Academia Press.

Dilts, R. (z.d.). From Coach to Awakener. Geraadpleegd op 9/5/2015 op: http://theperformancesolution.com/

Driessens, K., & Geldof, D. (2008). Normatieve professionaliteit in het sociaal werk. Alert, 34:2, 66-75.

Ernst, E., & Willoughby, M. (1996). Doctors' authority. University of Exeter: Exeter in British Journal of General Practice, London, 627-628.

Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. (1950). Artikel 2. Geraadpleegd op 3/5/2015 op http://www.echr.coe.int/

Functieomschrijving ergotherapeut neuropsychiatrie AZ Klina, (z.d.).

Functieomschrijving psychiatrisch verpleegkundige neuropsychiatrie AZ Klina, (z.d.).

Functieomschrijving psycholoog neuropsychiatrie AZ Klina, (z.d.).

Functieomschrijving psychomotorisch therapeut neuropsychiatrie AZ Klina, (z.d.).

Functieomschrijving sociale dienst neuropsychiatrie AZ Klina, (z.d.).

Garavan, M. (2013). Dialogical practice in social work: towards a renewed humanistic method. Journal of Social Intervention, 22:1, 4-20.

Gecoördineerde wet op de ziekenhuizen en andere verzorgingsinstellingen. (2008). Geraadpleegd op 14/5/2015 op: http://www.ejustice.just.fgov.be/

Gids naar een betere geestelijke gezondheidszorg: door de realisatie van zorgcircuits en zorgnetwerken. Geraadpleegd op 10/3/2015 op: http://www.psy107.be/site/site.asp?id=23&lv=2

Gradener, J, & Spierts, M. (2006). Empowerment of Social Service professionals. In Duyvendak, J. W., Knijn, T., & Kremer, M. (reds.), Policy, People, and the New Professional: De-professionalisation and Re-professionalisation in Care and Welfare, 164-180, Amsterdam University Press: Amsterdam.

Harmsen M, Giesen P, Martijn L, Mettes Th, Verstappen W, Nijhuis-van der Sanden R, & Wensing M. (2009). Patiëntveiligheid in de Nederlandse eerstelijnszorg anno 2009. Scientific Institute for Quality of Healthcare: Nijmegen. Geraadpleegd op 20/4/2015 op www.iqhealthcare.nl

Hayashi, N., Miyabi, I., Imai, A., Yoshizawa, Y., Utsumi, K., Ishikawa, Y., et al. (2012). Post-hospitalization course and predictive signs of suicidal behaviour of suicidal patients admitted to a psychiatric hospital: a 2-year prospective follow-up study. BMC Psychiatry. 12, 186.

Hermans, K., & Desair, K. (2009). Sociaal werk de toekomst in! Leuven: Centrum voor sociologisch onderzoek K.U. Leuven.

Human Rights Watch. (2014), United Arab Emirates: Women’s Rights. Geraadpleegd op 2/5/2015 op http://www.hrw.org/

International Federation of Social Workers. (2014), Global Definition of Social Work. Geraadpleegd op 27/1/2015 op http://ifsw.org/

Ke, M. K., Blazeby, J. M., Strong, S., Carroll, F. E., Ness, R. A., & Hollingworth, W. (2013). Are multidisciplinary teams in secondary care cost-effective? A systematic review of the literature. Cost Effeectiveness and Resource Allocation, 11:7.

Kerson, T. S., & McCoyd, J. L. M. (2013). In response to need: an analysis of social work roles over time. Social Work. 58:4 p: 333-343

Maehira, Y.  Chowdhury, E. I.,  Reza, M.,  Drahozal, R.  Gayen, T. K.,  Masud, I. et al. (2013). Factors associated with relapse into drug use among male and female attendees of a three-month drug detoxification–rehabilitation programme in Dhaka, Bangladesh: a prospective cohort study. Harm Reduction Journal. 10:14.

Nussbaum, M. (2012a). Mogelijkheden scheppen: een nieuwe benadering van de menselijke ontwikkeling. Amsterdam: Ambo

Nussbaum, M. (2012b). Who is the happy warrior? Philosophy, happiness research and public policy. Int Rev Econ: Springer-Verlag 335-361.

Organisatie van de gezondheidszorg (2012). Geraadpleegd op 27/4/2015 op http://www.belgium.be/

Patiëntenrechten (n.d.). Geraadpleegd op: http://www.patientenrechten.be/patientenrights, op 29/3/2015.

Patil, T., & Giordano, J. (2010). On the ontological assumptions of the medical model of psychiatry: philosophical considerations and pragmatic tasks. Philosophy, Ethics, and Humanities in Medicine, 5:3.

Payne, M. (1997). The three pillars of social work. Manchester: Department of Applied Community Studies.

Prochaska, J. O., & DiClemente, C. C. (1982). Transtheoretical therapy: toward a more integrative model of change. Psychotherapy: theory, research and practice. 19:3, 276-288.

Prochaska, J. O., & DiClemente, C. C. (1992). In search of how people change: application to addictive behaviors. American Psychologist, 47:9, 1102-1114.

Psychiatrisch ziekenhuis Sint-Camillus. Het ontslag. Geraadpleegd op http://www.sint-camillus.be/html/patientONTSLAG.html op 15/3/2015

Remmerswaal, J. (2006). Handboek groepsdynamica: een inleiding op theorie en praktijk. Soest: Uitgeverij H. Nelissen.

Robeyns, I. (2003). The capability approach: an interdisciplinary introduction. Amsterdam: University of Amsterdam.

Robeyns, I. (2005). The capability approach: a theoretical survey. Journal of human development, 6:1, 93-114.

Samenwerkingsinitiatieven EersteLijnsgezondheidszorg. (z.d.), Eerstelijnsgezondheidszorg. Geraadpleegd op 26/4/2015 op http://www.vlaamsesels.be

Schokkaert, E. De Consument. (2010). In Decoster, A. (ed.), Economie, 178-181, Leuven: Universitaire Pers Leuven.

Simon, J., Anand, P., Gray, A., Rugkasa, J., Yeeles, K., & Burns, T. (2013). Operationalising the capability approach for outcome measurement in mental health research. Social science & medicine. 98, 187-196.

Sok, K., van den Bosch, A., Goeptar, H., Sprinkhuizen, A., & Scholte, M. (2013). Sociaal werk in de wijk: actuele analyse van sociale wijkteams. Libertas: Utrecht. Geraadpleegd op 15/4/2015 op http://www.sociaalwerkindewijk.nl/

Spierts, M. (z.d.), Professionalisering. Body Of Knowledge: Sociaal Werk. Movisie: Utrecht. Geraadpleegd op: http://bodyofknowledgesociaalwerk.nl

Teng, C-I., Hsiao, F-J., & Chou, T-A. (2010). Nurse-perceived time pressure and patient perceived care quality. Journal of nursing management. 18:3, 275-284.

Theobald, H. Occupational control: New balances between state, market and family. Business consultancy and social care work in Germany during the 1990s. (2003). In Svensson, L. G. & Evetts, J. (eds.) Comparative studies of Continental and Anglo-American professions, 123-138. Göteborg: Göteborg University.

Thompson, J. B. (2013). Connecting theory to practice: Karl Barth, capability theory and psychiatric social work. Pastoral Psychol, 62.

Tsakitzidis, G. & Van Royen, P. (2012). Leren interprofessioneel samenwerken in de gezondheidszorg. Antwerpen: Standaard Uitgeverij

Ups en Downs (z.d.). Tips voor advocaten bij de gedwongen opname van een cliënt in een psychiatrische instelling. Gent: Ups en Downs vzw en Brussel: Orde van Vlaamse Balies. Geraadpleegd op: http://www.upsendowns.be/docs/brochure%20advocaten%20150dpi.pdf op: 18/4/2015

van Bergen, A-M. (2013), Sociaal werk in de wijk: Sociaal werk en ggz: samen sterker voor een gezondere buurt. Geraadpleegd op 23/4/2015 op www.sociaalwerkindewijk.nl

Van Braeckel, L. (2014). Bewegen is genezen. Weliswaar, 120, 28-29.

van Ewijk, H. (2010). Maatschappelijk werk in een sociaal gevoelige tijd. Amsterdam: Uitgeverij SWP.

Verbruggen, A., Tuteleers, P., Gryp, D., & Ponteur, F. (2012). Sociaal <weer>werk: positionering vanuit beroepsethie. Gent: Academia Press.

Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen. (z.d.), Het huis: hoe veranderen mensen hun gedrag? Geraadpleegd op 22/4/2015 op www.vad.be/hethuis

Verzelen, W. (2014), 1919 Infirmières-visiteuses (verpleegsters-bezoeksters): De eerste grensstrijd van het maatschappelijk werk. Geraadpleegd op www.canonsociaalwerk.eu op 3/5/2015

Vlaams Centrum Schuldbemiddeling. (z.d.). 10 jaar collectieve schuldenregeling: Visie, ervaringen en aanbevelingen van de erkende instellingen voor schuldbemiddeling in Vlaanderen. Geraadpleegd op 222/4/2015 op http://www.vlaamscentrumschuldenlast.be

Vloet, L., van den Hof, S., & Marttin, I. (2011), Ontslaggericht werken: winst voor patiënt en ziekenhuis. Tijdschrift voor verpleegkundigen, 6, 55-61.

Wallcraft, J. (2010). Powerpoint: The capabilities approach in mental health: what are the implications for research and outcome measurement? Geraadpleegd op 27/1/2015 op http://www.nottingham.ac.uk/sociology/pdfs/qrmh/keynote-addresses/jan-w….

Wallcraft, J. (2011). Service user’s perceptions of quality of life measurement in psychiatry. Advances in psychiatric treatment. 17, 266-274.

Wells, T. (z.d.) Sen’s Capability Approach. Geraadpleegd op 12/3/2015 op http://www.iep.utm.edu/sen-cap/

Werkgroep beroepsprofiel van de Vlaamse Hogescholen. (z.d.). Studie 19: Beroepsprofiel van de Maatschappelijk Werker (m/v). Geraadpleegd op 12/3/2015 op http://www.vlor.be

Wikipedia. (2015). Economy of the United Arab Emirates. Geraadpleegd op 2/5/2015 op http://en.wikipedia.org/

World Health Organization. (2002). The world health report 2002: reducing risks, promoting healthy life. Switzerland: World Health Organization.

Zorgplannen neuropsychiatrie AZ Klina, (z.d.)

Zorgzoeker.be (z.d.). Wat verstaan we onder gezondheidszorg [?]. Geraadpleegd op 27/4/2015 op https://www.zorgzoeker.be/gezondheidzorg

Universiteit of Hogeschool
Sociaal werk
Publicatiejaar
2015
Promotor(en)
Hedda Simons
Kernwoorden
Share this on: