HPV-vaccinatie van seksueel actieve vrouwen: zin of onzin?

Karen Gilles
Persbericht

HPV-vaccinatie van seksueel actieve vrouwen: zin of onzin?

Seksueel actieve vrouwen vaccineren tegen baarmoederhalskanker: zin of onzin?

Baarmoederhalskanker is wereldwijd de derde meest voorkomende kanker bij vrouwen. Hoewel screening het ontstaan van baarmoederhalskanker en het aantal daaraan gelinkte sterfgevallen vermindert, blijft de kanker een belangrijk publiek gezondheidsprobleem in Europa met naar schatting 31.000 gevallen en 14.000 doden in 2004. Volgens data van het Belgische Kankerregister zouden in België jaarlijks 600 gevallen van baarmoederhalskanker voorkomen en zijn de totale geschatte jaarkosten voor baarmoederhalskanker 6,5 miljoen euro.

HPV als boosdoener

Baarmoederhalskanker ontwikkelt zich na een besmetting met het Humaan Papilloma Virus (HPV). Dit virus is een van de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen. Hoewel de meeste HPV-infecties spontaan door het lichaam opgelost worden binnen een periode van 6 maanden tot 2 jaar, kunnen infecties met hoogrisicotypes van HPV zich ontwikkelen tot verschillende soorten van kanker: kanker van de baarmoederhals, vulva, vagina, anus, penis en mond- en keelholte. Infecties met laagrisico HPV-types kunnen onder andere genitale wratten veroorzaken.

Preventief vaccinatieprogramma

Momenteel zijn er in België twee preventieve HPV-vaccins beschikbaar die ingezet worden in de strijd tegen baarmoederhalskanker. Gardasil® is een vaccin dat beschermt tegen 4 HPV-types: 2 hoogrisicotypes en 2 laagrisicotypes. Cervarix® is een vaccin dat beschermt tegen 2 hoogrisicotypes. Idealiter zou een HPV-vaccin gegeven moeten worden aan jongadolescenten voordat ze seksueel actief zijn aangezien HPV doorgegeven wordt via genitaal contact. In België wordt HPV-vaccinatie aangeraden op een leeftijd van 12 jaar, met een terugbetaald catch-upprogramma tot 18 jaar. Op die manier is het merendeel van de gevaccineerde meisjes nog niet seksueel actief. Maar heeft het vaccin enkel zijn beschermende waarde indien het aan maagden toegediend wordt? Of hebben seksueel actieve vrouwen ook baat bij een vaccinatie?

Vaccinatie van seksueel actieve vrouwen

Uit een studie van de FUTURE II Study Group (studiegroep samengesteld uit onderzoekers uit verschillende landen) blijkt dat vrouwen die seksueel actief zijn, én mogelijk reeds een HPV-besmetting opliepen in het verleden, baat hebben bij vaccinatie. Vrouwen die al besmet zijn met één van de vier HPV-vaccintypes ondervinden voordeel van de toediening van het vaccin omdat ze op die manier beschermd worden tegen infecties en ziekten veroorzaakt door de nog resterende HPV-vaccintypes. De FUTURE II Study Group adviseert sterk om alle seksueel actieve vrouwen te betrekken in een vaccinatieprogramma. Eerst en vooral omdat infectie met alle 4 de HPV-vaccintypes eerder uitzonderlijk is. Het vaccin kan zijn werk dus nog doen voor de andere HPV-types. Daarnaast hebben vrouwen die reeds in het verleden een infectie opliepen met één of meerdere HPV-vaccintypes meer kans om een nieuwe infectie op te doen met de nog resterende types. Vaccinatie van deze vrouwen blijkt erg efficiënt om hen te beschermen tegen toekomstige besmettingen.

Het kruisbeschermend effect van de beschikbare HPV-vaccins

Zoals eerder aangegeven zijn er op dit moment slechts 2 vaccins beschikbaar die preventief ingezet kunnen worden tegen een HPV-besmetting: Gardasil en Cervarix. Beide vaccins beschermen tegen HPV-types 16 en 18, die wereldwijd de meeste gevallen van baarmoederhalskanker veroorzaken. Naast deze types zijn er nog 5 andere HPV-types die geassocieerd worden met baarmoederhalskanker.  Tegen deze 5 types bestaat geen specifiek vaccin. Uit onderzoek van Wheeler et al. blijkt echter dat er bij toediening van Gardasil of Cervarix een kruisbeschermend effect optreedt voor de andere kankerverwekkende HPV-types. Het aantal infecties met deze HPV-types neemt af, er worden minder afwijkende uitstrijkjes vastgesteld en ook het aantal gevallen van kanker veroorzaakt door deze types daalt. Deze vaststelling bevestigt nogmaals de meerwaarde van het uitbreiden van het vaccinatieprogramma met seksueel actieve vrouwen.

En nu praktisch?

Vaccinatie met een HPV-vaccin speelt een belangrijke rol in de preventie van baarmoederhalskanker. De bescherming die een vaccin biedt, is tweeledig. Enerzijds zijn vrouwen door het vaccin beschermd tegen HPV-vaccintypes waarmee ze nog niet besmet werden. Anderzijds is er na toediening van een vaccin een kruisbeschermend effect waarneembaar op andere kankerverwekkende HPV-types waarvoor nog geen vaccin beschikbaar is. Maar seksueel actieve vrouwen betrekken in het vaccinatieprogramma brengt ook een kostenplaatje met zich mee. Vooraleer men deze bevindingen in een concreet actieplan kan omzetten, zal er eerst een degelijke kosten-batenanalyse gemaakt moeten worden. Vrouwen kunnen zich natuurlijk ook op eigen kosten laten vaccineren. Het driedelige vaccinatieschema kost 412,20 euro, dokterskosten niet inbegrepen. Maar is gezondheidszorg geen taak van de overheid? Stof tot nadenken… 

 

Bibliografie

Bibliografie                                                                  Karen Gilles

Bakker, E., & van Buuren, H. (2009). Onderzoek in de gezondheidszorg. Groningen: Noordhoff Uitgevers.

Barr, E., & Gause, C.K., & Bautista, O.M., & Railkar, R.A., & Lupinacci, L.C., & Insinga, R.P., & et al. (2008). Impact of a prophylactic quadrivalent human papillomavirus (types 6, 11, 16, 18) L1 virus-like particle vaccine in a sexually active population of North American women. American Journal of Obstetrics & Gynecology, (198), 261.e1-261.e11.

Castellsagué, X., & Muñoz, N., & Pitisuttithum, P., & Ferris, D., & Monsonego, J., & Ault, K., & et al. (2011). End-of-study safety, immunogenicity, and efficacy of quadrivalent HPV (types 6, 11, 16, 18) recombinant vaccine in adult women 24-45 years of age. British Journal of Cancer, (105), 28-37.

Demarteau, N., & Van Kriekinge, G., & Simon, P. (2013). Incremental cost-effectiveness evaluation of vaccinating girls against cervical cancer pre- and post-sexual debut in Belgium. Vaccine, (31), 3962-3971.

Einstein, M.H., & Baron, M., & Levin, M.J., & Chatterjee, A., & Edwards, R.P., & Zepp, F., & et al. (2009). Comparison of the immunogenicity and safety of CervarixTM and Gardasil® human papillomavirus (HPV) cervical cancer vaccines in healthy women aged 18-45 years. Human Vaccines, (10), 705-719.

Hildesheim, A., & Herrero, R., & Wacholder, S., & Rodriguez, A.C., & Solomon, D., & Bratti, M.C., & et al. (2007). Effect of Human Papillomavirus 16/18 L1 Viruslike Particle Vaccine Among Young Women With Preexisting Infection. Journal of the American Medical Association, (298), 743-753.

Meyvis, I. (2012). Cursus OLOD 5 Wetenschappelijke Praktijkvoering 3. Bachelor in de Vroedkunde: AP Hogeschool Antwerpen Gezondheid en Welzijn.

Monsonego, J., & Zerat, L., & Syrjänen, K., & Zerat, J.C., & Smith, J.S., & Halfon, P. (2012). Prevalence of type-specific human papillomavirus infection among women in France: Implications for screening, vaccination, and a future generation of multivalent HPV vaccines. Vaccine, (30), 5215-5221.

Muñoz, N., & Kjaer, S.K., & Sigurdsson, K., & Iversen, O.E., & Hernandez-Avila, M., & Wheeler, C.M., & et al. (2010). Impact of Human Papillomavirus (HPV)-6/11/16/18 Vaccine on All HPV-Associated Genital Diseases in Young Women. Journal of the National Cancer Institute, (102), 325-339. 

The FUTURE II Study Group. (2007). Prophylactic Efficacy of a Quadrivalent Human Papillomavirus (HPV) Vaccine in Women with Virological Evidence of HPV Infection. The Journal of Infectious Diseases, (196). 1438-1446.

Villa, L.L., & Costa, R.L.R., & Petta, C.A., & Andrade, R.P., & Paavonen, J., & Iversen, O.E., & et al. (2006). High sustained efficacy of a prophylactic quadrivalent human papillomavirus types 6/11/16/18 L1 virus-like particle vaccine through 5 years of follow-up. British Journal of Cancer, (95), 1459-1466.

Wheeler, C.M., & Kjaer, S.K., & Sigurdsson, K., & Iversen, O.E., & Hernandez-Avila, M., & Perez, G., & et al. (2009). The impact of Quadrivalent Human Papillomavirus (HPV; Types 6, 11, 16, and 18) L1 Virus-Like Particle Vaccine on Infection and Disease Due to Oncogenic Nonvaccine HPV Types in Sexually Active Women Aged 16-26 Years. The Journal of Infectious Diseases, (199), 936-944.