Raamwerk voor de evaluatie van locaties voor een duurzaam strafuitvoeringsproject
‘Detentie’ behoort voor velen tot de ver-van-mijn-bed-show. We willen die zware muren dan ook letterlijk zo ver mogelijk van ons gebouwd zien en er zo weinig mogelijk mee te maken hebben. Toch was dat het laatste jaar niet mogelijk: in de media werden we continu geconfronteerd met de schrijnende gevangenisproblematiek. Wantoestanden zoals overbevolking, werkdruk bij de cipiers, schending van de rechten van mensen/gedetineerden, en hoge recidivecijfers zijn maar enkele van de zaken die werden aangeklaagd. Het is in deze context dat vzw De Huizen met een nieuwe visie naar voor treedt: een duurzame strafuitvoering waarin kleinschaligheid, differentiatie en maatschappelijke integratie centraal staan en dus de kloof tussen de Belgische basiswet van 2005 en het huidige detentiebeleid wordt weggewerkt. Het doel van vzw De Huizen is dan ook om de resocialisatie van gedetineerden te bevorderen en de recidive cijfers te verbeteren.
Concreet wil vzw De Huizen de gevangenissen vervangen door detentiehuizen: dit zijn kleinschalige gebouwen die meer geïntegreerd zijn in de omgeving zoals bijvoorbeeld (rij)huizen of hoeves. Deze detentiehuizen zijn zodanig gedifferentieerd qua regime, beveiliging en programma, dat gedetineerden vanaf voorarrest tot vrijlating een volledig traject tussen deze detentiehuizen kunnen doorlopen, waarbij in elke fase van het traject “detentie op maat” kan voorzien worden. Dit traject wordt reeds van bij de veroordeling uitgestippeld in de regio of detentiestreek van de gedetineerde, dit met een duidelijke datum van invrijheidsstelling.
De nadruk komt op zorg te liggen in plaats van op bewaking. Een detentiehuis bestaat uit maximaal drie leefgroepen van tien gedetineerden. Deze detentiehuizen worden evenredig verspreid over het Belgische landschap. Rekening houdende met de totale gevangenisbevolking in België in 2014, bijna 12000 gedetineerden, zijn minstens 400 detentiehuizen en dus evenveel bijhorende locaties nodig die gespreid zijn over België en voldoen aan de visie van De Huizen. Er wordt verwacht dat deze nieuwe aanpak voor betere recidivecijfers zal zorgen en dus niet enkel maatschappelijk, maar ook economisch wenselijk is: de gevangenispopulatie zal dalen en dus zullen er op termijn minder detentiehuizen nodig zijn.
De einddoelstelling van deze masterproef is de ontwikkeling van een raamwerk voor de evaluatie van locaties van detentiehuizen. Met het raamwerk kan uit een aantal potentiële locaties of gebouwen de beste keuze gemaakt worden.
Als vertrekpunt wordt eerst een tool ontwikkeld om te bepalen of een kandidaat eerder aanleunt bij het huidige voorbijgestreefde detentiebeleid, dan wel past bij het duurzame beleid volgens de visie van vzw De Huizen: het Detention-House Quality-Wheel (DHQW). Deze tool is gebaseerd op een vragenlijst rondom een aantal kernwoorden die het verschil in visie en beleid “tussen oud en nieuw” karakteriseren.
De scores per kernwoord worden gegroepeerd in een diagram dat toont bij welke visie het project aansluit (zie figuur1). Het DHQW wordt onder andere afgetoetst op de Exodushuizen in Nederland en enkele studentenontwerpen geïnspireerd op de visie van vzw De Huizen.
De tweede tool die wordt ontwikkeld naar de einddoelstelling van deze masterproef is het raamwerk zelf voor de evaluatie van locaties van detentiehuizen. De eerste stap hierbij is het selecteren en evalueren van een aantal bestaande realisaties van strafuitvoeringsprojecten, om inzicht te krijgen in die parameters die bijdragen tot succes of falen van het project met het oog op een duurzaam detentiebeleid. Deze parameters worden geïdentificeerd door toepassing van een variante op de ‘think-aloud methodiek’: het luidop nadenken van verschillende deelnemers om een zo volledig mogelijk eindresultaat te krijgen wordt vervangen door een schriftelijke manier waarbij strafuitvoeringsprojecten en visies bezocht, beschreven en beoordeeld worden om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van een kleinschalige, gedifferentieerde, maatschappelijk geïntegreerde strafuitvoering. Uit deze literatuurstudie worden alle parameters aangeduid die invloed hebben op het succes van de locatiekeuze van een strafuitvoeringsproject (zie figuur2).
De resulterende parameters die in dit raamwerk voor de verschillende locaties met elkaar vergeleken worden zijn afhankelijk van het regime, de gewenste beveiligingsgraad, de toevoeging van (semi-)publieke functies aan het detentiehuis, enzovoort, waardoor de parameters bij elk gebruik van het raamwerk zullen variëren.
Om vervolgens verschillende alternatieven op basis van deze parameters te vergelijken worden een aantal selectiemethodes geëvalueerd. Er wordt
geopteerd voor een variant van de Choosing By Advantages (CBA) methodiek. CBA heeft als voordelen dat zowel kwantificeerbare als niet-kwantificeerbare parameters (zoals architecturale integratie in de omgeving) mee opgenomen worden, dat enkel de selectie van parameters die verschillend beoordeeld worden voor de opties worden vergeleken en dat er tot slot relatief beoordeeld wordt, wat “scoren” makkelijker maakt. Dit leidt tot een vergelijkende score die de relatieve mate van geschiktheid weergeeft met inzicht in de sterke en zwakke punten per locatie (zie figuur3). In het raamwerk dienen bepaalde parameters uit de literatuurstudie (afhankelijk van het regime, gewenste beveiligingsgraad, enz.) als “MUST” en op absolute (kwantitatieve) wijze toegevoegd worden aan het raamwerk. Hier ligt nog verder werk om die parameters en het minimumniveau te bepalen en zo het raamwerk te verbeteren.
Alvorens tot een keuze over te gaan, dient er na een eerste evaluatie nagegaan te worden of pijnpunten verbeterd kunnen worden om zo de geschiktheid en de score te verbeteren.
Om te voorkomen dat, vanwege het relatieve oordeel, zelfs de beste keuze in absolute termen niet voldoet, moet dit raamwerk gebruikt worden in combinatie met het Detention-House Quality-Wheel: hiermee wordt gegarandeerd dat de implementatie ook in absolute termen zal voldoen aan de visie van vzw De Huizen.
De parameter die hier waarschijnlijk het grootste obstakel vormt om de locatiekeuze met succes te realiseren, is de parameter “weerstand”: deze zal met grote waarschijnlijkheid systematisch zeer slecht scoren. Daarom is het noodzakelijk dat de publieke opinie bewust wordt gemaakt van de fundamentele noodzakelijkheid van het overschakelen van een beleid van straffen en isoleren naar een beleid van heropvoeden en re-integreren. Indien het door vzw De Huizen voorgesteld beleid door politici én publieke opinie gedragen wordt, dan helpt het hier geboden raamwerk met de suggesties voor verbetering ervan om betere keuzes voor locaties voor detentiehuizen te maken.
Bibliografie
Abscis. Forensisch Psychatrisch Instituut, GENT (2014).
Ahlstrom, E. (2015). An introduction to Choosing By Advantages (CBA). YouTube.
Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=dknJDcIJNCU
Alker, C. (2011). Chris Alker on the Architecture of Re-Socialization. Retrieved January
7, 2016, from http://prisondesign.org/2011/05/10/chris-alker-on-the-architecture-of-r…
Antea Belgium nv. (2015). Effectenstudie gevangeniscomplex Haren.
APAC Itauna. (n.d.). APAC Itauna. Retrieved December 13, 2015, from http://www.
apacitauna.com.br/index.php/home
APAC Perdoes. (n.d.-a). APAC Perdoes. Retrieved December 13, 2015, from http://www.
apacperdoes.com.br/
APAC Perdoes. (n.d.-b). Método APAC. Retrieved December 11, 2015, from http://www.
apacperdoes.com.br/?page_id=23
Arroyo, P. (2014). Exploring Decision-Making Methods for sustainable design in commercial
buildings. University of California, Berkely.
Beke, W., De Wever, B., Michel, C., & Rutten, G. (2014). Regeerakkoord 9 oktober 2014.
Belton, V., & Stewart, T. (2002). Multiple Criteria Decision Analysis: An Integrated
Approach. Springer Science & Business Media.
Beveren - nieuwe gevangenis. (n.d.). Retrieved July 15, 2015, from http://nouvellesprisons.
be/nl/prison/Beveren-nieuwe gevangenis
Beyens, K., & Janssens, F. (2009). Nieuwe tijden , nieuwe gevangenissen. Oikos, (51), 6–20.
Retrieved from http://www.oikos.be/archief-oikos/jaargang-2009/oikos-51-4-2009/666-
51-02-janssens-en-beyens-nieuwe-tijden-nieuwe-gevangenissen/file
Bijlmerbajes. (n.d.). Retrieved from http://www.arcam.nl/bijlmerbajes/
Biografie Prof. Dr. Kristel Beyens. (n.d.). Retrieved September 22, 2015, from http://www.
vub.ac.be/SCRI/index.php?page=bio&pid=5
Blokland, L. J. (1974). Werken achter tralies. (Alborra, Ed.). Arentdonk.
Boie, G. (30AD). Slakkengang voor internering. Prison Architecture: An International
Survey of Representative Closed Institutions and Analysis of Current Trends in Prison
Design.
Boie, G. (2015, October 12). Het penitentiair verdriet van België. De Standaard.
Boie, G., & Vandamme, F. (n.d.). Gevangeniscomplex Haren Gevangen in een dorp. Retrieved
from http://www.prisongear.be/news/72/15/Kanttekeningen-bij-een-gevangenisdo…
Boie, G., Vandamme, F., & BAVO. (n.d.). Prison Gear. Retrieved January 2, 2016, from
271
http://www.prisongear.be/index.php
Brahmy, B., Chauvet, J. M., Delbos, V., Bianchi, V., & Landais, T. (2010). Rapport de visite:
Centre de détention de Mauzac ( Dordogne ). Frankrijk. Retrieved from http://www.cglpl.
fr/wp-content/uploads/2012/11/Rapport-de-visite-du-centre-de-détention-de-Mauzac-
Dordogne.pdf
Buchanan, L., & O’Connell, A. (2006). A brief history of decision making. Harvard Business
Review, 84(1), 12. http://doi.org/10.1126/science.1133427
Bugara, L. (2013). Unique Brazilian Prison Alternative Celebrates 40 Year Anniversary.
Prison Legal News. Retrieved from https://www.prisonlegalnews.org/news/2013/
mar/15/unique-brazilian-prison-alternative-celebrates-40-year-anniversary/
Burnside, J. (2013). The prison that started it all. In My Brother’s Keeper (p. 400).
Routhledge.
BURO II & ARCHI+I. (2013). Bouw van een nieuw gevangeniscomplex te Haren (Brussel).
Cafasso. (2013). Cafasso, Aanvraag stedenbouwkundige vergunning voor de bouw van een
nieuw gevangeniscomplex te Haren.
Cattrysse, M. (2010). De erfenis van Edouard Ducpétiaux. Gent.
Chan, Y. (2011). Location Theory and Decision Analysis (second). Springer Science &
Business Media.
Charters, E. (2003). The Use of Think-aloud Methods in Qualitative Research An
Introduction to Think-aloud Methods. Brock Education, 12(2), 68–82.
Church, R. L., & Murray, A. T. (2009). Business Site Selection, Location Analysis, and GIS.
Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons.
Cnoop Koopmans, J. (1970). Onverstandige nieuwbouw. Proces, 102–105.
De architect. (1979). Nummer 5, 91–93.
De boeck, A. (2015, June 16). Alle huizen krijgen een M-score. De Morgen. Retrieved from
http://www.demorgen.be/economie/alle-huizen-krijgen-een-m-score-b703eb3…
De Cock, J. (2015). Hulp bij aanbouw van een keuken in de APAC gevangenis van Itaúna
(Brazilië). Retrieved December 11, 2012, from http://www.prisoninfo.org/nederlands_
pagina/projecten.html#buitenland
de Haan, N. (2014). In Denemarken wonen gedetineerden samen met studenten (en
het werkt!). Retrieved January 7, 2016, from https://decorrespondent.nl/1723/In-
Denemarken-wonen-gedetineerden-samen-met-studenten-en-het-werkt/178112504317-
6e222077
De Hantsetters, S. (2009). Een onderzoek naar de mogelijkheden tot privatisering van het
gevangeniswezen. Gent.
De Meyer, R., Claus, H., Beyens, K., Gryson, M., & Naessens, L. (2013). HUIZEN: Naar een
duurzame penitentiaire aanpak. ASP editions.
Deyaert, E. (2012). Een architecturale typologie voor een Kleinschalige gedifferentieerde
strafuitvoering. Gent.
Diagram. (n.d.). Retrieved October 13, 2015, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Diagram
Dubbeld, L. (2001). In de geborgenheid van de gevangenis: de betekenis van de nieuwe
Nederlandse gevangenisbouw. Amsterdam: Amsterdam University Press.
272
Ducpetiaux, É. (n.d.). Des progrès et de l’état actuel de la réforme pénitentiaire et des
institutions préventives, aux États-Unis, en France, en Suisse, en Angleterre, et en
Belgique : appendice général aux ouvrages les plus récents sur la réforme des prisons, et
particulièrem. Brussel: Hauman, Cattoir et comp.
ECOR. (n.d.). ECOR – Restorative Justice. Retrieved December 14, 2015, from http://
restorative-justice.eu/ecor/
Eerste “plan van aanpak nafase” gemeente X (concept). (2013). Retrieved September 8,
2015, from http://www.infopuntveiligheid.nl/Publicatie/DossierItem/97/4814/eerstep…-
van-aanpak-nafase-gemeente-x-concept.html
Eleni, R. (2012). Small is beautiful? Een onderzoek naar mogelijkheden en beperkingen van
kleinschalige detentiemodellen. Gent.
Emmaüs. (2015). Perstekst steenlegging Leemwinning.
Engels, T. (2011). Noorwegen heeft meest menselijke gevangenissen ter wereld. Knack.
Retrieved from http://www.knack.be/nieuws/wereld/noorwegen-heeft-meest-menselijkegevan…-
ter-wereld/article-normal-24292.html
Exodus. (n.d.). Exodus. Retrieved June 8, 2015, from www.exodus.nl
Feys, S. (2015, February 3). Ontslagen Vlaams Bouwmeester Peter Swinnen was geen
onbesproken blad. De Bouwmeester die toch zou verdwijnen. De Morgen. Retrieved from
http://www.demorgen.be/binnenland/ontslagen-vlaams-bouwmeester-peter-sw…-
geen-onbesproken-blad-bef63b67/
Flynn, E. E. (n.d.). Edith Flynn.
Flynn, E. E. (2002). Jails. Retrieved September 24, 2009, from http://www.encyclopedia.
com/doc/1G2-3403000147.html
FOD Justitie. (n.d.). Meer info over de gevangenis van Ruiselede. Retrieved January 7,
2016, from http://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/gevangenissen/belgisch…
gevangenissen/gevangenissen/meer_info/ruiselede
Geens, K. (2015). Algemene Beleidsnota Justitie DOC 54 1428/008. Brussel.
Geoplan. (n.d.). Site analysis and new site location. Retrieved November 30, 2015, from
http://www.geoplan.com/knowledge/experience/site-analysis-new-site-loca….
html
Gontard, P.-R. (n.d.). Entretien exclusif avec Robert Badinter. Retrieved April 22, 2015,
from http://info.arte.tv/fr/entretien-avec-robert-badinter
Henket, M. (2015). Transformatieplein 2015 - Eigenlijk ongeschikt als gevangenis.
De Architect. Retrieved from http://www.dearchitect.nl/nieuws/2015/04/28/
transformatieplein---overmaze-maastricht.html
International Bridges To Justice. (n.d.). APAC (Associação de Proteção e Assistência aos
Condenados): An alternative vision for prisoners from Brazil. Retrieved December 13,
2015, from http://www.ibj.org/2009/08/14/apac-associacao-de-protecao-e-assistencia…-
condenados-an-alternative-vision-for-prisoners-from-brazil/
Internering: België veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
(2014). Retrieved September 21, 2015, from http://www.diversiteit.be/interneringbelgi%
C3%AB-veroordeeld-door-het-europees-hof-voor-de-rechten-van-de-mens
Johnsen, B., Granheim, P. K., & Helgesen, J. (2011). Exceptional prison conditions and the
273
quality of prison life: Prison size and prison culture in Norwegian closed prisons. European
Journal of Criminology, 8(6), 515–529.
Justitie. (2005). Basiswet (2005) betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie
van de gedetineerden. Retrieved from http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_
lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet&cn=2005011239
Keulen, S. (2014). Monumenten van Beleid: De wisselwerking tussen Nederlands
rijksoverheidsbeleid, sociale wetenschappen en politieke cultuur, 1945-2002. Hilversum
Verloren.
KVZ. (2015, December 24). Meer vrouwelijke gedetineerden in Sint-Jan Baptist. Het
Laatste Nieuws. Zelzate. Retrieved from http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-zelzate/
meer-vrouwelijke-gedetineerden-in-sint-jan-baptist-a2566149/
Laptev, D., Tikhonov, A., Serdyukov, P., & Gusev, G. (2014). Parameter-free discovery
and recommendation of areas-of-interest. Proceedings of the 22nd ACM SIGSPATIAL
International Conference on Advances in Geographic Information Systems - SIGSPATIAL
’14. Retrieved from http://dl.acm.org/citation.cfm?doid=2666310.2666416
Leefmilieu Brussel. (n.d.). Kaart van de bodemtoestand. Retrieved December 27, 2015, from
http://geoportal.ibgebim.be/webgis/bodemtoestand.phtml
Lemmerling, P. (2014). FPC Gent officieel ingehuldigd. Retrieved October 19, 2015, from
http://www.bativox.be/bativoxblog/tag/forensisch-psychiatrisch-centrum/
Liga voor mensenrechten. (n.d.). Retrieved September 16, 2015, from http://www.
mensenrechten.be/index.php
Linckens, P., & de Looff, J. (2015). Gevangeniswezen in getal: 2010-2014.
Maes, W., MVRDV, & T?f. (2012). The Vertical Village. nai010 publishers.
Malaise, P., & Barbieux, Y. (2015, July 5). Geens is voor mini-gevangenissen (maar bouwt
eerst megacomplex Haren). Het Nieuwsblad. Retrieved from http://www.nieuwsblad.be/
cnt/dmf20150704_01763138
Marjan Gryson. (n.d.). Retrieved from http://belgium.ashoka.org/nl/marjan-gryson
Meireman, K. (2004). Tussen aanvaarding en weerstand: een sociologisch onderzoek naar
houdingen tegenover asiel, opvang en migratie. Academic Press, Gent.
Meuwissen, J. (2015). Zelfportret van een maatschappij. Oasis, (94).
Miller, V., & Campbell, J. (2014). Transnational Penal Cultures: New perspectives on
discipline, punishment and desistance. Routledge.
Moonens, M. Het rijhuis als gevangenis, 26 Prison Gear, kennisplatform voor humane
gevangenis architectuur.
Morçöl, G. (2007). Handbook of Decision Making. (Penn State University, Ed.).
Pennsylvania: CRC Press Taylor & Francis Group.
Moreau, N. (2009). De samenstelling van leefgroepen in voorzieningen voor kinderen en
jongeren met een verstandelijke beperking. Katholieke universiteit leuven.
Moyer, F. D. (n.d.). LinkedIn profiel. Retrieved July 3, 2015, from https://www.linkedin.
com/pub/fred-moyer-faia/18/158/b2b
Moyer, F. D., & Flynn, E. E. (1973). Correctional Environments. Clearinghouse for criminal
justice planning and architecture. Illinois.
274
Moyer, F. D., & Flynn, E. E. (1975). Current theory and application. In Prison architecture:
An international survey of representative closed institutions and analysis of current trends
in prison design. Londen: Architectural Press.
Nollet, L., Claus, H., & De Meyer, R. (2014). Businesss Case: Oprichting en exploitatie
Detentiehuis Klooster van de Paters Redemptoristen.
NPO. (2013a). Andere tijden: Bajes zonder tralies. Nederland. Retrieved from http://www.
npo.nl/andere-tijden/10-11-2013/NPS_1218708
NPO. (2013b). Andere tijden: Bajes zonder tralies. Retrieved July 8, 2015, from http://www.
npogeschiedenis.nl/andere-tijden/afleveringen/2013-2014/Bajes-zonder-tralies.html
NPO Doc Interviews: Ellen Vermeulen. (2015). Retrieved from http://www.npo.nl/
regisseur-aan-de-keukentafel/12-05-2015/WO_VPRO_838282
OMA. (n.d.). Koepel Panopticon Prison. Retrieved January 7, 2016, from http://oma.eu/
projects/koepel-panopticon-prison
Over FPC Veldzicht. (2012). Retrieved October 19, 2015, from http://www.fpcveldzicht.
nl/Over-FPC-Veldzicht/Historie.aspx
Overkamp, E. (2000). Instellingen nemen de wijk: een analyse van het beleid inzake de
deconcentratie van instellingen voor mensen met een verstandelijke handicap en zijn
empirische effecten. Uitgeverij Van Gorcum.
Paramount Decisions. (n.d.). Design & Construction, Benefits For AEC Professionals.
Retrieved November 17, 2015, from https://paramountdecisions.com/design-construction.
html
Parker, L. (2011). Communities of restoration. Retrieved December 14, 2015, from http://
www.slideshare.net/LynetteParker/communities-of-restoration
Pijnaerts, A. (2013). Onderwijs binnen de muren van detentie: Een onderzoek naar het
profiel en de motieven van gedetineerden die onderwijs volgen in de gevangenissen
van Turnhout, Wortel en Hoogstraten. Retrieved from https://books.google.be/
books?id=agkxrgEACAAJ
Priester, S. (2007). Architect Koos Pot-Keegstra. Retrieved from http://www.onsamsterdam.
nl/component/content/article/15-dossiers/280-architect-koos-pot-keegstra
Prison Fellowship International. (n.d.-a). Justice & reconsilation. Retrieved December 14,
2015, from http://restorativejustice.org/about-us/
Prison Fellowship International. (n.d.-b). Prison Fellowship International. Retrieved
December 14, 2015, from https://pfi.org/
Prison Fellowship International. (n.d.-c). Seehaus. Retrieved December 14, 2015, from
http://seehaus-ev.de/
Prison Gear. (n.d.). 1. Koolhas/OMA context. Retrieved January 8, 2011, from http://
www.prisongear.be/news/13/15/I-Koolhaas-OMA-Context/
QLIKVIEW GRAFIEKEN, WANNEER GEBRUIK JE WELKE? (2014). Retrieved
October 13, 2015, from http://www.abacus.nl/grafieken-qlikview/
Raspoet, E. (2015, February). Gökhan Göktas, medisch directeur FPC Gent: “internering is
een nobel concept.” Knack. Retrieved from http://www.erikraspoet.be/?p=686
Regie der Gebouwen. (2014). penitentiaire inrichting Beveren. Brussel.
275
Rijksen, R. (1980). Achter slot en grendel. Alphen Aan Den Rijn : Samsom.
Roos, J. (1978, March 9). Praten met Roos Pot-Keegstra. Het Parool, p. 17.
Saaty. (n.d.).
Saaty, T. L. (1980). The analytic hierarchy process. New York: McGraw-Hill.
Saerens, Z., & Heymans, P. (2013). België nu al 22 keer veroordeeld voor “slechte
behandeling geïnterneerden.” Retrieved September 21, 2015, from http://deredactie.be/
cm/vrtnieuws/binnenland/1.2228139
Schravesande, M., Boers, A., & Novius Adviesgroep voor Informatie & Organisatie. (2009).
Maatschappelijke effecten Stichting Exodus Utrecht. Utrecht.
Seamon, D., & Buttimer, A. (1980). The Human Experience of Space and Place. Londen:
Croom Helm.
Sommer, R. (1969). Personal space : the behavioral basis of design. Englewood Cliffs
(N.J.): Prentice-Hall.
Studio M 10. (n.d.). TBS kliniek Almere 2001-2008. Retrieved January 7, 2016, from
http://www.studio-m10.nl/projecten/01_07_tbskliniek/inh1.html#
Suhr, J. (1999). The choosing by advantages decisionmaking system. (Quorum Books,
Ed.). Londen.
Swinnen, P. Onzichtbare Zorg (2012).
Tienkamp, P. (2015, August 24). Student in 1 huis met (ex-)gevangene: in Denemarken
werkt het. Het Parool. Amsterdam. Retrieved from http://www.parool.nl/parool/nl/4/
AMSTERDAM/article/detail/4128124/2015/08/24/Student-in-1-huis-met-ex--
gevangene-in-Denemarken-werkt-het.dhtml
UGent, Stad Gent, & Troje, F. van. (n.d.). M-score. Retrieved from http://m-score.ugent.
be/
University of Illinois. (n.d.). Frederic D Moyer Papers. Retrieved July 3, 2015, from
http://archives.library.illinois.edu/archon/?
van der Beken, T. (2015). Howardreizen. De rol van de gevangenis in Europa. Maklu.
Van Der Blij, F., Veger, J., & Slebos, C. (2010). HOV op loopafstand Het invloedsgebied van
HOV-haltes, (november), 1–15. Retrieved from http://www.cvs-congres.nl/cvspdfdocs/
cvs10_043.pdf
Van Hoorebeke, D. (2012). Kosten van detentie. Gent.
Van Ruller, S. (1980). De gevangenis in de nadagen van het resocialisatieideaal. Tegen de
Regels, Ars Aequi Libri.
van Someren, M. W., Barnard, Y. F., & Sandberg, J. A. (1994). The think aloud method:
A practical guide to modelling cognitive processes. (University of Amsterdam, Ed.)
Department of Social Science Informatics, University of Amsterdam. Amsterdam:
Academic Press, London. http://doi.org/10.1016/0306-4573(95)90031-4
van Wingerden, S., Alberda, D., Moerings, M., Wartna, B., & van Wilsem, J. (n.d.). “
Recidive na Exodus , Door , Moria of Ontmoeting .” Retrieved from http://www.exodus.
nl/plaatjes/user/File/Samenvattende publieksversie -def.pdf
Vanbesien, S. (2014). Gevangeniscapaciteit en strafrechtelijk beleid . Een vergelijkende
studie van België en Nederland. Retrieved from http://lib.ugent.be/fulltxt/
276
RUG01/002/163/158/RUG01-002163158_2014_0001_AC.pdf
Vandamme, F. (33AD). Recycleer de gevangenen. Prison Architecture: An International
Survey of Representative Closed Institutions and Analysis of Current Trends in Prison
Design.
Vandekerckhove, S. (2015a). Eindelijk oplossing voor geïnterneerde vrouwen op komst. De
Morgen, April(4). Retrieved from http://www.demorgen.be/nieuws/eindelijk-oplossingvoor-
geinterneerde-vrouwen-op-komst-a2274893/
Vandekerckhove, S. (2015b, November 27). Codewoord: wachten. Zes dagen in het
Forensisch Psychiatrisch Centrum Gent. De Morgen.
Vandeurzen, J. (2008). Masterplan 2008-2012 voor een gevangenisinfrastructuur in
humane omstandigheden: stand van zaken en bijkomend projecten tot 2016. Retrieved
from http://nieuwsbrief.cdenv.be/actua/persberichten/masterplan-2008-2012-vo…-
humane-omstandigheden
Verhoeven, K. (2013). Streepjes worden een verhaal. De Standaard, Augustus(31). Retrieved
from http://www.standaard.be/cnt/dmf20130830_00716478
Verleyen, K., & Callewaert, W. (n.d.). De bijlmerbajes te Amsterdam, naar een nieuwe vorm
van huizen van bewaring. Gent.
Vermeulen, E. (2014). 9999 The Movie. België: Associate Directors.
Walker, L. (n.d.). APAC: Brazil’s Restorative Justice Prisons. Retrieved January 1, 2016,
from http://www.lorennwalker.com/blog/?p=102
Welke zijn de gesloten centra in België? (n.d.). Retrieved August 14, 2015, from http://
www.gettingthevoiceout.org/welke-zijn-de-gesloten-centra-in-belgie/
Weltjens, K. (2012). Kleinschalige detentie in Scandinavië: een eye- opener ?! Vrije
Universiteit Brussel.
Wilde, O. (1898). The Ballad of Reading Gaol. Porland: Thomas Bird Mosher.
Willem, T., Fivez, R., & Holbrouck, S. (2014). Vlaanderen 014, i.o.v. Floris Alkemade.
Wilson, M., & Lanskey, C. (2015). European Communities of Restoration Groundwork
Report.
