Crowdfunding: Regulatory overkill or flexible approach? An analysis of investor protection

Crowdfunding: Alles rozengeur en maneschijn?

            -Een analyse van investeerdersbescherming-

In onze huidige door sociale media gedomineerde maatschappij heeft iedereen wel al eens van crowdfunding gehoord. Grote succesverhalen, talrijke liefdadigheidsacties en zelfs de ontwikkeling van een vernieuwende gadget. Maar de vraag die de meesten zich niet stellen luidt: wat als ik investeer via crowdfunding? Welke rechten heb ik en welke bescherming heb ik als er iets fout gaat? Dit is exact de vraag die dit onderzoek tracht te beantwoorden.

Wanneer we een analyse willen maken van een bepaald concept, begint men meestal bij de basis. Daarom begint dit onderzoek met een omschrijving van het begrip crowdfunding? Iedereen weet wel ongeveer wat het juist inhoudt, maar dat is tegelijkertijd ook een deel van het probleem. Niemand weet precies wat er allemaal onder valt, welke juridische kwalificatie er aan vasthangt. Nochtans is dit van cruciaal belang wanneer er iets verkeerd loopt of het project volledig de mist ingaat. Daarom spitst dit onderzoek zich op het geven van een overzicht van de bestaande Belgische en Europese wetgeving die van toepassing kan zijn op bepaalde transacties die onder de algemene noemer ‘crowdfunding kunnen vallen.

Wat is Crowdfunding nu juist?

Crowdfunding kan algemeen als volgt worden omschreven. Het is een financieringsmethode waarbij men via het internet kleine bijdragen vraagt aan een grote groep mensen voor de realisatie van een project van sociale, economische of financiële aard. Het feit dat crowdfunding meerdere juridische domeinen doorkruist vanwege de brede waaier aan doelstellingen, maakt het een ingewikkeld begrip dat moeilijk afgebakend kan worden. Dit onderzoek tracht dan ook niet het begrip te definiëren maar eerder de voornaamste transacties onder een bestaande juridische noemer te brengen. Zo kan men de verschillende actiemogelijkheden afleiden in de situatie dat het project verkeerd afloopt.

Wat als crowdfunding fout loopt?

Stel: u ziet een aantrekkelijke aanbieding op een crowdfundingplatform. Er wordt u de mogelijkheid geboden om een lening te verschaffen aan een veelbelovende start-up onderneming die net een revolutionaire nieuwe technologie ontwikkeld heeft. U denkt een unieke kans gevonden te hebben. U investeert 2000 euro en er wordt aan u beloofd dat u deze lening op 2 jaar terugbetaald krijgt met 5% interest. Weet u juist wat u kan doen als deze onderneming zijn verbintenis niet nakomt? Hoe kan u het geïnvesteerde bedrag terugkrijgen op een snelle manier zonder al te veel kosten?

Dit voorbeeld illustreert juist een van de nadelen van crowdfunding. De mensen die ongeïnformeerd investeren via crowdfunding kunnen zo significante spaargelden blootstellen aan een risico. Er zijn inderdaad wettelijke mechanismen die u bescherming bieden in dergelijke situaties, maar verschillende consumenten zijn hiervan niet op de hoogte. U denkt hoogstwaarschijnlijk: daar zijn toch advocaten voor? U hebt inderdaad deels gelijk, maar zal u meer dan 2000 euro willen spenderen aan gerechtskosten en erelonen indien u slechts 2000 euro geïnvesteerd hebt? Het antwoord zal vaak negatief zijn, en dat is grotendeels logisch ook. Daarom geeft deze scriptie een overzicht van alle Belgische en Europese wetgeving die van toepassing is op crowdfunding, terwijl er tegelijkertijd gepleit wordt voor een betere informatiestroom naar de investeerder toe.

“Ik heb de Algemene voorwaarden gelezen en ga akkoord”

We kennen het allemaal: pagina’s vol algemene voorwaarden die haastig doorlopen worden om uiteindelijk met een muisklik naar de volgende stap te gaan. Maar vaak is dit de eerste stap naar een betere bescherming van de consument. Het is inderdaad correct dat een te grote stroom van informatie een tegengesteld effect kan hebben naar de investeerder toe. Daarom pleit deze scriptie ook voor kortere en meer effectieve alternatieven. Een mooi voorbeeld hiervan is te vinden in de luchtvaartindustrie waar zich gelijkaardige problemen voordeden. Reizigers wisten niet waar ze recht op hadden bij een vertraging of een annulatie van een vlucht. Daarmee speelden ze recht in de kaart van de luchtvaartmaatschappijen, werden compensaties voorgesteld en geaccepteerd die lager waren dan de wettelijk voorziene compensaties. Om de reiziger mondiger te maken en zijn rechten te laten uitoefenen, ontwikkelde men in opdracht van de Europese Commissie een applicatie die onmiddellijk aangeeft over welke rechten je beschikt in uw specifieke situatie. Dit concept kan ook een mooie oplossing bieden voor transacties bij crowdfunding. Indien deze gesloten worden kan je dan concrete en bondige informatie over uw rechten in die specifieke transactie doornemen.

Crowdfunding te mijden?

Zeer zeker niet. Cijfers tonen aan dat crowdfundingprojecten in het algemeen relatief hoge slaagpercentages hebben, met heel hoge slaagkansen bij projecten van sociale aard. Indien men correcte en bondige informatie verwerft die het toelaat, om op een geïnformeerde manier in overeenstemming met de wet, te investeren dan biedt crowdfunding heel wat voordelen. Het klopt inderdaad dat er aan bepaalde transacties risico’s verbonden zijn, maar dat is ook het geval bij investeringen door het verwerven van aandelen op een gereglementeerde markt. Het verschil is echter dat investeringen via crowdfunding vaak uitgesloten worden of vrijgesteld zijn van informatieverplichtingen die wel gelden op deze gereglementeerde markten. Men moet nu echter niet denken dat alle projectaanbieders er op uit zijn om frauduleus geld los te peuteren. Vaak zijn er bij bepaalde transacties ook contractuele mechanismen voorzien in het geval dat een bepaald project zijn doelstelling niet bereikt. Deze “all or nothing” formule biedt bijgevolg dan ook een extra veiligheidsmechanisme aan investeerders. Bijgevolg kan crowdfunding zeker een plaats innemen naast de klassieke financieringsbronnen, op voorwaarde dat investeerders meer geïnformeerd moeten worden over het wettelijk kader van crowdfunding en de rechten waarover zij beschikken. Zo schept men vertrouwen in het mechanisme en kan men vaak zijn rechten zelf uitoefenen of druk zetten zonder een volledige juridische procedure te doorlopen. Deze kleine stappen kunnen bijdragen tot een betere en efficiëntere bescherming van de Belgische en Europese investeerder consument.

Tim Petrus