Eigenwaarde als voorspellende factor voor kwetsbaarheid voor stress, burn-out en symptomen van depressie bij studenten
Verpleegkunde en vroedkunde studeren geeft stress, burn-out en depressie. Of is eigenwaarde de oorzaak?
“Zorgberoepen zijn stressvol en emotioneel zwaar. Studenten ervaren niet alleen de stress van het studeren zelf, maar maken tijdens de stages kennis met wat een zorgberoep inhoudt. Stress, depressie en burn-out zijn geen ongekende aandoeningen tijdens de studies, maar wat doen we er aan?”
Zorgberoepen geven stress
Een zorgberoep wordt gezien als een stressvol en emotioneel zwaar beroep. Bovendien krijgt 25% van alle verpleegkundigen tijdens hun loopbaan te maken met burn-out. Eén van de doelstellingen van de opleidingen bachelor verpleegkunde en bachelor vroedkunde is om zelfverzekerde verpleegkundigen en vroedkundigen af te leveren die bestand zijn tegen stress. Recente studies suggereren dat niet alleen mensen in het werkveld te maken hebben met stressvolle situaties. Al in de opleidingen hebben de studenten hiermee te kampen. Ze hebben onvoldoende verwerkingsmechanismen om hier mee om te gaan, waardoor ze een verhoogde kans hebben op burn-out en depressie.
Nu vind ik mezelf leuk, binnen enkele ogenblikken niet meer
Uit recente onderzoeken blijkt dat niet een hoge of lage, maar een schommelende eigenwaarde een kwetsbaarheidsfactor is om meer last te hebben van stress en een depressie te ontwikkelen.
Dit onderzoek ging na of een schommelende eigenwaarde bij de studenten een voorspellende factor is voor symptomen van stress, burn-out en depressie bij het optreden van stress, zoals tijdens een examenperiode.
Wie studeert nu verpleegkunde of vroedkunde?
De studenten verpleegkunde waren gemiddeld 2 jaar ouder dan de studenten vroedkunde. In de richting vroedkunde zaten geen mannen, in de richting verpleegkunde waren er gemiddeld 16% mannen.
Bijna 90% van alle studenten was Belg en 49% had een TSO-diploma. In het eerste jaar startten 96% van de studenten met een normtraject. In het derde jaar had 13% een persoonlijk traject, wat wil zeggen dat ze vakken uit andere jaren nog moesten afleggen. 40% van de studenten combineerde studeren met een of andere vorm van werken, waardoor er minder tijd voor de studies overbleef. Bovendien vond 35% van de studenten dat ze geen goede studiemethode hadden.
Welke richting geeft de meeste stress?
Een deel van de bevraging ging over de studiebelasting. Dit gaf een beeld over de ‘zwaarte’ van de opleidingen. De minimumscore die behaald kon worden was 6, de maximumscore 30. De studenten uit het eerste jaar verpleegkunde scoorden met gemiddeld 21/30 het laagst op studiebelasting. De studenten van het derde jaar verpleegkunde gaven hun studiebelasting een gemiddelde score van 22,5/30. De studenten van het eerste jaar vroedkunde gaven met gemiddeld 23/30 een nog hogere score aan de studiebelasting en de studenten van het derde jaar vroedkunde scoorden met gemiddeld 25/30 het hoogst. Dit doet vermoeden dat de richting vroedkunde een hogere studiebelasting heeft dan verpleegkunde.
Het verband tussen eigenwaarde en stress
Hoe hoger de studenten scoorden op waargenomen stress, hoe lager hun eigenwaarde was. Hoe hoger de score op waargenomen stress was, hoe groter de schommelingen in de eigenwaarde waren.
De studenten vroedkunde ervaarden niet alleen een hogere studiebelasting dan de studenten verpleegkunde, maar ervaarden ook meer stress tijdens hun opleiding.
Stress, depressie en burn-out tijdens de examens
Tijdens een examenperiode ervaren de meeste studenten stress. Van waar komt nu deze stress? Uit dit onderzoek blijkt dat 41% van deze stress verklaard kan worden door de stress doorheen het jaar, gecombineerd met het gevoel minder bekwaam te zijn om de studies tot een goed einde te brengen. De schommeling in de eigenwaarde had een duidelijke invloed op de ervaren stress tijdens de examens, maar kon het verklarend model niet verbeteren.
Bij sommige studenten kan de stress tijdens de examens zo hoog zijn, dat ze zich depressief beginnen voelen. De stress die studenten doorheen het jaar ervaren, samen met al aanwezige gevoelens van depressie en een weinig betrokken houding bij de opleiding verklaren 50% van de gevoelens van depressie tijdens de examens. Een schommelende eigenwaarde had hier eveneens een duidelijke invloed. Met deze parameter erbij werden 51% van de depressieve gevoelens tijdens de examens verklaard.
Wanneer de negatieve gevoelens nog erger worden, kunnen studenten te maken krijgen met een burn-out. Een burn-out kan voor 51% verklaard worden door de mate van emotionele uitputting, weinig betrokken te zijn bij de opleiding, het gevoel een slechte studiemethode te hebben en natuurlijk de stress doorheen het jaar. Een schommelende eigenwaarde had helemaal geen invloed (meer) op de mate van burn-out.
Conclusie
Een schommelende eigenwaarde is een goede factor om stress en gevoelens van depressie tijdens een examenperiode te voorspellen. Bovendien heeft een schommelende eigenwaarde een grote invloed op de waargenomen stress doorheen het jaar. Deze stress is een zeer goede parameter om de waargenomen stress, symptomen van depressie en burn-out tijdens een examenperiode te voorspellen.
Wat kunnen we er aan doen?
Uit deze resultaten kunnen we besluiten dat het aan te raden is om aan de studenten verpleegkunde en vroedkunde tools aan te rijken om de eigenwaarde te stabiliseren. Dit kan bijvoorbeeld door in kleine peer groups en door goede begeleiding het gevoel van eigenwaarde en de studiemethode te analyseren en te verbeteren.
Anderzijds komt uit dit onderzoek naar voor dat vooral de stress en symptomen van burn-out doorheen het jaar een invloed hebben op stress, symptomen van depressie en burn-out tijdens een examenperiode. Om de veerkracht en weerbaarheid van de studenten tegen stress, burn-out en depressie te verhogen, is het dus nodig om verwerkingsmechanismen aan te leren. Dit kan door een student-vriendelijk beleid te voeren, waar studenten inspraak hebben bij beslissingen over de studies. Om deze verwerkingsmechanismen onder de knie te krijgen, moeten studenten continu en onder begeleiding aan zelfreflectie doen. Hiervoor moeten aparte lessen ingelast worden. Tot slot moet er doorgedreven met mentoren gewerkt worden tijdens de stages en tijdens de studies. Hierbij zijn er wel een aantal problemen waarmee rekening moet gehouden worden, zoals beschikbaar budget. Ook moeten er beschikbare uren zijn om dit alles in te richten, zowel bij de studenten als bij de docenten, anders geven de anti-stress lessen gewoon meer stress!
