Schaliegas in Europa: een analyse van het beleid
Schaliegas en Europa, een moeilijk huwelijk
Eén van de grootste uitdagingen in het huidige Europa, is ongetwijfeld het juk van de Russische energie-afhankelijkheid van zich af te schudden. Schaliegas is hiervoor een mogelijke oplossing, die de afgelopen maanden steeds meer in de aandacht is gekomen. De kans dat u er al van gehoord hebt, is dan ook heel wat groter dan pakweg een half jaar geleden. Maar wat is schaliegas? Het is natuurlijk gas dat zich, de naam zegt het zelf, in schaliegesteente bevindt en ontgonnen wordt via een complexe technologie, fracking genaamd. Het maakt de laatste jaren een opmerkelijke opmars door in de Verenigde Staten, waar schaliegas ondertussen meer dan 1/3de van de totale gasproductie voor zijn rekening neemt. Je mag er dan ook gerust spreken van een energierevolutie. Het feit dat de Obama-administratie de deur naar de export van LNG, of vloeibaar gas, steeds wijder open zet is dan ook historisch te noemen. Minder bekend is dat ook in Europa aanzienlijke reserves aan schaliegas bevat. De grootste voorraden situeren zich in Polen, Oekraïne, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Maar hoe is het dan mogelijk dat in Europa, toch erg afhankelijk van buitenlands gas, nog steeds geen schaliegas wordt ontgonnen?
Velen wijten de trage ontwikkeling in Europa maar al te graag aan een te log en inefficiënt Europees besluitvormingsproces. Anderen leggen de schuld bij de milieu-ngo’s, die op irrationele en onverantwoorde manier elke mogelijkheid tot de ontginning van schaliegas zouden proberen tegengaan. Maar is dit wel zo? Belangrijk is het besef dat fracking heel wat negatieve milieugevolgen met zich meebrengt. Deze gaan van lucht- grond- en watervervuiling tot verhoogde seismische activiteit en schade aan biodiversiteit. De omvang en gevolgen ervan zijn bovendien nog steeds erg onzeker. En dat wringt… Zeker in een Europa dat traditioneel voorzichtig omspringt met het milieu. Europa is bovendien met 117 inwoners per km², een continent met een erg hoge bevolkingsdichtheid. Ter vergelijking, in de VS leven 34 inwoners per km². Het is dan ook onvermijdelijk dat fracking in Europa grotere gevolgen zal hebben voor het leefmilieu. Is het dan echt verwonderlijk dat fracking in Europa op meer problemen stuit? Ook het gebrek aan geologische kennis, door het ontbreken van een geschiedenis in gas- en olieontginning, maakt schaliegasontginning in Europa trouwens erg moeilijk.
Daarenboven komt dat de publieke opinie in Europa duidelijk gekant is tegen fracking. In Frankrijk wordt het moratorium op fracking door een overgroot deel van de bevolking gesteund. Verkennende exploraties in het Verenigd Koninkrijk veroorzaakten dan weer verschillende, vaak heftige, publieke manifestaties. De talloze pogingen van David Cameron, een erg grote voorstander van schaliegas, om de publieke oppositie te temperen zijn vooralsnog onsuccesvol gebleken. Het antwoord zou Cameron kunnen vinden in de Verenigde Staten, waar landeigenaars eigenaar zijn van de mineralen die zich onder hun grond bevinden. De verkoop van het recht om schaliegas te ontginnen, kan landbouwers daar algauw enkele honderdduizenden dollars opleveren. Een gelijkaardig systeem, in combinatie met andere fiscale mechanismen, zou de getroffen gemeenschappen kunnen compenseren voor de, en laat ons daar duidelijk over zijn, aanzienlijke overlast. Dit lijkt een absolute noodzaak om de publieke opinie te overtuigen. De vraag is echter: Is men hiertoe bereid? Indien niet, geef ik schaliegas in Europa weinig kans op slagen…
En zelfs wanneer men erin slaagt de publieke opinie te overhalen, is de toekomst van schaliegas in Europa alles behalve verzekerd. Neem het voorbeeld van Polen, een land erg afhankelijk van Russisch gas. Een brede publieke steun wordt er gecombineerd met een uitermate gunstig wetgevend en fiscaal klimaat. Maar toch wil schaliegas ook daar maar niet van de grond komen. Dit, onder andere door een gebrek aan infrastructuur en geologische kennis. Volgens mij het beste bewijs dat er meer nodig is dan enkel politieke wil. De gebrekkige ontwikkeling van schaliegas in Europa is dus niet te wijten aan de onwil van politici. Europa is momenteel gewoonweg een plaats waar de ontginning van schaliegas (voorlopig?) heel moeilijk te realiseren is.
Laat u bovendien niet wijsmaken dat milieuorganisaties elke vooruitgang blokkeren. Het zijn niet Greenpeace, Friends of the Earth en andere milieuorganisaties die schaliegas blokkeren, maar technische, sociale, economische en geologische factoren. Laat ons overigens duidelijk zijn. Ook bedrijven als Shell en ExxonMobil doen vlijtig aan belangenbehartiging, en verliezen hierbij allerminst hun eigenbelang uit het oog. Hun inspanningen vertalen zich voorlopig in het uitblijven van een bindende Europese wetgeving van fracking. Een foute strategie als u het mij vraagt. Een dergelijke wetgeving lijkt immers noodzakelijk om grote accidenten, die de publieke opinie tegen fracking kunnen keren, te vermijden. De strategie van de gassector die er op gericht is alle nadelen van fracking te minimaliseren of ontkennen en enkel de voordelen te benadrukken is dan ook een kapitale vergissing, in het bijzonder voor henzelf.
Ik ontken niet dat schaliegas het potentieel heeft het energieaanbod in Europa te diversifiëren. Het is niet ondenkbaar dat schaliegas in de toekomst een te verantwoorden aanvulling kan zijn op het energieaanbod van enkele landen. Waar ik mij wel tegen verzet, is het doembeeld dat Europa zijn laatste kans op meer energie-onafhankelijkheid eigenhandig aan het verkwanselen is. Of wat denkt u dat er met onze schaliegasreserves zal gebeuren als we deze niet meteen ontginnen? Juist. Die bevinden zich daar binnen 10 jaar nog steeds, op exact dezelfde plaats, in exact dezelfde hoeveelheden. De trage ontwikkeling van schaliegas in Europa kost onze maatschappij dus geen geld, tenzij we dit gas vandaag hoger waarderen dan in de toekomst. Maar is er ook maar één goede reden dit te veronderstellen? Europa bevindt zich in de luxe situatie waarin de Verenigde Staten een levensecht experiment uitvoert. Is het dan echt zo onverstandig de resultaten hiervan af te wachten? Ik denk van niet.
