Problematiek en preventie van obstetrische vaginale fistels in ontwikkelingslanden

Vesico-vaginale fistels in Afrika. De vroedvrouw in ontwikkelingswerk



op zoek naar een oplossing

 

De foto

Lydia is een Belgisch meisje van bijna 10. Vandaag bezoekt ze samen met haar ouders een dorpje in het zuiden van Burkina Faso. Daar loopt ze vrolijk met een baby op haar rug gebonden. Een Afrikaanse vrouw heeft haar geholpen om de doek vast te maken. Zo is ze net een Afrikaanse mama en ze geniet van haar “spel”.

Voor veel meisjes, niet veel ouder dan Lydia, is dit de realiteit van elke dag. Van jongs af aan werken zij in en om het huis. Soms worden ze op veel te jonge leeftijd uitgehuwelijkt. Dan kunnen ze al zwanger zijn, voordat hun lichaam daar eigenlijk klaar voor is.

Foto door Ineke van Dingenen

Een vergeten complicatie

Door ondervoeding, hebben veel Afrikaanse meisjes bovendien een groeiachterstand. Dit maakt dat zij nog een extra risico hebben op foeto-pelvische disproportie, waarbij het hoofd van de baby te groot is ten opzichte van het bekken. Als het hoofdje niet door het baringskanaal past, zal de geboorte plaatsvinden als er al verweking van de schedel is opgetreden. Dit betekent dat de baby zal sterven als er niet wordt ingegrepen en bovendien kunnen er bij de vrouw zelf allerlei complicaties optreden. Een vesico-vaginale fistel (VVF) is zo’n complicatie en één van de ergste dingen die een vrouw kan overkomen.

Dit kan ook bij oudere vrouwen voorkomen, want iedere bevalling die te lang duurt, geeft kans op een VVF. Tijdens langdurige niet-vorderende arbeid, wordt voortdurend de bloedtoevoer naar de zachte bekkenweefsels belemmerd. Dit kan leiden tot het afsterven van de weefsels tussen de vagina en de blaas.

In Europa zal de vrouw een keizersnee krijgen voordat het zover komt, maar de plattelandsvrouwen en nomaden in ontwikkelingslanden bevallen meestal ver uit de buurt van een ziekenhuis. Vaak laat hun cultuur of hun man het niet eens toe dat zij medische hulp zoeken. Hierdoor is VVF bij ons een vergeten complicatie, terwijl het in Afrika veelvuldig voorkomt.

Het verhaal van Iye Sowoddie

Een aanleiding tot het maken van dit eindwerk was het verhaal van Iye Sowoddie. (Mercy Ships nieuws januari 2006). Het illustreert de afschuwelijke gevolgen die VVF met zich meebrengt en men kan wel nagaan dat VVF-patiënten vaak zwaar getraumatiseerd zijn:

Foto: Post-gazette.

 http://www.post-gazette.com/pg/05066/467383.stm

Iye is een vrouw van 40 jaar uit Sierra Leone. Zij kreeg in haar leven vijf kinderen, waarvan er twee zijn gestorven. Tijdens de burgeroorlog van haar land, werd zij gevangen genomen door de rebellen en geslagen elke keer als zij haar werk voor hen niet goed genoeg had gedaan. 17 jaar geleden werd haar jongste kind geboren en nam haar leven weer een afschuwelijke wending. Sinds die dag was zij ernstig incontinent. Dag en nacht stroomde de urine langs haar benen. Haar man verliet haar, omdat hij de stank niet verdragen kon en omdat zij hem toch geen kinderen meer kon geven. Zij overleefde al die jaren door buiten eten bij elkaar te scharrelen. Dit ging zo door totdat zij hoorde over een kliniek waar ze haar konden opereren (de ‘Aberdeen Clinic and Fistula Center’). Daar werd zij gratis geholpen en voor het eerst ging zij weer droog naar huis. Een dankbare patiënte.

Herstel

Volgens schattingen zijn er vandaag de dag in ontwikkelingslanden zo’n 2 miljoen vrouwen die lijden aan VVF. In Afrika komen er elk jaar zo’n 100.000 nieuwe fistel-patiënten bij.

Hersteloperaties voor VVF zijn mogelijk, maar er is een groeiende achterstand. Met de huidige voorzieningen, zou het zeker nog 400 jaar duren, voordat alle patiënten geholpen zijn, als er zich tenminste geen nieuwe gevallen zouden voordoen. Vaak weten VVF-patiënten niet eens dat herstel mogelijk is. Zelfs als ze het wel weten, hebben ze meestal het geld niet voor de operatie. Daarom zal dit probleem in ontwikkelingslanden blijven bestaan, als er niet gewerkt wordt aan een andere aanpak.

Preventie

Dat VVF zoveel voorkomt in ontwikkelingslanden is intriest, vooral als men bedenkt dat deze complicatie bijna geheel voorkomen zou kunnen worden. Het is namelijk het resultaat van een arbeid die slecht is opgevolgd. Een aantal factoren moet uit de weg worden geruimd om een einde te maken aan het VVF-probleem.

Preventie moet vooral gericht zijn op het bestrijden van zwangerschappen bij jonge meisjes en het bereikbaar maken van gezondheidscentra. Sensibilisering van de regeringsleiders en de mannen die thuis de dienst uitmaken, is hierbij een sleutelelement.

Zolang vrouwen in ontwikkelingslanden niet de kracht en de kennis hebben om op te komen voor hun rechten zal er geen einde komen aan hun problemen. Een andere belangrijke factor is daarom het promoten van onderwijs voor de vrouw.

 

Tenslotte bestaat er een mentaliteitsprobleem onder de plaatselijke vroedvrouwen, waardoor vrouwen soms zelfs binnen de muren van een kliniek aan hun lot worden overgelaten. Vaak wordt er slecht gebruik gemaakt van eenvoudige hulpmiddelen om complicaties op te sporen.

Een taak voor vroedvrouwen

Er is nog een lange weg te gaan voordat het einde van VVF bereikt zal zijn. Maar deze ontwikkeling heeft jaren geleden ook plaats gevonden in de westerse wereld en is dus niet onhaalbaar. Door onze kennis te delen, kan het proces hopelijk bespoedigd worden.

Het geven van voorlichting aan de bevolking, maar ook het verder trainen van plaatselijke vroedvrouwen spelen een belangrijke rol bij dit proces. Dit is werk wat door westerse vroedvrouwen kan worden opgenomen.

Daarnaast is er verder wetenschappelijk onderzoek nodig over de VVF-problematiek om zicht te krijgen op een oplossing. Een duidelijker beeld van de cijfers, zal ook regeringsleiders aanzetten om de bestrijding van VVF prioriteit te maken. Ook hierin kunnen vroedvrouwen die ontwikkelingswerk doen vanuit hun werkveld bijdragen.

De brochure die gemaakt is als onderdeel van dit eindwerk, is bedoeld als introductie van het VVF-probleem voor westerse vroedvrouwen. Het eindwerk wil de aandacht vestigen op het leed van vrouwen als Iye Sowoddie. Zij hebben het zeker verdiend.

Bronnen: Zie literatuurlijst eindwerk Problematiek en preventie van obstetrische vaginale fistels in ontwikkelingslanden (2007).