Inclusief onderwijs : van droom naar werkelijkheid?
Inclusief onderwijs: een droom die werkelijkheid kan worden?
Hebt u ooit een droom gehad die werkelijkheid werd? Misschien lijkt een droom toch niet altijd ver weg te zijn. Inclusief onderwijs -het perfecte onderwijssysteem waarin elk kind en elke leerkracht elkaar mooi de handjes geven en samen met elkaar leert en om elkaar geeft- lijkt een onmogelijke opdracht, een droom die nooit werkelijkheid kan worden. En toch… er blijken voorbeelden van te bestaan in het buitenland, zou dit dan ook in Vlaanderen mogelijk zijn?
Allereerst: wat is inclusief onderwijs eigenlijk? Het heeft alles te maken met het aanvaarden van je leerlingen zoals ze zijn en je eigen klaspraktijk aan te passen aan jouw kinderen. Wanneer men spreekt over inclusief onderwijs wil men dat elk kind kansen krijgt om te leren, met of zonder het ondervinden van een handicap. Klinkt dit onrealistisch in uw oren? Een onmogelijke opdracht zegt u? Een droom? Misschien niet.
Discussies rond inclusief onderwijs ontstaan vaak door twee mogelijke redenen:
- eerste reden: steeds meer leerlingen uit het gewone onderwijs worden doorverwezen naar het buitengewoon onderwijs indien ze niet mee kunnen.
- tweede reden: is het enigszins mogelijk om komaf te maken met twee kampen - buitengewoon en gewoon onderwijs?
Omgaan met verschillen in je klas kan wel degelijk. Inclusief onderwijs is een interessant thema waarover gediscussieerd kan worden. Uit onderzoek blijkt dat onder de studenten van de lerarenopleiding en leerkrachten uit het onderwijs vooral negatieve meningen heersen over inclusief onderwijs. Deze negatieve meningen worden grotendeels veroorzaakt door de angst voor het onbekende.
Bij inclusief onderwijs gaat het erom dat de school een zelfevaluatie uitvoert naar zijn eigen barrières en bekijkt welke barrières kunnen weggewerkt worden waardoor het mogelijk is om onderwijs te volgen voor alle kinderen. Inclusief onderwijs is een stap verder dan geïntegreerd onderwijs, waarbij het kind zich aanpast aan de bestaande schoolomgeving. Bij inclusief onderwijs wordt de nadruk gelegd op het aanvaarden van de verscheidenheid: De school past zich aan ‘aan de leerling en zijn mogelijkheden’. Om het nog concreter te maken is het belangrijk dat we de eindtermen loslaten, dit zijn de minimumdoelstellingen die leerlingen op het einde van het zesde leerjaar moeten behalen om het diploma van lager onderwijs te kunnen ontvangen. Zo kom je bij het idee dat het kind die een barrière ondervindt, dus de opgelegde eindtermen niet kan behalen, zijn eigen leertraject aflegt. Met een duidelijk concreet voorbeeld zou het zo zijn : een kind van het vierde leerjaar werkt aan zijn eigen wiskundeoefeningen maar blijft wel in zijn klas zitten met leerlingen van dezelfde leeftijd. Het klinkt onrealistisch en onhaalbaar, maar het idee dat er achter schuilt is heel mooi. Het kind wordt niet meer als probleem gezien, maar als het kind waaraan de schoolomgeving zich moet aanpassen.
De theorie rond inclusief onderwijs is inmiddels in vele boeken beschreven. Hoe staat het met de praktijk? Hier in België zijn leerlingen die een barrière ondervinden (een handicap, een taalprobleem, een gehoorprobleem, etc.) her en der inmiddels al in een gewone scholen aanwezig. Maar is dit wat men verstaat onder inclusief onderwijs of wil inclusief onderwijs eigenlijk meer zeggen?
Zo bestaat er een school in Londen, de Cleves Primary School, die beweert inclusief onderwijs aan te bieden. Deze school ligt in de multiculturele wijk NewHam en is een trekpleister voor diverse leerlingen. Met negenentwintig verschillende moedertalen blijkt dat ongeveer 80% van de leerlingen afkomstig zijn uit een ander land. De Cleves Primary School is multicultureel en dit weerspiegelt zich in een diversiteit aan leerlingen en leerkrachten. Het richt zich zowel op kinderen die barrières ondervinden om te leren en participeren, dus die leerlingen die extra zorg behoeven, als op kinderen met leerproblemen en taalachterstand.
De accommodatie op deze school is zeer uitgebreid. Speciale toestellen en hulpmiddelen maken het leven voor kinderen die fysieke barrières ondervinden zo normaal en aangenaam mogelijk. Veel hangt ook af van de infrastructuur van de school en de school in Londen heeft het belangrijke pluspunt dat het volledig gelijkvloers is en dus inclusie bevordert. Bij ons blijken handicaps, huidskleuren, talen, culturen, et cetera voor hiaten te zorgen, hier zorgen deze voor een verrijking van de school. De belangrijkste les is dus : inclusief onderwijs kan! Deze school maakt niet enkel duidelijk dat inclusief onderwijs werkt, maar kan ook als schoolvoorbeeld voor Vlaamse scholen fungeren. Welke aspecten moet een school nu ontwikkelen om inclusief onderwijs te realiseren? Een hechte schoolgemeenschap is zeer belangrijk. Er moet een team klaarstaan van leerkrachten, orthopedagogen, verzorgers, logopedisten, ouders, etcetera. Respect, samenwerking, hulp, overleg, zouden centrale woorden moeten zijn in de school. Deze woorden zijn belangrijk om een cultuur op je school te ontwikkelen waarin het aanvaarden van elkaar belangrijk is om inclusie mogelijk te maken. Omgaan met verschillen, het minimaliseren van discriminatie en het zoveel mogelijk laten participeren van alle leerlingen, zijn ook belangrijke kernwoorden. Het is van belang dat er een veilig, accepterende, samenwerkende en betrokken gemeenschap wordt ontwikkeld waarin iedereen waardering krijgt. Zo kan iedereen iets bereiken en leren.
Dit artikel wil niet aantonen hoe inclusief onderwijs wel niet moet zijn. Neen, het is enkel een bewijs dat inclusief onderwijs kan en wat het allemaal wel niet teweeg kan brengen. De Cleves Primary School neemt alle vooroordelen weg die er zijn rond dit thema.
Of het ooit mogelijk zal zijn in Vlaanderen? Op deze vraag is het moeilijk om een antwoord te bieden, maar soms lijkt iets niet zo ver weg dan het lijkt… Want zit uw kind in een school waar verscheidenheid en respect belangrijk zijn? Zit uw buurjongen in een school waar de verschillende nationaliteiten voor een verrijking van de school zorgen? Wel dan blijkt dat we al een goede stap in de richting aan het zetten zijn…
Bibliografie
BOEKEN
BOOTH TONY, AINSCOW MEL, Index for inclusion : developing learning, participation in schools, Centre for Studies in Inclusive Education (CSIE), 2004.
DE VROEY A. en MORTIER K., Polyfonie in de klas : een praktijkboek voor inclusie, Acco Leuven/Leusden, 2002.
FEUERSTEIN R, Y. RAND, J.E. RYNDERS, Laat me niet zoals ik ben : een baanbrekende methode om de cognitieve en sociale ontwikkeling te stimuleren, Lemniscaat, Rotterdam, 1988.
FRANSEN RUDY, FREDERIX MARC, inclusie en onderwijs : de uitdagingen aangaan , Apeldoorn Garant, Leuven, 2000.
Goleman, D, Emotionele intelligentie, Amsterdam, Contact, 1996.
LEBEER JO, DE VROEY ANNET, buitengewoon binnengewoon, Universitaire instelling Antwerpen en de vzw Gezin en handicap, 1999.
SOMMERSTEIN L, WESSELS M, Gaining and utilizing family and community support for inclusive schooling. Baltimore, 1996.
STAUB D, PECK C, What are the outcomes for no disabled students? Educational leadership, 1994.
VANDERPOORTEN MARLEEN, een bank vooruit : onderwijsbeleid in Vlaanderen, Houtekiet, Antwerpen / Amsterdam, 2002.
VAN DALE, Groot woordenboek der Nederlandse taal, Van Dale lexicografie, Utrecht/ Antwerpen, 1999.
VAN HOVE GEERT, het recht van alle kinderen : inclusief onderwijs, het perspectief van ouders en kinderen, Acco, Leuven, 2000.
VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, inclusief onderwijs als innovatieproces : analyse van succesfactoren in tien praktijkvoorbeelden, Apeldoorn / Garant, Leuven, 2000.
VERENIGDE NATIES (1994) Standaardregels betreffende het bieden van gelijke kansen voor gehandicapten. Resolutie 48/96, 4 maart 1994.( uit maatwerk in samenspraak)
UNESCO, world Conference on special needs education: access and quality. Salamanca, 1994 ( uit maatwerk in samenspraak)
PUBLICATIES
DEPARTEMENT ONDERWIJS, Vlaams fonds voor sociale integratie van personen met een handicap, Cel gelijke kansen in Vlaanderen, Memorandum en aanbevelingen voor het beleid, Ruimte voor inclusief onderwijs – Hefbomen vanuit het samenspel onderwijs en welzijn, 16 januari 2004.
BAYINGANA K, e.a., Gezondheidsenquête door middel van interview 2004, Afdeling Epidemiologie; Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel, 2006.
VERBELEN JAN, SAMOY ERIK, VAN GEEL HENDRIK, ‘ Vlamingen met een handicap of langdurige gezondheidsproblemen : een verkennende schets van hun sociale positie en hun situatiebeleving aan de hand van concrete onderzoekscijfers, Stativaria, 2005.
VANDENBROUCKE FRANK, discussienota onderwijs en vorming, 2004 – 2009.
VANDENBROUCKE FRANK, zorgketen : een onderwijscontinuüm met sterke schakels, conceptnota 2005.
VANDENBROUCKE FRANK, leerzorg in het onderwijs : een kader voor zorg op maat van elk kind, discussienota december 2005.
VANDERPOORTEN MARLEEN, MAATWERK IN SAMENSPRAAK : een vernieuwd beleid voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften, 2002.
INTERNETSITES
BAYINGANA K, e.a., Gezondheidsenquête door middel van interview 2004, Afdeling Epidemiologie; Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel, 2006, internet, http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/crospnl/hisnl/table04.htm).
BBC NEWS, England primary school tables, internet, laatst geraadpleegd op 20 mei 2007,
(http://news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/education/05/school_tables/primar…).
Centre for Studies on Inclusive Education ( CSIE), internet, laatst bijgewerkt januari 2001, (http://inclusion.uwe.ac.uk/csie/csiehome.htm).
CHRONISCH ZIEKEN EN GEHANDICAPTEN RAAD NEDERLAND, Standaardregels betreffende het bieden van gelijke kansen voor gehandicapten (Verenigde Naties-resolutie 48/96, 4 maart 1994), internet, laatst gewijzigd op 16 mei 2007, (http://www.cg-raad.nl/volwaardigburgerschap/vnregels.html).
DEPARTMENT FOR EDUCATION SKILLS, Statutory Assessment Procedures,internet, laatst geraadpleegd op 20 mei 2007,
(http://www.dfes.gov.uk/search/results/kbsearch?qt=statutory+assessment+…).
DAENEN BORIS, Andreas Vesalius : schoolvisie, internet, laatst geraadpleegd op 20 mei 2007, (http://www.andreasvesalius.net).
FPS ECONOMY – STATISTICS DIVISION, Eén op de acht Belgen gehandicapt (2001), internet, laatst geraadpleegd op 26 maart 2007, (http://statbel.fgov.be).
FPS ECONOMY – STATISTICS DIVISION, Mensen met een handicap (1996), internet, laatst geraadpleegd op 26 maart 2007, (http://statbel.fgov.be).
GELIJKE RECHTEN VOOR IEDERE PERSOON MET EEN HANDICAP ( GRIP), achtergrondinformatie over inclusief onderwijs, internet, geraadpleegd op 25 september 2006, (http://www.gripvzw.be).
KINDERRECHTENCOALITIE VLAANDEREN VZW, memorandum 2004,internet, geraadpleegd op 23 maart 2007,(http://www.kinderrechtencoalitie.be).
LCP NET, Jaarstatistieken bevolking 2006, internet, laatst geraadpleegd op 22 mei 2007, (http://www.edegem.be/file_uploads/10222.pdf).
NATIONAL ASSESSMENT AGENCY, Test administration - English reading test, internet, laatst geraadpleegd op 20 april 2007,
(http://www.naa.org.uk/local_authorities/connect_register/naa_link_1805…).
NATIONAL MIDDELE SCHOOL ASSOCIATION, The Impact of Inclusion on Students and Staff (1998), internet , laatst geraadpleegd op 26 maart 2007,
(http://www.nmsa.org/Research/ResearchSummaries/Summary14/tabid/268/Defa…).
ONDERWIJS VLAANDEREN, Buitengewoon onderwijs, internet, laatst geraadpleegd op 26 maart 2007, (http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/buo/default.htm).
ONDERWIJS VLAANDEREN, Inlusief onderwijs in Vesalius, internet, laatst geraadpleegd op 20 mei, 2007, (http://www.ond.vlaanderen.be/schooldirect/BL0301/inclusie_vesalius.htm).
ONDERWIJS VLAANDEREN, Lager Onderwijs: Leergebiedoverschrijdende eindtermen sociale vaardigheden, internet, geraadpleegd op 23 maart 2007, (http://www.ond.vlaanderen.be/DVO/basisonderwijs/lager/eindtermen/social…).
ONDERWIJS VLAANDEREN, Inclusief onderwijs in Andreas Vesalius, internet, laatst geraadpleegd op 20 mei 2007,
(http://www.ond.vlaanderen.be/schooldirect/BL0301/inclusie_vesalius.htm).
ONDERWIJS VLAANDEREN, Ruimte voor inclusief onderwijs: hefbomen vanuit het samenspel onderwijs en welzijn, internet, 3 januari 2007, (http://www.ond.vlaanderen.be/gok/leerzorg/archief/files/memorandum.htm).
ONDERWIJS VLAANDEREN, Van handelingsplanning tot handelingsplan, internet, laatst geraadpleegd op 18 mei 2007, (http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/buitengewoon/handelingsplan/handelings…).
STEUNPUNT DIVERSITEIT EN LEREN, Leren voor diversiteit, leren in diversiteit. Een referentiekader van het Steunpunt Diversiteit & Leren , internet, laatst geraadpleegd op 27 maart 2007, (http://www.steunpuntico.be/main.asp).
STEUNPUNT GELIJKE ONDERWIJSKANSEN ( GOK), Ondersteuningsaanbod, internet, laatst gewijzigd in 2007,
(http://www.steunpuntgok.be/over_steunpunt_gelijke_onderwijskansen/start…).
ARTIKELS
BEEL VEERLE, In elke klas minstens een drukke leerling, De Standaard, 15 januari 2007.
LESAFFER PIETER, Concentratieschool is geen slechte school, in De Standaard, 25 oktober 2006, p.11,
EECKHOUT ANNEMIE, Onderwijs fnuikt de creativiteit, internet, Het Nieuwsblad, 26 april 2006, (http://www.nieuwsblad.be/Article/Detail.aspx?ArticleID=G7CRE8C5).
ANONIEME REDACTEUR, Buitengewoon onderwijs in nieuw kleedje, in De Standaard, 31 maart 2007, p.10.
ANONIEME REDACTEUR, Ouders voor inclusie tegen Leerzorg, in De Standaard, 5 december 2006, p.10.
ANONIEME REDACTEUR, Ouders voor inclusie tegen Leerzorg, in De Standaard, 5 december 2006, p.10.
ANONIEME REDACTEUR, Stille wake voor inclusief onderwijs, in de Klasse vandaag, 8 maart 2007.
MONDELINGE BRONNEN
Beno Schapens, Informatiegesprek over inclusie, café Antwerpen, maandag 23 oktober 2006. ( gesprek)
Anita, informatiegesprek over inclusie, school ‘Lange Beeldekensstraat’, dinsdag 14 novemer.( gesprek)
Ouders van leerling, X , informatiegesprek over het inclusieproject van leerling X, Andreas Vesalius, op 15 februari. ( gesprek)
CURSUSSEN HOGESCHOOL
Binon Sam, Cursus sac : Sociale Agogische en communicatieve basisvaardigheden I, schooljaar 2004 – 2005, Hogeschool Antwerpen, Campus Zuid, Antwerpen.
DE PAUW SONIA, Cursus Onderwijsspecifiek 20, gepubliceerde cursus, Hogeschool Antwerpen, Campus Zuid, Antwerpen.
