E - Het Bewegende Boek

Het boek beweegt

Net als in de muziekindustrie een paar jaar geleden, voltrekt zich as we speak ook in de boeken- en printmediasector een technologische revolutie. Het moderne boek is een e-book - dat zich laat lezen op een e-reader of tabletcomputer -, een audiofile, een videocompilatie en ook … een gedrukt boek. Anno 2010 is lezen ook kijken en luisteren.

Sinds enkele jaren produceren grote hardwarefabrikanten als Amazon, Apple en Sony, en boekenketens als Barnes & Noble, digitale dragers waarop je elektronische boeken of e-books kan lezen. Binnenkort mengt ook Google zich in de debatten. De internetgigant komt met een eigen tabletcomputer en een webshop genaamd Google Editions op de proppen. Google maakt het ons straks mogelijk om op eender welke drager boeken te lezen die het voor ons in een soort internetwolk of ‘cloud’ bewaart. 

Kindle en iPad

Tot op heden zijn de in 2007 gelanceerde Kindle van marktleider Amazon – een toestel dat over een zwart-witscherm beschikt en de zogenaamde eInk-technologie (eInk is een digitale inktsoort die geen achtergrondverlichting nodig heeft, nvdr.) toepast -, en de razend populaire iPad van Apple – waarvan op dit moment maar liefst 4,5 miljoen exemplaren per kwartaal over de toonbank gaan - de meest succesvolle speeltjes op de e-markt. Sinds 4 oktober is de iPad overigens verkrijgbaar via Amazon.com, op die van Apple na de enige site die het nieuwe paradepaardje van Steve Jobs en de co online aanbiedt. Het lijkt een vreemde evolutie, aangezien de iPad beschouwd wordt als de grootste belager van de Kindle. Toch is het een slimme zet. Wie de tablet-pc via Amazon aanschaft, krijgt er namelijk ook een Kindle-applicatie voor de iPad bij.

De fundamenten van een nieuwe, digitale boeken- en printmarkt zijn dankzij de technologische ontwikkelingen alvast gelegd. Voor de traditionele actoren – auteurs, uitgevers en vormgevers - is het nu zaak om die markt te bestormen, door hun businessmodellen af te stemmen op de nieuwe technologie. In het magazine ‘E - Het Bewegende Boek’ – mijn afstudeerscriptie aan de KHM - krijgen die spelers een stem.

“Auteurs kunnen verhalen in e-bookvorm uitbrengen, en zo zonder de kosten en omslachtigheid van drukwerk een publiek vergaren”, aldus Ivo Victoria, een Vlaamse schrijver die van zijn debuutroman ‘Hoe Ik Nimmer De Ronde Van Frankrijk Won (En Dat Het Me Spijt)’ een e-bookversie maakte, en die online gooide voor een prijs die de consument zélf mocht bepalen.

“Het is de taak van de uitgevers om de boeken die ze beheren zo goed mogelijk onder de aandacht te brengen’, zegt Lex Jansen, uitgever van De Arbeiderspers in Nederland. “Als ze met e-books een groter en breder publiek kunnen aanspreken, zijn ze verplicht daarin mee te gaan. De uitgever die dat niet doet ís geen uitgever.”

“De emotionele waarde van gedrukte boeken kan je niet digitaliseren”, denkt Herman Houbrechts, vormgever voor de uitgeverij Meulenhoff/Manteau. “Door boeken op een mooie manier te verpakken, geef je auteurs het gevoel dat je hun werk naar waarde schat. Ook de lezers zijn tevreden, want die krijgen waar voor hun geld. Wat me wél leuk lijkt aan e-readers is de mogelijkheid om in digitale artikels op links te klikken. Zo kan je je echt in een onderwerp gaan verdiepen.”

Verrijkte content

E-readers en vooral tabletcomputers als de iPad zijn voornamelijk voor kranten- en magazine-uitgevers een godsgeschenk. “Maar wie zijn content ongewijzigd in iPad-formaat gaat aanbieden, is eraan voor de moeite”, aldus Jeroen Overstijns, voormalig business unit manager bij Sanoma Digital. “Enkel door ze te verrijken met audio- en videocontent, en de consument op die manier een meerwaarde te bieden, zal die zijn zuurverdiende centen willen aanspreken.”

De Amerikaanse magazine-uitgever Condé Nast is één van de voortrekkers op het gebied van iPad-toepassingen. Het toonaangevende technologietijdschrift Wired was het eerste blad op de iPad, en recentelijk boksten dezelfde ontwikkelaars ook voor het legendarische The New Yorker een mooie iPad-editie in elkaar. Topkunstenaar David Hockney ‘schilderde’ de cover van de eerste digitale New Yorker met de iPad-applicatie ‘Brushes’ (een zogenaamde ‘finger paint’ app, nvdr.) en filmmaker Roman Coppola regisseerde een demonstratiefilmpje bij de applicatie. De digitale New Yorker blaast het blad, dat al een tijdje op zijn retour was, nieuw leven in.



In Vlaanderen lanceerde De Standaard als eerste een iPad-toepassing. Tussen de release in juli en september, had de krant zo’n 10 000 apps verkocht. Later deze maand komt ook De Morgen met een eigen toepassing, en sommige magazines van Sanoma krijgen kortelings een digitaal broertje of zusje.

Kinderschoenen

Toch staat de e-markt – alle jubelkreten, marketingpeptalk en eerste successen ten spijt – nog in de kinderschoenen. Het marktaandeel van e-books en e-readers is nog ronduit marginaal - Ivo Victoria verkocht van zijn e-book welgeteld 350 exemplaren. Het gros van de uitgevers kijkt dan ook de kat uit de boom. Bovendien staan een aantal technische struikelblokken een doorbraak van digitaal lezen nog in de weg. “Digital Rights Management – een beveiligingssysteem dat in e-readers ingebouwd is om piraterij tegen te gaan – zorgt ervoor dat je je e-books niet op elke drager kunt afspelen, omdat veel fabrikanten een eigen bestandsformaat hanteren”, weet Wiebe De Jager, uitgever van Eburon en co-oprichter van de Nederlandse nieuwssite eReaders.nl. “Ook de schermtechnologie staat nog niet op punt. De huidige generatie e-readers beschikt over een zwart-witscherm, en is daarom minder interessant voor bijvoorbeeld magazine-uitgevers. Langdurig naar een lichtgevend kleurenscherm staren is dan weer slecht voor de ogen.”

Ook omtrent het prijzenbeleid van digitale boeken heerst volgens De Jager nog onduidelijkheid. “Het is moeilijk om te bepalen welke uitgave elektronisch is en welke niet. Als ik een boek zonder ISBN-nummer online aanbied, is dat dan een gewoon boek of een e-book?”

Gedrukte boek

Tenslotte wordt het gedrukte boek in een wereld van e-reading misschien terug wat het ooit was: een extreem verzorgd, waardevol en zelfs hip product om te blijven koesteren. Zo heeft de onafhankelijke Amerikaanse uitgeverij McSweeney’s de jongste twaalf jaar aangetoond dat een literair tijdschrift óók jong en hip kan zijn, zowel inhoudelijk als op vlak van vormgeving. En zoals in de vermaledijde muziekindustrie – waar de remonte van het vinyl aan de orde van de dag is en de liefhebber met speciale luxe-edities om de oren geslagen wordt – worden ook in de boekensector steeds meer peperdure, gelimiteerde uitgaven op de markt gebracht.

Kortom: het boek bewéégt, de lettertjes dansen. Op beeldschermen allerhande, maar ook, en zelfs eleganter dan ooit, op … papier.

Deze afstudeerscriptie werd ingeleverd op de Kindle 2. Op 21 oktober is de auteur gastspreker op het Cross Media Publishing Seminar van Catena Company (www.catenacompany.be), waar een interactieve iPad-versie van het werk voorgesteld wordt.