De school als onderneming - Waarom niemand nog schooldirecteur wil worden

Lieve
De Meester

 

De school als onderneming

Waarom niemand nog schooldirecteur wil worden

 

In ‘Van Dale’ wordt de school gedefinieerd als ‘een inrichting waar onderwijs gegeven wordt’. Onderwijs is dan weer ‘het systematisch overbrengen van kennis en vaardigheden door bevoegde leraren’. Velen denken daarbij enkel aan dikke cursussen, vervelende huistaken, examens, schoolvakanties enz.. Een school is echter meer dan dat: leerlingen worden er niet alleen onderwezen, maar voor een stuk ook opgevoed en gevormd. Van een schooldirecteur wordt verwacht dat hij/zij dit alles in goede banen leidt. Onderwijsminister Frank Vandenbroucke schrijft in zijn beleidsnota 2004-2009 hierover het volgende:

“Indien scholen beter zijn dan andere, dan is dat vaak te wijten aan de directeurs. Het leiden van een goede school veronderstelt immers heel wat competenties. … Steeds meer wordt van hen verwacht dat ze deskundigheid en bezielend leiderschap combineren.”

 

Blijkbaar onderschat ook Vandenbroucke het belang van een goede en gemotiveerde schoolleider niet. Heel wat schooldirecteurs proberen met hart en ziel hun school op een degelijke manier te leiden en de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs is erg hoog. En toch... het is vandaag voor inrichtende machten niet eenvoudig om nog een geschikte directeur te vinden.

 

Moest je aan de man in de straat vragen waarom zo weinig mensen schooldirecteur willen worden dan krijg je vaak als antwoord: “Geef die mensen meer loon en het probleem is opgelost.”. Het loon in de onderwijssector ligt, rekening houdend met vakantiedagen, vaste benoemingen e.d., beduidend lager in vergelijking met de lonen in de privé-sector. Daarenboven blijkt dat ook loonverschillen bestaan tussen directeurs onderling. Zo verdient op dit moment een regent directeur in de middenschool meer dan zijn collega regent directeur in een bovenbouw. De loonspanning tussen een leerkracht en een schooldirecteur is eveneens veel te klein. Volgens heel wat directeurs is de aankomende loonsverhoging (september 2007) een begin, maar volstaat het niet om dit probleem op te lossen.

Hoewel schooldirecteurs en directieverenigingen streven naar een rechtvaardiger loon, is dit niet de hoofdreden waarom zo weinig mensen voor een directiefunctie kiezen. De huidige taaklast van directeurs zou volgens hen een groter probleem zijn.

 

De school en het onderwijs zijn een erg complexe en flexibele organisatie, waarin naast de overheid en de verschillende onderwijskoepels ook ouders, leerkrachten, leerlingen en de lokale gemeenschap een invloed uitoefenen. Meestal bestaat hun functie uit het geven van adviezen. Hoewel participatie een meerwaarde kan betekenen en schooldirecteurs participatie erg zinvol vinden, blijkt de huidige participatiestructuur niet echt efficiënt. Er worden steeds meer participatieorganen in het leven geroepen zonder dat gesnoeid wordt in de reeds bestaande structuren. Als een directeur bijvoorbeeld beslissingen wil nemen over de aanwending van het gekregen aantal uren-leerkracht, dan moet hij/zij daarvoor overleg plegen op minstens acht verschillende ‘niveaus’ waaronder de personeelsvergadering, de leerlingenraad, de schoolraad en collega-directeurs van de scholengemeenschap. In de praktijk komt het er op neer dat een schooldirecteur zijn verhaal dus steeds opnieuw moet herhalen en dat vaak voor dezelfde mensen. Leden van het oudercomité of leerkrachten maken immers ook deel uit van de schoolraad. Daarbij kan eveneens de vraag gesteld worden in hoeverre ouders en leerlingen hierbij echt een meerwaarde kunnen betekenen. Niet alle participanten hebben evenveel inzicht in de verschillende thema’s die in de huidige participatieorganen aan bod komen.

 

Allerlei regelgevingen beperken de schooldirecteur dan nog eens in zijn beleidsruimte. Sommige schooldirecteurs ervaren dit als een factor die hen belemmert bij het uitstippelen van hun beleid. Regelgeving kan volgens hen gezien worden als een mogelijke oorzaak voor het feit dat inrichtende machten het moeilijk hebben een schooldirecteur te vinden. Volgens andere schoolleiders is de toenemende regelgeving en de daarbij horende juridisering te wijten aan de steeds complexer wordende maatschappij. Het is een hinderpaal, maar het zou mogelijke kandidaten niet afschrikken.

 

Waar de schooldirecteurs het wel volmondig over eens zijn, is de nood aan directieopleidingen. Opleiding en nascholing zijn een noodzaak om te komen tot professionele schoolleiders. Zo zou het zinvol kunnen zijn om te werken met een opleiding die gespreid wordt over de periode vóór de aanstelling van een directeur en de periode ná de aanstelling. Op die manier kunnen bij kandidaat-directeurs al een aantal competenties ontwikkeld worden en blijft de opleiding toch voor een groot deel praktijkgericht. De overheid zou hierbij een belangrijke rol kunnen spelen door bijkomende opleidingen te subsidiëren, directeurs (financieel) aan te moedigen en de kwaliteit van de aangeboden opleidingen te garanderen door financiële steun aan de opleidingscentra.

 

Een uitgebreid en goed ontwikkeld middenkader zou eveneens een oplossing kunnen bieden voor de hoge taaklast en de toenemende werkdruk. Hiervoor zouden extra middelen moeten vrijgemaakt worden zodat de gekregen uren voor bijzondere pedagogische taken aangewend worden in functie van de begeleiding van leerlingen en níet voor de uitbouw van een middenkader. Het ontstaan van een middenkader kan leerkrachten ook uitzicht geven op een loopbaan in het onderwijs. Zo kan je als leerkracht na enkele jaren bijvoorbeeld een taak als coördinator opnemen om nadien te kunnen doorgroeien tot schooldirecteur.

 

Ook het invoeren van een mandaatsysteem zou een mogelijke oplossing kunnen zijn om het beroep aantrekkelijker te maken. Een schooldirecteur zou dan aangesteld kunnen worden voor een mandaat van vijf of zes jaar. Omdat het aantal opgenomen mandaten niet gelimiteerd is, zou de betrokkene bij een positieve evaluatie gewoon zijn mandaat kunnen verder zetten. Hoewel in de wet ruimte voorzien werd voor de invoering van het mandaat, is nog steeds geen overeenkomst bereikt over de invulling van het mandaatsysteem. De schooldirecteurs stellen zich dan ook vragen over het loon, de mandaatvergoeding, de pensioenregeling, de mogelijkheid tot terugval en de mogelijkheid om al dan niet nog een eigen pedagogisch beleid uit te stippelen. Hier is duidelijk nood aan een degelijk kader.

 

Ondanks een aantal elementen die kandidaat-schooldirecteurs afschrikken en die een negatieve invloed hebben op het welbevinden van de huidige schooldirecteurs zijn er nog steeds erg gemotiveerde mensen die de directiefunctie als een soort roeping zien. De voldoening die schooldirecteurs vinden in het werken met en voor leerlingen en het feit dat ze mee hun steentje kunnen bijdragen aan de opvoeding van jongeren, maakt het voor hen de moeite waard. De huidige schooldirecteurs engageren zich om deze taak met veel enthousiasme op zich te nemen en hopen dat ook onderwijsminister Vandenbroucke zich engageert om (geheel of gedeeltelijk) aan hun behoeften tegemoet te komen.

 

Bibliografie

Adriaensen I. (2006) Vaardigheden voor de leraar tegenover de school en de onderwijsgemeenschap - Klassenraden, klassendaden!, Lier, Sint-Ursula-instituut, 47 p.

 

Bernaerts I. (2006a) Cursus organisatie van het onderwijs - Les 1, Antwerpen, Lessius Hogeschool, 31 p.

 

Bernaerts I. (2006b) Cursus organisatie van het onderwijs - Les 4, Antwerpen, Lessius Hogeschool, 39 p.

 

Caenepeel L. (1988) Scholen besturen - Samenstelling, structuur en functioneren van inrichtende machten van katholieke scholen, Leuven/Amersfoort, Acco, 235 p.

 

Centrum voor Andragogiek vzw, http://www.ua.ac.be/CVA

 

Centrum voor leerlingenbegeleiding (x) Centrum voor Leerlingenbegeleiding - De online brochure, http://www.ond.vlaanderen.be/clbaanpak/default.htm, 4/04/2007

 

Claes L. (2006) Ouderbetrokkenheid als hefboom naar Gelijke Onderwijskansen, http://www.turnhout.be/2006/index.php?pageid=060202&site=1, Leuven, VCOV, 14 p., 24/02/2007

 

De Cuyper P. & Van Gyes G. (2003) Leerkrachtenparticipatie in het schoolmanagement - Een Vlaamse beleidsstudie, Leuven, HIVA, 234 p.

 

De Groof S. & Elchardus M. (2003) Leerlingenparticipatie nader bekeken, Brussel, Vrije Universiteit Brussel-TOR, 266 p.

 

De Laet E. (2006) Interview, Algemeen directeur St. Gummaruscollege Lier en voorzitter DIVO, 31/03/2006

 

De Laet E. (2007) Interview, Algemeen directeur St. Gummaruscollege Lier en voorzitter DIVO, 25/04/2007

 

De Paep E. (2007) Interview, Algemeen directeur Pius X Antwerpen, 29/03/2007

 

Deloitte&Touche (2001) Inkomsten en uitgaven van scholen in Vlaanderen - Kwantificering van de objectiveerbare verschillen, http://www.onderwijs.vlaanderen.be/berichten/artikels/objectiveerbareve…, 528 p., 17/03/2007

 

Devos G. (1995) De flexibilisering van het secundair onderwijs in Vlaanderen, Leuven-Amersfoort, Acco, 450 p.

 

Devos G. (2000) Schoolmanagement: een reflectie op de praktijk van de schoolleider, Diegem, Kluwer, 208 p.

 

Devos G., Engels N., Aelterman A. e.a. (2006) Directeur in een basisschool: Een veelzijdig leid(st)er, Mechelen, Wolters Plantyn, 91 p.

 

Devos G. & Vanderheyden K. (2004) Aantrekken, ontwikkelen en behouden van leerkrachten?, Brussel, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 93 p.

 

Devos G., Verhoeven J., Beuselinck I. e.a. (1999) De rol van schoolbesturen in het schoolmanagement, Leuven, Garant, 292 p.

 

Devos G., Verhoeven J., Stassen K. e.a. (2004) Personeelsbeleid in Vlaamse scholen, Mechelen, Wolters Plantyn, 318 p.

 

DIVO (2007) De bevraging, Nieuwsbrief, jg.21, nr.2, januari 2007, p.13-19

 

Dom L. (2006) Ouders & scholen, Gent, Academia Press, 336 p.

 

Gemeenschapsonderwijs (2004) Bijzonder decreet betreffende het Gemeenschapsonderwijs: hoofdstuk over de schoolraad, http://verkiezingschoolraad.rago.be/documenten/, Brussel, RAGO, 3 p., 25/03/2007

 

Gemeenschapsonderwijs, www.gemeenschapsonderwijs.be

 

HayGroup (2001) Een nieuw integraal beloningsbeleid voor het onderwijspersoneel - Eerste fase: vergelijkende loonstudie en eerste aanbevelingen, Brussel, HayGroup,
60 p.

 

HayGroup (2002) Een nieuw integraal beloningsbeleid voor het onderwijspersoneel - Tweede fase: blauwdruk voor een nieuw beloningsbeleid, Brussel, HayGroup, 56 p.

 

Henderickx E., Lamberts M. & Janvier R. e.a. (2003) Tijdsbesteding en taakbelasting van leerkrachten basis- en secundair onderwijs in Vlaanderen, Antwerpen-Leuven, UAMS-HIVA, 51 p.

 

Heyvaert J. & Janssens G. (2004) Onderwijszakboekje 2003-2004, Mechelen, Wolters Plantyn, 491 p.

 

Karstanje P. (1989) Onderwijskundig management, Schoolmanagement, Heerlen, Open Universiteit, p.9-32

 

Klasse (1990) Managers op school - De nieuwe directeur, Klasse - Maandblad voor onderwijs in Vlaanderen, nr.6, juni 1990, p.4-6

 

Klasse (1992) Hij is met vanalles bezig… maar hij vergeet zijn leraars en leerlingen, Klasse - Maandblad voor onderwijs in Vlaanderen, nr.28, oktober 1992, p.7

 

Mahieu P. (1984) Hoofd in de wolken en voeten op de grond, Leuven/Amersfoort, Acco, 203 p.

 

Meyvis P. (2005) De leraar en zijn omgeving, Didactiek van de economische wetenschappen, Antwerpen, Lessius Hogeschool, 10 p.

 

Meyvis P. (2006) Interview, hoofd Lerarenopleiding en prof. Didactiek Economische Wetenschappen aan de Lessius Hogeschool te Antwerpen, 27/10/2006

 

Michielsens P. (1998) Schoolleiderschap op zoek naar identiteit, De schoolleider in beeld - 25 jaar directie-opleidingen, Leuven/Apeldoorn, Garrant, p.83-101

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (1998) Bijzonder decreet betreffende het gemeenschapsonderwijs, http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…, 17/03/2007

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2003) Decreet tot oprichting van onderhandelingscomités in het vrij gesubsidieerd onderwijs, http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…, 19/03/2007

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2004) Besluit van de Vlaamse regering van 26-11-1996 betreffende de goedkeuringscriteria en indieningsmodaliteiten leerplannen secundair onderwijs, http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…, 14/04/2007

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2005) Onderwijs in Vlaanderen - Een brede kijk op het Vlaamse onderwijslandschap, Brussel, Van In, 48 p.

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2006a) Ambten van directeur en adjunct-directeur,  http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…, 17/02/2007

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2006b) Decreet betreffende de rechtspositie van sommige personeelsleden van het gesubsidieerd onderwijs en de gesubsidieerde centra voor leerlingenbegeleiding,  http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…, 16/04/2007

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2006c) Decreet betreffende de rechtspositie van bepaalde personeelsleden van het Gemeenschapsonderwijs,  http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…, 16/04/2007

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2006d) Decreet betreffende participatie op school en de Vlaamse Onderwijsraad, http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…, 10/02/2007

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2006e) Secundair onderwijs in beeld 2005-2006, http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken/2005-2006/plooifolde…, 11/03/2007

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2006f) Statistisch jaarboek van het Vlaams Onderwijs 2005-2006, http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken/2005-2006/jb0506/def…, 17/02/2007

 

Oeijen G. (2007) Antwoord via e-mail, Departement Onderwijs en Vorming - Arbeidsvoorwaardenbeleid, 15/01/2007, gunther.oeijen@ond.vlaanderen.be

 

Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap, www.ovsg.be

 

Ornelis F. (2001) Hoe stellen scholen schoolleiders aan? Enkele juridische aspecten, Tijdschrift voor onderwijsrecht en onderwijsbeleid, jg. 2001-2002, nr.1, p. 53-62

 

Peeters W. (2007) Interview, Algemeen directeur Sint Jan Berchmanscollege Brussel, 27/03/2007

 

Provinciaal onderwijs Vlaanderen, www.pov.be

 

Schodts V. (2006) Functioneren in de school vandaag en morgen, Lier, DIVO, 26 p.

 

Spooren E. (2007) Interview, Educatieve coördinator CVA, 24/04/2007

 

Stael A. (2007) Interview, Algemeen directeur scholengroep St. Rembrecht Torhout, 18/04/2007

 

Struyf B. (2007) Interview, Algemeen directeur op rust Onze Lieve Vrouwinstituut Boom, 23/04/2007

 

Taes C. (2005) Waarom niemand nog schooldirecteur wil worden, De Tijd, 30/08/05, p.12

 

Tits R. (2007) Interview, Pedagogisch directeur Onze Lieve Vrouwinstituut Boom Bovenbouw ASO, 26/03/2007

 

Van Agten P. (2004) Middenmanagement: mode, must of nieuw métier?, Schoolleiding en -begeleiding 2: personeel en organisatie, Mechelen, Wolters Plantyn, p.39-56

 

Van Assch E. (1992) Schoolmanagement: Exploratieve studie van (vormings)behoeften van leidinggevend personeel, Gent, Vlerick School voor Management, 273 p.

 

Van de Vondel D. (2007) Interview, Algemeen directeur KA Deurne, 23/04/2007

 

Van Horebeek G. (1998) De directeur ook een onderwijskundig be-ge-leider, De schoolleider in beeld - 25 jaar directie-opleidingen, Leuven/Apeldoorn, Garrant,
p.69-82

 

Van Lommel L. (2007) Interview, Vicaris voor het onderwijs Bisdom Antwerpen, 18/04/2007

 

Van Petegem P. & Imbrecht I. (2005) Wegwijs in het Vlaamse onderwijs: onderwijsorganisatie en -beleid in kaart gebracht, Mechelen, Wolters Plantyn, 244 p.

 

Van Petegem P., Mahieu P., Devos G. e.a. (2006) Beleidsvoerend vermogen van Vlaamse basis- en secundaire scholen, Brussel, Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, 50 p.

 

Vandenbroucke F. (2004) Beleidsnota Onderwijs en Vorming 2004-2009, http://www.ond.vlaanderen.be/beleid/nota/2004-2009.htm, 117 p., 16/12/2006

 

Vandenbroucke F. (2006) Voortbouwen en vooruitzien - Beleidsbrief Onderwijs en Vorming 2006-2007, http://www.ond.vlaanderen.be/beleid/brief/2006-2007.pdf,
73 p., 20/04/2007

 

Vandenbroucke F. (2007) Een ontwerp van profiel voor de centra voor leerlingenbegeleiding, http://www.ond.vlaanderen.be/clb/, 23 p., 4/4/2007

 

Vanderpoorten M. (2003) Autonomie, enkele ideeën als basis voor verdere discussie, http://www.ond.vlaanderen.be/schooldirect/BL0301/slotRTCo.pdf, 19/4/2007

 

VCOV (2006) Resultaten bevraging ouderraad, http://www.vcov.be/webapps/komplete/index.php?KTURL=mod_page.html&page=…, Leuven, VCOV, 7 p., 24/2/2007

 

Verhoeven J., Devos G., e.a. (2003) Ouders over scholen, Antwerpen-Apeldoorn, Garant, 265 p.

 

Verhoeven J., Devos G. & Vandenberghe P. (1989) Schoolbeleid: mogelijkheden en grenzen - Een empirisch onderzoek, Leuven/Amersfoort, Acco, 355 p.

 

Verhoeven J., Jegers M. & Van Heddegem I. (1997) Participatieraden en lokale schoolraden, Leuven-Apeldoorn, Garant, 131 p.

 

VIMKO & VVKSO (2001) Volwaardig lid zijn van een actieve inrichtende macht in het katholiek secundair onderwijs, Brussel, LICAP, 256 p.

 

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, www.ond.vlaanderen.be

 

Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs (2001) Schoolwerkplanning, http://ond.vsko.be/pls/portal/docs/5629.DOC, 6 p., 6/4/2007

 

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs, www.vvkso.be

 

Vlaamse onderwijsraad (2005) Beleidsvoerend vermogen van scholen ontwikkelen, Antwerpen-Apeldoorn, Garant, 284 p.

 

Vlaamse Onderwijsraad, www.vlor.be

 

Download scriptie (706.61 KB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2007