Assessment of writing deficits in Parkinson's disease with a writing tablet: a pilot study
Als niets meer vanzelf gaat….
Door Sanne BROEDER
Voor patiënten met de ziekte van Parkinson lijkt niets meer automatisch te gaan. Over alles en elke beweging moet actief nagedacht worden. Zo ook bij het schrijven. De patiënten ervaren veel problemen tijdens deze taak en schrijven vaak totaal onleesbaar, voor anderen en voor zichzelf. Nieuw ontwikkelde oefeningen op een digitaal schrijftablet zijn in staat specifieke schrijfproblemen bij patiënten met de ziekte van Parkinson te ontdekken. Deze resultaten zijn een belangrijke eerste stap in de ontwikkeling van een optimaal trainingsprogramma om de schrijfvaardigheid bij patiënten met de ziekte van Parkinson in de toekomst te verbeteren.
De ziekte van Parkinson is een veelvoorkomende neurologische ziekte waarbij bepaalde cellen in de hersenen langzaam afsterven. De aandoening komt voornamelijk voor bij ouderen. Door het afsterven van de hersencellen verandert bij patiënten met de ziekte Parkinson de lichaamshouding, het gedrag en ontstaan er vaak specifieke problemen tijdens het bewegen. Deze problemen treden meestal geleidelijk op en worden erger naarmate de aandoening zich verder ontwikkelt. Tot nu toe is het een ongeneeslijke ziekte, maar therapie en oefening kunnen de bewegingsbeperkingen bij patiënten met de ziekte van Parkinson verminderen.
Al langer is bekend dat patiënten met de ziekte van Parkinson vaak al in een vroeg stadium problemen met de fijne motoriek ervaren, bijvoorbeeld tijdens het schrijven. Veel patiënten hebben de neiging om tijdens het schrijven steeds kleinere letters te maken. Dit wordt ook wel micrografie genoemd. Daarnaast schrijven patiënten met de zieke van Parkinson trager, meer verkrampt en onregelmatiger. Voor anderen, maar ook voor zichzelf, is het geschrift vaak totaal onleesbaar. Schrijven is een beweging die we al jong aanleren en die we de rest van ons leven blijven onderhouden. Het is een belangrijke dagelijkse activiteit. Tegelijkertijd is de schrijfbeweging een complexe beweging. De hand moet soepel veel kleine bewegingen in verschillende richtingen maken. Ook moet er een goede samenwerking zijn tussen de ogen en de schrijfhand. Schrijven is een beweging die bij gezonde mensen automatisch verloopt. Dit is niet meer het geval voor patiënten met de ziekte van Parkinson.
Wat nu precies de oorzaak is van de schrijfproblemen bij patiënten met de ziekte van Parkinson is nog niet duidelijk. Ook ervaren niet alle patiënten dezelfde problemen. Sommige patiënten hebben voornamelijk problemen met de schrijfsnelheid, terwijl anderen na een paar regels onleesbaar klein gaan schrijven. Bovendien is er tot nu toe weinig onderzoek gedaan naar het opnieuw aanleren van een gekende beweging, zoals schrijven, die wordt aangetast door de ziekte van Parkinson.
Tijdens een vooronderzoek aan de KU Leuven werd de schrijfvaardigheid van patiënten met deze aandoening dieper onderzocht. Het doel van de studie was om met behulp van een digitaal schrijftablet verschillen in het schrijven tussen patiënten met de ziekte van Parkinson en gezonde volwassenen te analyseren. Voor dit digitaal schrijftablet werden nieuwe schrijfoefeningen ontwikkeld. Deze oefeningen werden in het vooronderzoek voor het eerst getest. Aan zowel patiënten met de ziekte van Parkinson als aan gezonde volwassenen werd gevraagd om verschillende schrijfoefeningen op een digitaal schrijftablet en op papier uit te voeren. De oefeningen werden in verschillende schrijfgroottes aangeboden. Ook werd er nagegaan of gekleurde lijnen die de juiste schrijfgrootte aangaven een positieve invloed hadden op de schrijfprestaties. Deze lijnen waren een hulpmiddel en dienden als een ‘visuele cue’. Uit eerder onderzoek is namelijk gebleken dat automatische bewegingen bij patiënten met de ziekte van Parkinson beter gaan wanneer zij bewust gebruik maken van hulpmiddelen zoals visuele cues.
Een belangrijk resultaat van het vooronderzoek was, dat de ontwikkelde digitale schrijfoefeningen in staat waren om schrijfproblemen bij patiënten met de ziekte van Parkinson te ontdekken. Ook bleek het type van schrijfpatroon een belangrijke invloed op de schrijfprestaties van de patiënten te hebben. Bij bepaalde patronen ervoeren alle patiënten meer problemen dan bij andere patronen. Verder, waren de schrijfprestaties van de patiënten tegen de verwachtingen in niet beter wanneer er tijdens de oefening gekleurde lijnen als hulpmiddel aanwezig waren. Dit lag mogelijk aan de instructies die bij deze ‘visuele cue’ gegeven werden. Tijdens een vervolg onderzoek zal dit opnieuw onderzocht worden.
De resultaten van dit eerste onderzoek zijn gebruikt voor het opstellen van een optimaal trainingsprogramma. Dit trainingsprogramma werd ontwikkeld met als doel in de toekomst de schrijfvaardigheid van patiënten te trainen en zo hopelijk te verbeteren. De resultaten van het trainingsprogramma worden momenteel verder onderzocht aan de KU Leuven. In deze vervolgstudie zal gekeken worden of de schrijfvaardigheid van patiënten met de ziekte van Parkinson verbeterd kan worden. Ook zal er in de vervolgstudie door middel van hersenscans worden gekeken of er door schrijftraining specifieke veranderingen in de hersenen plaatsvinden bij patiënten vergeleken met gezonden mensen. De blijvende vraag op dit moment is dan ook: kunnen patiënten met de ziekte van Parkinson schrijfbewegingen oefenen en verbeteren, zelfs als niets meer vanzelf gaat….
